Συμμετέχοντας...

Προσπαθώ να αισιοδοξήσω μα ακόμη κι αυτές οι βόλτες στην πόλη αποδεικνύονται πιο θλιβερές από τις ειδήσεις στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο - αρκετά καταστήματα έχουν κλείσει κι έχουν αφεθεί στο έλεος της σκόνης. Τα χάρτινα ενοικιαστήρια στις άδειες βιτρίνες έχουν αρχίσει να γκριζάρουν. Όχι, δεν θα αναλύσω την πολιτικο-οικονομική κατάσταση, ούτε θέλω να σας κάνω να τα δείτε όλα μαύρα - δεν είναι. Απλώς, παίρνω αφορμή για να σας/μου υπενθυμίσω ότι σε δύσκολες καταστάσεις το χιούμορ είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός αντισταθμιστικός παράγοντας. Γι' αυτόν τον λόγο διάβασα το "Κεντήματα" (Ηλίβατον, 2008) της Μαριάν Σατραπί.


Η Ιρανή συγγραφέας και κομίστα έκανε αίσθηση με το πρώτο της κόμικ, το "Περσέπολις", το οποίο απέσπασε πολύ σημαντικές διακρίσεις - και ως βιβλίο και ως κινηματογραφική ταινία. Όπως και το "Περσέπολις 2" που ακολούθησε, το "Κεντήματα" είναι, επίσης, αυτοβιογραφικό. Ωστόσο, ενώ στα δύο "Περσέπολις" σε πρώτο πλάνο βρίσκεται η κοινωνία του Ιράν και ο δημόσιος χώρος εν μέσω πολιτικών αναταραχών, το "Κεντήματα" μεταφέρεται στον πολύ ιδιωτικό χώρο των γυναικών, αρχής γενομένης από το σαλόνι της γιαγιάς της Μαριάν Σατραπί μετά από ένα τυχαίο μεσημεριανό γεύμα.


Γύρω από ένα σαμοβάρι με ζεστό τσάι, εννέα γυναίκες από τρεις γενιές μιλούν για τους άντρες, τον έρωτα και το σεξ. Μοιράζονται μυστικά και αγωνίες, διηγούνται ιστορίες για την αγάπη και τον πόνο, την προδοσία και τις προκαταλήψεις.

Γυρνώντας τις σελίδες -πολύ ανυπόμονα ομολογώ- ένοιωσα λες και συμμετείχα κι εγώ στην παρέα τους από την άκρη του καναπέ -εκεί όπου συνήθως κάθομαι ακόμη και σήμερα διότι η θέση αυτή σου δίνει μεγάλες δυνατότητες παρατήρησης- και άκουγα ετούτες τις πολύ εκφραστικές, "ζωντανές" φιγούρες να συζητούν ελεύθερα δίχως κάποιον περιορισμό ή σεμνοτυφία, δίχως "μαντήλα". Οι διάλογοι είναι τόσο σουρεαλιστικοί, τολμηροί κι απίστευτοι όσο και η πραγματικότητα που είναι αναγκασμένες να ζουν - δυστυχώς, με μαντήλα και μάλιστα σφιχτοδεμένη. Μία γυναίκα διηγείται το προξενιό που της επέβαλαν στα 13 της λόγω της οικονομικής επιφάνειας του (69χρονου) γαμπρού. Η εμβληματική γιαγιά Σατραπί αφηγείται την περιπέτεια και το άγχος μιας φίλης της να φανεί παρθένα την πρώτη νύχτα του γάμου της ενώ μια τρίτη σχολιάζει δηκτικά την ανόρθωση στήθους που έκανε. Μια άλλη, πάλι, παραδέχεται ότι παρ'όλο που είναι επτά χρόνια παντρεμένη κι έχει τέσσερα παιδιά δεν έχει δει ποτέ της την γυμνή ανατομία του άντρα της. Σ' αυτό το σημείο οι κυρίες της παρέας διαφωνούν έντονα σχετικά με την φωτογένεια του ανδρικού μορίου.

Η Μαριάν Σατραπί, με ένα χιούμορ εφηβικής ασέβειας και τρυφερή κυνικότητα, μας μιλά για την γυναικεία πλευρά της ζωής. Της ζωής στο θεοκρατούμενο Ιράν. Ωστόσο, το "Κεντήματα" δεν απευθύνεται μόνο σε γυναίκες, δεν είναι γυναικείο ανάγνωσμα. Τα ασπρόμαυρα, κομψά σκίτσα της Σατραπί καταφέρνουν να προκαλέσουν εκτός από αβίαστο γέλιο και έντονο προβληματισμό για την θέση της γυναίκας στις ανατολικές χώρες που στην ουσία είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αφορά όλους. Δεν απελπίζονται. Δεν μοιρολογούν. Αντίθετα, συγχρονίζονται με το παρόν και γίνονται, με το χέρι της Σατραπί, η θαυμάσια εικονογράφηση μίας νουβέλας βαθιά ανθρωπιστικής, συγκινητικής απολαυστικής. Μιας νουβέλας γεμάτης ειλικρίνεια και χιούμορ. Όπου χιούμορ, σκεφτείτε το elan vital και τον ορισμό που δίνει ο Ανρί-Λουί Μπεργκσόν γι' αυτό: μία ζωτικής σημασίας δύναμη, ένα αναγκαίο κίνητρο για την ανάπτυξη της ανθρωπότητας με λιγότερο μηχανιστικό και περισσότερο ζωηρό τρόπο. Αρκετά ταιριαστό, δεν νομίζετε; Με αυτό κατά νου, μου ακούγεται τώρα λιγότερο κυνικό εκείνο το σύνθημα που λέει "Η κρίση του σήμερα είναι το αστείο του αύριο".