"What lies behind us and what lies before us
are tiny matters compared to
what lies within us"
Ralf Waldo Emerson

Έχοντας υπάρξει για μεγάλο διάστημα το μικρότερο μέλος μιας ευρύτερης οικογένειας μεσηλίκων και υπερηλίκων, μπορώ να πω άνετα ότι μεγάλωσα μέσα σε αναμνήσεις. Οι αναπολήσεις για ανθρώπους, συνήθειες και καταστάσεις κάποιων άλλων (πολύ) περασμένων εποχών με "περικύκλωναν" από παντού. Ξεκινώντας να διαβάσω το "Αναμνήσεις μιας κυρίας" του Σαντιάγκο Ρονκαλιόλο (Καστανιώτης, 2009) περίμενα κάτι από τις υπερβολές που άκουγα μικρή, εκείνες τις ωραιοποιημένες εικόνες για μια καλή ζωή, με "μικρές" μεν δυσκολίες αλλά γεμάτη χοροεσπερίδες και διασκέδαση - η άλλη όψη εκείνων των εποχών αποσιωπούνταν, όπως ήταν φυσικό, όταν ήμουν εγώ μπροστά.


Δεν έπεσα και πολύ έξω διότι η ηρωίδα του βιβλίου, μια εκλεπτυσμένη εκατομμυριούχος στο κατώφλι των 70 χρόνων της, αυτήν την πρόθεση έχει: να καταγράψει σ' ένα βιβλίο τις αναμνήσεις της από μια ζωή που περιελάμβανε άψογους τρόπους καλής συμπεριφοράς, δεξιώσεις της υψηλής κοινωνίας του Αγίου Δομήνικου, βεβιασμένες μετακομίσεις της οικογένειάς της -λόγω πολιτικών αναταραχών- στην Κούβα πρώτα και κατόπιν στις ΗΠΑ, και συναναστροφές με το διεθνές τζετ σετ. Το μόνο μελανό σημείο είναι οι εχθρικές, στην πραγματικότητα ανύπαρκτες πλέον, σχέσεις με τα δυο παιδιά της που είναι και ο δεύτερος, εξίσου σημαντικός λόγος για την συγγραφή αυτού του βιβλίου - η μαντάμ Μινέτι θέλει με αυτόν τον τρόπο να κάνει τα παιδιά της να πονέσουν για το γεγονός ότι της υπεξαίρεσαν με δόλο την τεράστια περιουσία του πατέρα της "πετώντας" εκείνη και την μητέρα της -την γιαγιά τους- έξω από κάθε σημαντική απόφαση και διεκδίκηση.

Η Ντιάνα Μινέτι προσλαμβάνει γι΄αυτόν το λόγο έναν συγγραφέα. Πρόκειται για έναν ταλαίπωρο Περουβιανό μετανάστη που κατοικεί στην Ισπανία. Έχει τελειώσει τις σπουδές του και επιδιώκει με κάθε τρόπο να πραγματοποιήσει το όνειρό του - να γίνει, δηλαδή, διάσημος και να ζήσει από τα βιβλία του. Μέχρι όμως να γίνει αυτό, κάνει τις πιο απίθανες δουλειές.

Κάτω από τις άθλιες έως κωμικές συνθήκες που ζει, η συνεργασία που του προσφέρει η Ντιάνα τού έρχεται "κουτί". Οι φιλοδοξίες του για την συγγραφή ενός μπεστ σέλερ περιορίζονται μεν στα τυπικά και ανούσια πράγματα που του εξιστορεί η μαντάμ Μινέτι αλλά είναι ευτυχισμένος δε - η παχυλή μηνιαία αμοιβή του και οι διευκολύνσεις που του παρέχει του αρκούν. Δεν διστάζει να μηχανευτεί τρόπους παράτασης ετούτης της εργασιακής κατάστασης κι έτσι, αποφασίζει να ψάξει και την άλλη πλευρά της ζωής της Ντιάνα, πλευρά που και η ίδια αγνοεί σε μεγάλο βαθμό. Ταξιδεύει στην Κούβα και συνομιλεί με άτομα που γνώριζαν πρόσωπα και πράγματα της εποχής της. Από το σημείο αυτό κι έπειτα η "καλή" ζωή της Ντιάνα ανατρέπεται και τα γεγονότα εξελίσσονται εντελώς διαφορετικά από τις αρχικές προθέσεις και των δύο.

