A novel is a long answer to the question:
"What is it about?"

Ντέιβιντ Λοτζ

Πρέπει να οφείλεται στις μεταφράσεις ορισμένων οικονομικών άρθρων που έχω αναλάβει αυτόν τον καιρό που διάβασα το "Ούτε γάτα ούτε ζημιά" του Ντέιβιντ Λοτζ. (Bell, μτφρ. Γιώργος Μπαρουξής) - ήθελα κάτι εύστροφο, με χιούμορ και διάθεση σαρκασμού και ανατροπής. Επειγόντως.

Τα μέσα της δεκαετίας του '80 στην θατσερική Βρετανία είναι μία μικρογραφία της δικής μας, τωρινής εποχής λόγω των περικοπών και της σφικτής πολιτικής. Ο Βικ Ουίλκοξ είναι διευθυντής μίας προβληματικής βιομηχανικής μονάδας στο (φανταστικό) Ράμιτζ. Άνθρωπος του συστήματος και καθαρά πρακτικό μυαλό, πιστεύει ότι με σκληρή δουλειά θα καταφέρει όχι μόνο να σταθεροποιήσει αλλά και να αυξήσει τα οικονομικά της επιχείρησης χωρίς ιδιαίτερες απώλειες. Δέχεται να λάβει μέρος στο Πρόγραμμα "Σκιά" του τοπικού πανεπιστημίου - επί τέσσερις μήνες και για μία ημέρα την εβδομάδα ένας καθηγητής θα τον παρακολουθεί ανελλιπώς, θα γίνει δλδ η "σκιά" του, και θα καταγράφει κάθε δραστηριότητά του. Σκοπός αυτής της πειραματικής εργασίας είναι να διερευνήσει την σχέση του ιδρύματος με την τοπική κοινωνία και τα αποτελέσματα της συνεργασίας τους. Το πρόγραμμα ξεκινά άμεσα και ο άνθρωπος που θα κάνει την "δουλειά" δεν είναι καθηγητής, όπως αρχικά τον είχαν πληροφορήσει, αλλά λέκτορας. "... Όχι απλώς ένας λέκτορας αλλά μία λέκτορας της αγγλικής λογοτεχνίας, μία γυναίκα λέκτορας της αγγλικής λογοτεχνίας. Μία αριστερίζουσα φεμινίστρια γυναίκα λέκτορας της αγγλικής λογοτεχνίας. Μία ψηλή αριστερίζουσα φεμινίστρια γυναίκα λέκτορας της αγγλικής λογοτεχνίας."

Άνθρωπος ανεξάρτητος, με ελεύθερο πνεύμα, πολύ καλή θεωρητική κατάρτιση αλλά καθόλου εμπειρία της ζωής "εκεί έξω", η Ρόμπιν Πένρόουζ αναλαμβάνει το ρόλο της "σκιάς" με την ελπίδα ότι αυτό θα ενισχύσει το προφίλ της και θα λειτουργήσει θετικά για την μονιμοποίησή της στο πανεπιστήμιο.

Ένα σταθερό χαρακτηριστικό της πλοκής των βιβλίων του Ντέιβιντ Λοτζ είναι η σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων που δεν έχουν σχεδόν τίποτα κοινό και οι οποίοι πρέπει να παλέψουν πολύ για να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο. Ο Βικ, εκτός από την δουλειά του έχει επιπλέον να αντιμετωπίσει και την κρίση της μέσης ηλικίας και την οικογένειά του που δεν του προσφέρει καμία ευχαρίστηση πια ενώ η Ρόμπιν μία μακρόχρονη σχέση που δεν της προσφέρει κάτι ουσιαστικό αλλά διαιωνίζεται λόγω βολέματος. Έτσι, οι εκ διαμέτρου αντίθετοι αυτοί κόσμοι θα συγκρουστούν με επιμονή έως του σημείου να αντιστραφούν οι όροι του προγράμματος το οποίο τελικά θα στεφθεί με αναπάντεχη επιτυχία και οι δύο πρωταγωνιστές θα βγουν κερδισμένοι από αυτό που στην αρχή φάνταζε καταδικασμένο: η Ρόμπιν θα μάθει να απαιτεί τη σύνδεση της θεωρίας με την πραγματικότητα και ο Βικ θα ανακαλύψει ευαισθησίες και προοπτικές που νόμιζε ότι δεν υπήρχαν στην ζωή του και θα κάνει μία καινούργια αρχή.  

Έχοντας διαβάσει ακόμη ένα μόνο από τα 15 συνολικά μυθιστορήματα που έχει γράψει μέχρι σήμερα ο Λοτζ -το "Θεραπεία"- μπορώ να πω ότι ο συγγραφέας κάνει "καλή δουλειά". Το "Ούτε γάτα ούτε ζημιά" είναι ένα όμορφο δείγμα κάμπους νόβελ που συνδυάζει με δεξιοτεχνία την ιστορία της λογοτεχνίας, θεωρίες της παιδαγωγικής, πρακτικές μάνατζμεντ, προσωπικά αδιέξοδα, έρωτα και πολύ χιούμορ. Ωστόσο, δεν μπορώ να πω ότι δεν με κούρασε η εμμονή του συγγραφέα στην λεπτομέρεια - η χρήση του όρου "στρουκτουραλισμός" σε κάποια σημεία ήταν τόσο συχνή που με έκανε να νιώσω ως άλλος Δημοσθένης που προσπαθεί να πει το "ρο". Επιπλέον, θα προτιμούσα να το διάβαζα στο πρωτότυπο γιατί νομίζω ότι κάτι χάθηκε στην μετάφραση. Όπως, για παράδειγμα, ο ελληνικός τίτλος - όσο κι αν προσπάθησα δεν μπόρεσα να συνδέσω το "nice job" του πρωτότυπου με την ελληνική απόδοσή του σε "Ούτε γάτα ούτε ζημιά". Παρ' όλα αυτά, το κείμενο έχει μια φρεσκάδα και μου μετέδωσε ένα λίγο από το πνεύμα της αγγλικής γλώσσας.




Σημείωση: Το πρώτο εικαστικό θέμα είναι από το εξώφυλλο του βιβλίου και λέγεται "Πολιτικό Δράμα" ενώ το δεύτερο έχει τίτλο "Ταυτόχρονες Αντιθέσεις: Ήλιος και Σελήνη". Kαι τα δύο ανήκουν στον Ρομπέρ Ντελωναί . Το τρίτο αποτελεί λεπτομέρεια του πίνακα "Έγχρωμος Ρυθμός" που έχει φιλοτεχνήσει η σύζυγός του, Σόνια Τερκ Ντελωναί. Οι δυο τους υπήρξαν οι κύριοι εκφραστές ενός ελάχιστα γνωστού κινήματος, του Ορφισμού - χρησιμοποιούσαν άφθονο χρώμα την εποχή που επικρατούσε η μονοχρωμία του Κυβισμού. Ο γιος τους, Τσάρλς, αν και ασχολήθηκε επίσης με την τέχνη, άφησε το σημάδι του ως ειδικός της τζαζ και ιδρυτής του περίφημου Hot Club de France.