Memento

Το κλασικό μυθιστόρημα του Daniel Defoe για τον ναυαγό που περνά τριάντα χρόνια σε ένα απομονωμένο τροπικό νησί, και την μάχη του να επιβιώσει. Θεωρείται αλληγορία για τον πολιτισμό, τον οικονομικό ατομικισμό και την βρετανική αποικιοκρατία. Σε μετάφραση Μάκη Βαΐνά, με εισαγωγή του εξαιρετικού, παραγνωρισμένου όμως, λογοτέχνη Στέφανου Σταμάτη, από τις εκδόσεις Αιγόκερως 8 ½. Η έκδοση είναι του 1988 αν και μοιάζει πολύ παλιότερη - οι σελίδες του, από εκείνες που κόβεις με χαρτοκόπτη, είναι αρκετά κιτρινισμένες. Όταν το ξεφυλλίζεις, μυρίζει ένα λεπτό άρωμα χαρτιού και ζάχαρης...
  



 

A Grood Story

Η προϊστορία είναι μία περίοδος που εξάπτει την φαντασία των παιδιών – τα παράξενα ζώα, οι ασυνήθιστοι άνθρωποι και οι περίεργες συνήθειές τους επιδέχονται πολλές ευφάνταστες συγκρίσεις με την σύγχρονη εποχή. Η Ιωάννα, όμως, παθιασμένη παλαιοντολόγος και πρωταγωνίστρια του "Ο προϊστορικός ζωγράφος (και ένα τερατάκι)" (Κέδρος, 2014) κάνει κάτι άλλο, εξίσου αν όχι περισσότερο, συναρπαστικό. Χρησιμοποιεί το δόντι ενός προϊστορικού ζώου, τις πολλές ζωγραφιές στους πέτρινους τοίχους μιας σπηλιάς κι έναν σωρό από κόκκαλα, και με αυτά ανασυστήνει την πραγματική ζωή ενός ανθρώπου που ζούσε πολλές χιλιάδες χρόνια πριν.

Ο Γκρουντ, ο δεύτερος πρωταγωνιστής του βιβλίου, ζει στην προϊστορική εποχή και όταν ξεκινά η ιστορία του είναι ακόμη μικρούλης – φοράει αντί για ρούχα το δέρμα από κάποιο ζώο, κρατάει ένα μακρύ ξύλο σαν παιχνίδι και κάθεται στο σημείο που η Ιωάννα βρήκε το δόντι ενός μαχαιρόδοντα. Δηλαδή, στην είσοδο μιας σπηλιάς που είναι το σπίτι του. Στον Γκρουντ αρέσει η ζωγραφική αλλά δεν αρέσει το κυνήγι και αντί να πηγαίνει μαζί με τον πατέρα για να μάθει να πιάνει την τροφή του, προτιμά να ζωγραφίζει και να βοηθά τη μητέρα  με τις δουλειές της σπηλιάς. Ένα βράδυ, καθώς καθάριζε, διαπιστώνει πως το κάρβουνο βάφει μόνιμα τον τοίχο. Από εκείνη την στιγμή, θα αρχίσει να ζωγραφίζει με μεγαλύτερη όρεξη.

Το βιβλίο αποτελείται από 17 μικρά κεφάλαια και μέσα από την διαδοχική εναλλαγή του παρόντος με το προϊστορικό παρελθόν ο Πάνος Τσερόλας καταφέρνει να μεταδώσει με νηφάλιο τρόπο έννοιες και καταστάσεις που συνήθως μεγαλοποιούνται, όταν δεν αποφεύγονται, ή λυρικοποιούνται. Όπως πχ οι νόμοι της άγριας φύσης και η μύηση του παιδιού στη ζωή – ο Γκρουντ έπρεπε να σκοτώσει ένα μωρό-τερατάκι ώστε να έχουν τροφή για περισσότερο καιρό ενώ αργότερα, ο πατέρας του Γκρουντ θα γίνει ο ίδιος τροφή των άγριων λύκων.