Κομβικό πρόσωπο ο Τζόρτζο Μινέτι, ο πατέρας της Ντιάνα, που από τρυφερός τζέντλεμαν αποδεικνύεται ένας αδίστακτος αριβίστας που δεν αφήνει καμμία ευκαιρία ανεκμετάλλευτη - ελίσσεται στα υψηλά πολιτικά στρώματα και συναλλάσσεται με τρεις δικτάτορες προκειμένου να κερδίσει χρήματα και κύρος. Τα πατήματά του θα ακολουθήσουν ο αδερφός της Ντιάνα και μετά από αυτόν ο γιος της. Η ίδια, όπως αποκαλύπτεται, είναι για όλους τους άλλους αδιάφορη έως αόρατη. "Ήμουν τόσο εύθραυστη, τόσο αδύναμη που το μοναδικό πράγμα που είχα στον κόσμο ήταν ένας μεγάλος σωρός λεφτά. Και εκείνος (ο πατέρας της) με είχε σαν ένα ακόμα αντικείμενο, ακριβώς όπως και όλοι οι άντρες που είχαν περάσει από τη ζωή μου." Ο Μανουέλ, ο πρώτος της σύζυγος και πατέρας των δύο παιδιών της, της φέρεται σαν να μην υπάρχει, ο Φρανσίσκο, την θέλει, την αγαπά αλλά λόγω της επαγγελματικής του θέσης δεν μπορεί να κάνει τίποτα περισσότερο από το να συντηρεί την εξωσυζυγική σχέση τους, ο Αντρές, ο δεύτερος σύζυγος μετατρέπεται σε κηφήνα μετά τον γάμο τους και τέλος, ο Αμερικανός εραστής της, Τζων Τέιτ, που από μια ατυχή συγκυρία μένει μακριά της.

Θα μπορούσα να είμαι σκεπτική έως θλιμμένη για τα ολοκληρωτικά καθεστώτα εκείνων των χρόνων, για την ασφυξία που προκαλούν οι "ετικέτες", για την απαράδεκτη θέση και διαπαιδαγώγηση των γυναικών σε εκείνες τις συνθήκες αλλά... διασκέδασα τις "Αναμνήσεις..." αφάνταστα κι αυτό γιατί ο Σαντιάγκο Ρονκαλιόλο χρησιμοποιεί αφειδώς το χιούμορ στο κείμενο. Γέλασα πολύ (μα πάρα πολύ) με τα παθήματα του συγγραφέα/αφηγητή του μυθιστορήματος και με τον χαρακτήρα του Χάβυ ενώ βρήκα θαυμάσια τα περιστατικά αυτοαναφορικότητας του Σαντιάγκο Ρονκαλιόλο. Έχω όμως την αίσθηση ότι αυτό ακριβώς το χιούμορ ευθύνεται για ένα "κάτι" που λείπει από την αφήγηση: εκεί που παρουσιάζεται μια σοβαρή πτυχή της ιστορίας, στο σημείο εκείνο που η συγκίνηση αρχίζει να κορυφώνεται, ένα αστείο συμβαίνει και η ατμόσφαιρα επιστρέφει πάλι στην απλή, καθησυχαστική εξιστόρηση. Για παράδειγμα, το γεγονός της απομυθοποίησης του πατέρα της Ντιάνα - ενώ σε προϊδεάζει για μία συναισθηματική ταραχή (όπως περίπου συνέβει και με την πρωταγωνίστρια του "Μουσικού Κουτιού" του Γαβρά) αυτό παραμένει στις διαστάσεις της συνηθισμένης διήγησης της Ντιάνα, διανθισμένης με αστεία περιστατικά. Σαν να φοβάται ο Ρονκαλιόλο να αφήσει την ηρωίδα του να σπάσει την επιφάνεια και να κάνει ένα βήμα προς την συνειδητοποίησή της, την αυτογνωσία.

Σε κάποιο σημείο, η Ντιάνα αναφέρει: "Κανείς δεν μπορεί να μας διδάξει μέχρι που μπορούμε να φτάσουμε, ...εμείς μόνες έπρεπε να μάθουμε... ". Και φαίνεται ότι σχεδόν τα καταφέρνει. Λέω σχεδόν διότι ο νεαρός συγγραφέας/αφηγητής άθελά του την διδάσκει κατά κάποιο τρόπο, την κάνει να δει και να βρει τον πραγματικό εαυτό της. Λίγο πριν πεθάνει η Ντιάνα γράφει ένα γράμμα που απευθύνεται σ' αυτόν όπου διαφαίνεται καθαρά ότι έχει αντιληφθεί την πραγματικότητά της: "...Αλλά η ζωή μου, τουλάχιστον, τώρα έχει ένα μάρτυρα: εσένα. Προσπάθησα πολύ για να με γνωρίσει κάποιος. Εσύ είδες το παρελθόν μου και το παρόν μου, δηλαδή, τα πάντα, γιατί δεν έχω μέλλον. Ό,τι είδες είναι ό,τι υπάρχει με τα σκαμπανεβάσματά του. Μια καλή ζωή, έτσι;"

Τελικά, για να παραφράσω ελαφρώς τον Μπόρχες, "μερικές συναντήσεις είναι ραντεβού".




Σημείωση: η πρώτη φωτογραφία είναι το εξώφυλλο του βιβλίου χωρίς τα τυπογραφικά στοιχεία του. Στην δεύτερη, είναι η Άνν Μπάνκροφτ στην τηλεοπτική σειρά "Haven".