Επιλέγοντας 
προσανατολισμό...

Εάν υπάρχει ένα βιβλίο που θα μπορούσε να σε εισάγει στο έργο του Χαρούκι Μουρακάμι  θεωρώ πως είναι τούτο – στο “Νότια των συνόρων, δυτικά του ήλιου” (Ωκεανίδα, 2010, από τα αγγλικά Βασίλης Κιμούλης) η πλοκή είναι γραμμική και δεν υπάρχει το χάος των εγκιβωτισμένων ιστοριών που κυριαρχεί στο “Κουρδιστό πουλί”. Ούτε σουρεαλλισμός, ούτε υπερβατισμός, μυστικισμός κι άλλα περίπλοκα στοιχεία ατάκτως ερριμμένα στο κείμενο παρά μόνο ένα μεταφυσικό γεγονός το οποίο είναι ενταγμένο τέλεια στην πλοκή και σε κάνει  πραγματικά να ξεβολεύεσαι από την ευκολία με την οποία έχεις “τρέξει" όλες τις προηγούμενες σελίδες.

Το μυθιστόρημα ξεκινά με τα παιδικά χρόνια του Χατζίμε σε μια τυπική, μικροαστική, επαρχιακή πόλη της Ιαπωνίας του '50 όπου τίποτα δεν θυμίζει τον μεγάλο πόλεμο (2ος ΠΠ) που είχε προηγηθεί. Στο σχολείο γνωρίζει και ερωτεύεται την Σιμαμότο με την οποία τούς συνδέει το “περιθώριο” - είναι και οι δυο μοναχοπαίδια, πράγμα αξιοκατάκριτο και δακτυλοδεικτούμενο στην Ιαπωνία της εποχής όπου οι περισσότερες οικογένειες είχαν δύο ή τρία παιδιά. Αυτό όμως δεν είναι το μόνο κοινό τους σημείο. "Και οι δυο μας αγαπούσαμε τα βιβλία. Και οι δύο δυσκολευόμασταν να εκφράσουμε τα αισθήματά τους στους άλλους, και οι δυο είχαμε από έναν ολόκληρο κατάλογο από φαγητά που δεν μας άρεσε να τρώμε. Κι όταν η κουβέντα πήγαινε σε θέματα του σχολείου, δεν διστάζαμε να βρούμε τι μας άρεσε, κι ό,τι δεν μας άρεσε το μισούσαμε θανάσιμα." Και οι δυό τους είχαν  επίσης και σημαντικές διαφορές στον χαρακτήρα, που όμως δεν τους εμπόδιζαν να περνούν πολλές ώρες μαζί ακούγοντας τους παλιούς δίσκους βινυλίου του πατέρα της Σιμαμότο.

Όταν ο πατέρας του Χατζίμε παίρνει μετάθεση για μια γειτονική πόλη, απομακρύνονται μιας και ο καθένας τους διστάζει να επισκεφθεί τον άλλο ώσπου στο τέλος χάνουν κάθε επαφή. Ο Μουρακάμι εγκαταλείπει την Σιμαμότο κι ακολουθεί την πορεία του Χατζίμε. Στην αρχή της ενήλικης ζωής του ο Χατζίμε θα κάνει αρκετές αδιάφορες ερωτικές σχέσεις, θα πάρει το πτυχίο του, θα βρει μία δουλειά επιμελητή σχολικών βιβλίων που δεν του προσφέρει όμως τίποτα. Όταν γνωρίζει την Γιούκικο, η ζωή του παίρνει άλλη τροπή. Στα 37 του έχει ήδη έναν ταιριαστό γάμο, δύο όμορφα παιδιά και μια καθ'όλα επιτυχημένη επιχείρηση – το τζαζ μπαρ που έχει στην πιο σικ συνοικία του Τόκυο, ανθεί σε σημείο που σκέφτεται να ανοίξει και δεύτερο. Η ζωή του, χωρίς υπερβολή, μοιάζει βγαλμένη από περιοδικά lifestyle.  Η εμφάνιση της Σιμαμότο γίνεται με το ίδιο στυλ μόνο που μαζί της εμφανίζεται και το μεγάλο κενό στην ζωή του Χατζίμε. Η ανολοκλήρωτη σχέση της παιδικής ηλικίας γίνεται επώδυνη εμμονή και η απόκτηση του αντικειμένου του πόθου του  φέρνει τον Χατζίμε αντιμέτωπο με τα γνωστά ηθικά και υπαρξιακά διλήμματα. 

Υπάρχει μια ασθένεια που προσβάλει τους αγρότες στη Σιβηρία - κάποια στιγμή, από την πολλή και μονότονη (και μονόχρωμη - στην σιβηρική τούντρα κυριαρχεί το άσπρο του χιονιού) εργασία  στα χωράφια κάτι μέσα τους πεθαίνει. Τότε, πετούν τα εργαλεία τους και αρχίζουν να προχωρούν προς την δύση του ήλιου νομίζοντας ότι υπάρχει μια άλλη χώρα εκεί. Προχωρούν μέχρι να σωριαστούν και να πέσουν κάτω. Νότια των συνόρων είναι ένα τραγούδι του Νατ Κινγκ Κόουλ και αναφέρεται στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό - σημείο αναφοράς για την ελευθερία και από τις δυο μεριές της συνοριογραμμής. Τα δύο σημεία αυτά του ορίζοντα είναι τα όρια που θέτει η Σιμαμότο. Η απόφαση ανήκει στον Χατζίμε. Και οι συνέπειες το ίδιο.

Το “Νότια των συνόρων, δυτικά του ήλιου” είναι μία  ιστορία αναμονής, απουσίας κι απώλειας, μια ιστορία δλδ έρωτα και αυτογνωσίας. Είναι ο γνώριμος απλός και ήρεμος, διαβρωτικός, Μουρακάμι που γνωρίζουν οι πιστοί του αναγνώστες. Ωστόσο, τον βρήκα λιγότερο λυρικό από το "Κουρδιστό Πουλί" κι αυτό με βάζει σε σκέψεις σχετικά με την μετάφραση. Κατά πόσο δλδ διαφορετική, ίσως και πιο λυρική, θα ήταν μία μετάφραση  (ή μήπως να πω απόδοση;) απευθείας από τα γιαπωνέζικα. Μέχρι στιγμής όμως, κι άλλες ευρωπαϊκές μεταφράσεις (αν όχι όλες) έχουν βασιστεί στην αγγλική έκδοση, συνεπώς θα μείνω με την απορία.

Ο ξένος τύπος το χαρακτήρισε ως την ιαπωνική απάντηση στην Καζαμπλάνκα. Ας μην είμαστε τόσο υπερβολικοί (sic) – ο χρόνος θα δείξει. Σίγουρα όμως  βρίσκω πως, το “Νότια των συνόρων, ...” έχει κάτι από Καζαμπλάνκα -  νομίζω πως είναι η άλλη όψη της, η πίσω. 'Η η εσώτερη αν θέλετε. Ο Μουρακάμι αφήνει τον Michael Curtiz να ακολουθεί με την κάμερα την ομίχλη που καταπίνει το αεροπλάνο της φυγής και ασχολείται  μ' εκείνο που δεν φαίνεται στην ευθυτενή κορμοστασιά της Ίλσα ή στο ανέκφραστο πρόσωπο του Ρικ. 



Σημείωση: Το εικαστικό θέμα είναι του Χαρούκι Ογκάουα κι έχει τίτλο "Μονοπάτι".  Θα χρησιμοποιούσα το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης που είναι όμορφο εικαστικά αλλά δεν βλέπω την συνάφεια με το περιεχόμενο του βιβλίου.