Σας εύχομαι

να περάσετε ένα όμορφο Πάσχα!

Σημείωση: Η φωτογραφία είναι λεπτομέρεια από τον "Τοίχο του Ήλιου" - μία από τις δύο τοιχογραφίες του Χουάν Μιρό που βρίσκονται στο κτήριο της UNESCO στο Παρίσι. Ο ζωγράφος είδε τον ήλιο σαν αυτόν τον κόκκινο δίσκο. Εγώ, είδα ένα πασχαλινό αβγό. Μοιάζει αρκετά, δε νομίζετε;

Αυτό δεν είναι ένα δοκίμιο.

Ο Μαγκρίτ, θέλοντας να επισημάνει τη διαφορά μεταξύ του αντικειμένου και της εικόνας του, έγραψε πάνω στον πίνακα μίας πίπας καπνίσματος «Αυτό δεν είναι μία πίπα». Με άλλα λόγια, το αντικείμενο δεν είναι η απεικόνισή του. Δηλαδή, οι εικόνες (τα φαινόμενα) απατούν. Δυστυχώς, δεν το σκέφτηκα αυτό όταν διάβαζα τις κριτικές για το βιβλίο της Έλενας Μαρούτσου «Μεταξύ συρμού και αποβάθρας» (Καστανιώτης, 2008). Οι περισσότερες κάνουν λόγο για την δημιουργική σύζευξη του Βέλγου ζωγράφου Ρενέ Μαγκρίτ με την ποίηση του δικού μας Τάσου Λειβαδίτη. Όμως, η ποίηση του Λειβαδίτη δεν μου είναι ιδαίτερα γνωστή που σημαίνει ότι θα έπρεπε να τον διαβάσω από την αρχή αν ήθελα να παρακολουθήσω την εξέλιξη της ιστορίας και να μπω στο νόημά της. Επιπλέον, θεωρώ ότι οι πίνακες του Μαγκρίτ είναι μάλλον πολύ ψυχροί για το γούστο μου. Συνεπώς, όλο ανέβαλλα το διάβασμα του βιβλίου αυτού για αργότερα. Πολύ αργότερα.

Κάποιοι αναγνώστες όμως πήραν αφορμή από αυτό και προβληματίστηκαν και για το θέμα της (γυναικείας) γραφής και για την πολιτική. Αυτά τα σχόλια κίνησαν την περιέργειά μου και τελικά το διάβασα με μεγάλη ευχαρίστηση.

Το μυθιστόρημα είναι η ζωή της Λίνας. Η τριανταπεντάχρονη ηρωίδα επιστρέφει από την Αγγλία όπου κάνει το μεταπτυχιακό της. Στην Αθήνα βρίσκεται με τις παλιές της φίλες, αρραβωνιάζεται, χωρίζει, συνδέεται με έναν στην ουσία άγνωστο άνδρα και παίρνει μέρος στα γυρίσματα της κινηματογραφικής ταινίας ενός παλιού της συμμαθητή. Ανάμεσα σε όλους αυτούς παρεμβάλλονται πολλά μικρά επεισόδια με τους γονείς, τον αδερφό της, τη γιαγιά και τον προπάππο της. Η συγγραφέας, που ασχολείται και με το κολλάζ, συνδυάζει παρελθόν με πρόσωπα και καταστάσεις, γράφει ρεαλιστικές και σουρρεαλιστικές ιστορίες, τις επικολλά στο παρόν και μας παρουσιάζει πτυχές του χαρακτήρα της Λίνας που συνομιλούν με τους πίνακες του Μαγκρίτ. Η Λίνα περνά μέσα από αυτά τα αλλεπάλληλα επεισόδια/καθρέπτες χωρίς, ωστόσο, να αντικρίζει τον εαυτό της: τα παιδικά της τραύματα, την σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη, την αμφιθυμία της, την απόγνωσή της… Στο τέλος, όμως, παίρνει τη ζωή στα χέρια της γράφοντας αυτό το βιβλίο.

Διαβάζοντάς το διαπίστωσα το νόημα του Μαγκρίτ: τα φαινόμενα απατούν. Το βιβλίο της Έλενας Μαρούτσου δεν είναι αυτό που μπορεί να νομίσει κανείς βασιζόμενος στις βιβλιοφιλικές παρουσιάσεις, δηλαδή δεν είναι ένα δοκίμιο περί ποιήσεως και ζωγραφικής. Οι στίχοι του Λειβαδίτη είναι λίγοι και επιλεγμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να προσδίδουν ένταση στις καταστάσεις, λένε απλώς αυτά που δεν μπορούν να ειπωθούν. Και οι πίνακες του Μαγκρίτ, σε ασπρόμαυρη απόδοση, αποτελούν ομολογώ μια πολύ πρωτότυπη εικονογράφηση. Μου θύμισαν τις εκπληκτικές, ασπρόμαυρες γκραβούρες που είχαν παλιά ορισμένα μυθιστορήματα. Οι συγκεκριμένοι πίνακες όμως λειτουργούν αμφίδρομα: αποτελούν πηγή έμπνευσης για τη συγγραφέα ενώ την ίδια στιγμή απεικονίζουν και τις σκέψεις της ηρωίδας, φανταστικές και πραγματικές.

