"Από ένα στρογγυλό φεγγίτη βλέπω
τις χάρες όλες του ουρανού, κι απ' όπου
εβγήκαμε, να ξαναδούμε τ' άστρα"

Οι στίχοι είναι από την "Κόλαση" του Δάντη κι από εδώ αντλεί ο τίτλος του βιβλίου του Dinaw Mengestu "Όλες οι χάρες του ουρανού"(Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου, Πόλις, 2008). Το διάβασα εδώ και πολύ καιρό αλλά μιας και βρίσκεται στην μεγάλη λίστα των μυθιστορημάτων υποψήφιων για το βραβείο The Athens Prize for Literature που απονέμει το περιοδικό (δε)κατα σκέφτηκα να φρεσκάρω λίγο τη μνήμη μου.

Η υπόθεσή του έχει ως εξής: Ο Στέφανος, δεκαεπτά χρόνια μετανάστης στην Αμερική, ζει μια ζωή αδιάφορη. Η ανακαίνιση ενός εγκαταλελειμμένου σπιτιού στην γειτονιά του γίνεται η αφορμή για να δει την πιο φωτεινή, αισιόδοξη πλευρά του εαυτού του. Το σπίτι ανήκει στην λευκή Τζούντιθ και την κόρη της Μέλανι στις οποίες ο Στέφανος βρίσκει το ερωτικό και οικογενειακό υποκατάστατο που έχει στερηθεί. Μαζί τους περνά μερικές στιγμές γεμάτες ειλικρίνεια, αμηχανία μα κι επιθυμία. Είναι ίσως "τ' άστρα" που βλέπει ο Στέφανος να μπαίνουν στην ζωή του, είναι οι χάρες ή οι χαρές όλες ενός κόσμου που κατά βάθος ποθεί αλλά δεν έχει τη δύναμη, ή καλύτερα τη θέληση να διεκδικήσει. Οι στιγμές αυτές θα μείνουν απλώς στιγμές. Το μικρό, τυπικά συνοικιακό μαγαζί του είναι ο "φεγγίτης" όπου τελικά θα "ξαναμπεί" από τη στιγμή που, πρώτα η μικρή Ναόμι κι έπειτα η Τζούντιθ, φεύγουν μη μπορώντας να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις ρατσισμού που δέχονται - ο ρατσισμός, όπως ξέρετε, είναι ρατσισμός ό,τι χρώμα και να έχει και ο Dinaw Mengestu το δείχνει σαφέστατα εδώ.

Με λιτότητα στις λέξεις και στις εκφράσεις του, ο συγγραφέας συγκροτεί τους χαρακτήρες της ιστορίας του. Η μικρή Ναόμι, εμφανίζεται αρχικά με μεγαλίστικη, "ώριμη" συμπεριφορά, με δική της, σκληρή κι άκαμπτη ταυτότητα, μια "πεισματικά ανεξάρτητη" προσωπικότητα. Η γνωριμία της με τον Στέφανο την μαλακώνει και την μετατρέπει σε ένα παιδί που αποζητά τη φιλία και μαθαίνει να την εκτιμά. Η μητέρα της, η Τζούντιθ, είναι μία γυναίκα που φαίνεται να είναι μόνιμα σε κατάσταση φυγής - είναι αστάθεια του χαρακτήρα της ή φόβος της μονιμότητας και της δέσμευσης; Δεν κατάλαβα. Όπως και να'χει όμως, η Τζούντιθ αποτελεί το ακριβώς αντίθετο του Στέφανου. Οι φίλοι του Στέφανου, ο κενυάτης Κένεθ και ο κογκολέζος Τζόζεφ, παλεύουν να κατακτήσουν το αμερικανικό όνειρο που όπως φαίνεται τελικά, είναι ένα αδιέξοξο, το ίδιο αδιέξοδο που κυριαρχεί και στη ζωή τους. Η πλατεία Λόγκαν -το μέρος όπου εκτυλίσσεται κατά κύριο λόγο η ιστορία- κατοικείται από γραφικούς τύπους, τύπους παρακμιακούς, του περιθωρίου. Όταν η συνοικία αρχίζει να αναπτύσσεται καθώς έρχονται εύποροι λευκοί να την κατοικήσουν, κανείς από τους μόνιμους κατοίκους δεν αποδέχεται τη νέα αυτή κατάσταση και με τρόπο ανυπόμονο και βίαιο, τους διώχνουν. Ο Στέφανος στέκεται ανάμεσα σε όλα αυτά ουσιαστικά άβουλος, αδύναμος να ανατρέψει, έστω και στο ελάχιστο, την κατάσταση.

Οι χαμηλοί τόνοι που διατηρεί σε όλο το μυθιστόρημα ο Dinaw Μengestsu εντείνουν την απαισιοδοξία και την μοιρολατρία του ήρωα. Όλο το βιβλίο αποπνέει το ανικανοποίητο, την διαρκή αναζήτηση της ταυτότητας και της θέσης του Στέφανου στον κόσμο. Την αδυναμία του να εστιάσει στα αγαθά που έχει και στην αξιοποίησή τους. Διαβάζοντάς το αισθάνθηκα την βαθύτατη παραίτηση και την εγκατάλειψη που βιώνει ο Στέφανος, δίχως να αφήνει την παραμικρή αχτίδα αλλαγής να περάσει. Ως αντίδραση, το μυαλό μου "πέταξε" στον πίνακα που ακολουθεί.

Είναι του Υβ Κλάιν και ονομάζεται Ανθρωπομετρία - Φωτιά. Εγώ πάλι, είδα κύματα. Σε κάθε περίπτωση όμως, και η φωτιά και η θάλασσα, μπορούν να αποδειχθούν καθαρτήρια. Αυτό σκέφτηκα ότι χρειαζόταν ο Στέφανος: μία (εσωτερική) φωτιά ή κάποια "κύματα" που θα τον ανάγκαζαν να μετακινηθεί από την λιμνάζουσα ζωή του και θα του προσέφεραν την κάθαρση. Την οποιαδήποτε κάθαρση θα τον οδηγούσε σε μια καινούργια αρχή.


O Dinaw Mengestu γεννήθηκε στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας το 1978. Σε ηλικία δύο ετών, μετανάστευσε μαζί με την οικογένειά του στις ΗΠΑ για να ξεφύγουν από το δικτατορικό καθεστώς του Μενγκίστου. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια Τζώρτζτάουν και Κολούμπια. Συνεργάζεται με τα περιοδικά Harper's, Jane και Rolling Stone.

Μπορείτε να διαβάσετε την συνέντευξη που έδωσε ο συγγραφέας στη Λώρη Κέζα ή να δείτε τον ίδιο να μιλά για το βιβλίο του και να διαβάζει ένα απόσπασμα.

Η Μικρή Λίστα των μυθιστορημάτων υποψήφιων για το βραβείο The Athens Prize for Literature που απονέμει το περιοδικό (δε)κατα θα ανακοινωθεί στις 10 Μαΐου για το Ξένο Μυθιστόρημα και στις 28 Μαΐου για το Ελληνικό Μυθιστόρημα. Τα Βραβεία και των δύο κατηγοριών θα ανακοινωθούν ταυτόχρονα με την απονομή τους περί τα μέσα Ιουνίου σε ειδική τελετή στη Στοά Σπυρομήλιου.