Αυτό που με έκανε, ωστόσο, να απολαύσω το μυθιστόρημα είναι το λεπτό χιούμορ της συγγραφέως, ο αυτοσαρκασμός της και η ιδιαίτερη αίσθηση ειρωνείας που την διαπνέει και που τη βοηθά να φέρει σε πέρας την ιστορία της διατηρώντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Επίσης, κάνει την Λίνα, την ηρωίδα, να ξεπεράσει τις προβληματικές της σχέσεις και να ενηλικιωθεί. Απόλαυσα επίσης και τον κομψό χειρισμό της γλώσσας. Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, όπου δύο κωφάλαλοι συνομιλούν και κριτικάρουν στην νοηματική με πολύ ζωντανό κι εύγλωττο τρόπο, έπιασα τον εαυτό μου να αναρωτιέται γιατί να μην υπάρχει κάτι αντίστοιχα ζωντανό και με χιούμορ στις κριτικές αναγνώσεις και παρουσιάσεις των βιβλίων. Δεν εννοώ βέβαια τον σαχλό αστεϊσμό ή την προσβλητική ειρωνεία αλλά εκείνο το είδος του σχολίου που μειδιά αυθάδικα μπροστά στο δυσκολονόητο. Θα ήθελα πολύ να διάβαζα σήμερα μια κριτική όπως εκείνη του αυστηρού (όπως θεωρούνταν από τους σύγχρονούς του) μα απολαυστικού Καραγάτση που άρχιζε ως εξής: «Τι θα γίνη μ' εμάς τους κριτικούς; Καταντήσαμε πολύ δύσκολοι· τίποτα δεν μας αρέσει τώρα τελευταία. Εγώ τουλάχιστον αρχίζω ν' ανησυχώ πολύ για τον εαυτό μου... »


Μικρό βιογραφικό: η Έλενα Μαρούτσου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Λογοτεχνία και στις Εικαστικές Τέχνες στο Reading University, στην Αγγλία. Έχει ασχοληθεί με τη φωτογραφία και με το κολλάζ. Το μυθιστόρημα Μεταξύ συρμού και αποβάθρας είναι το τρίτο της βιβλίο. Τα δύο προηγούμενα είναι η συλλογή ιστοριών Του ύψους και του βάθους και η συλλογή διηγημάτων Οι προδοσίες των ονομάτων.

Σημείωση: Το μυθιστόρημα είναι υποψήφιο για το βραβείο του περιοδικού "ΔΙΑΒΑΖΩ".

 
 Ο μίτος του Άλκη.

«Ο Άλκης και ο λαβύρινθος» (Καστανιώτης, 2008) είναι το πρώτο βιβλίο που έγραψε ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης για παιδια μέσης σχολικής ηλικίας και πριν λίγες ημέρες βραβεύτηκε με το Πρώτο Βραβείο του Κύκλου του Παιδικού Βιβλίου (το ελληνικό τμήμα της IBBY).

Ήρωάς του ο έφηβος Άλκης ο οποίος χάνει ξαφνικά και ανεξήγητα την αδερφή του. Στην αναζήτηση της εξαφανισμένης Ελένης μπλέκει σε επικίνδυνα παιχνίδια και συναντά αλλοπρόσαλλους κι εκκεντρικούς ανθρώπους, φίλους ή ακόμη κι εντελώς αγνώστους που του μιλούν και τον συμβουλεύουν. Η γλώσσα της ιστορίας είναι η γλώσσα των εφήβων – ειλικρινής, απλή, γρήγορη και δίχως περιστροφές. Τα θέματα που θίγονται μέσα από το κείμενο είναι πολλά και περνούν με πολύ σαφή κι όμορφο τρόπο μηνύματα για την διαφορετικότητα, την φιλία, τις σχέσεις, κυρίως όμως για την κατάχρηση της τεχνολογίας και την απρόσωπη σημερινή κοινωνία. Διάβασα το βιβλίο στο τέλος του 2008 και από τότε κρατώ μέσα μου την φρεσκάδα του. Όπως επίσης και μερικές από τις συμβουλές που βοηθούν τον Άλκη να κατανοήσει τον λαβύρινθο γύρω του:

«Μερικές φορές, όταν κάποιοι άνθρωποι κάνουν λάθη, όσοι τους αγαπούν πρέπει να πληρώνουν γι’ αυτά»

«…υπάρχει μόνο μια κατάλληλη στιγμή, κι αυτή είναι το παρόν, το τώρα. Το πιο σημαντικό πλάσμα, ο πιο σημαντικός άνθρωπος είναι πάντοτε εκείνος που είσαι μαζί του. Και το σπουδαιότερο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να βοηθάς όποιον βρίσκεται κοντά σου.»

«… τελικά άμα ξεπεράσει κανείς τον φόβο του αλλάζει τα πράγματα.»

Λόγια που τελικά αποδεικνύονται ο μίτος του Άλκη…






Η εγκατάσταση με κυβόλιθους είναι έργο της Ανίτας Ξάνθου.