Η αποδοχή της ηλικίας και η ενηλικίωση, επίσης. Καθώς μεγαλώνει ο Γκρουντ, πολλά πράγματα αλλάζουν γύρω του – η οικογένειά του αναγκάζεται να ψάξει για ένα άλλο μέρος, πιο ασφαλές, για να κατοικήσουν· ο πατέρας του εξαφανίζεται· και ο Γκρουντ θα αποχωριστεί τον καλύτερό του φίλο -το μωρό-μαχαιρόδοντα-τερατάκι, θα γνωρίσει καινούργιους ανθρώπους, θα κάνει νέους φίλους, θα αλλάξει  πολλές ζωές. Θα γίνει κυνηγός, πολεμιστής, εφευρέτης, ταξιδευτής. Στο τέλος του μυθιστορήματος, ο Γκρουντ θα είναι ο πατέρας μιας μεγάλης οικογένειας.

Από το μυθιστόρημα δεν απουσιάζουν τα συνήθη θέματα της παιδικής λογοτεχνίας – η φιλία με ένα ζώο και η απώλεια αγαπημένων. Ο Γκρουντ, αντίθετα με την εντολή του πατέρα, δεν σκοτώνει το μωρό-μαχαιρόδοντα-τερατάκι αλλά το κρύβει και το φροντίζει με αφοσίωση μέχρι να μεγαλώσει. Αργότερα θα έρθουν και οι απώλειες – στην αρχή το τερατάκι που θα εξαφανιστεί, και κατόπιν η οικογένειά του όταν ο Γκρουντ θα την εγκαταλείψει για να βρει την δική του ζωή. Ιδιαίτερη εντύπωση μού έκανε η απώλεια του πατέρα του Γκρουντ ο οποίος θυσιάζεται για να σωθεί η οικογένειά του – καιρό είχα να διαβάσω κάτι τόσο αλτρουιστικό. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, και το γεγονός ότι κάθε τι που αφηγείται ο συγγραφέας νοηματοδοτείται – ό,τι συμβαίνει, συμβαίνει για κάποιον σαφή λόγο.

Το "Ο προϊστορικός ζωγράφος" είναι ένα βιβλίο μυθοπλασίας. Μπορεί, όμως, παράλληλα να χαρακτηριστεί και ως ένα σύντομο βιβλίο γνώσεων καθώς στις τελευταίες σελίδες του υπάρχει ένα προϊστορικό παράρτημα όπου παρατίθενται –με το ίδιο απλό, ζωηρό και χιουμοριστικό ύφος που ο συγγραφέας χρησιμοποιεί και στο κυρίως κείμενο– οι σχετικές και πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τα εργαλεία ενός παλαιοντολόγου και την παλαιολιθική εποχή, τις προϊστορικές ζωγραφιές, τους μαχαιρόδοντες και τους προϊστορικούς ανθρώπους στην Ελλάδα.

Απευθύνεται σε ηλικίες από 9 ετών και πάνω, ωστόσο η ιστορία του Γκρουντ μπορεί να γίνει κατανοητή και σε ελαφρώς μικρότερα παιδιά καθώς δεν υπάρχουν δυσκολονόητες ιδέες ή εντυπωσιακές εκφράσεις.  Αντίθετα, η επεξηγηματική ευθύτητα της αφήγησης, το χιούμορ και κάποια ίχνη γρίφου διατηρούν το ενδιαφέρον του κάθε μικρού αναγνώστη αμοίωτο μέχρι το τέλος του μυθιστορήματος. Η εικονογράφηση της  Λέλας Στρούτση συμβάλλει στην οικειοποίηση του κειμένου ακόμη και από τους πιο μικρούς αναγνώστες καθώς τα έντονα χρώματα και οι απεικονίσεις ανθρώπων και ζώων στις εσωτερικές σελίδες του βιβλίου μοιάζουν με  παιδικά  σκαριφήματα.

Η επίμονη θέληση του Γκρουντ να ζωγραφίσει, και η περιέργεια  και το πάθος της Ιωάννας για έρευνα καταδεικνύουν την διαχρονικότητα των θεμελιωδών αναγκών του ανθρώπου για τροφή και προσωπική έκφραση, και κάνουν το βιβλίο  επίκαιρο σε κάθε εποχή. Κι αν υπάρχει ακόμη ένας λόγος για να διαβαστεί τούτο το βιβλίο σήμερα είναι ο συλλογισμός με την επακόλουθη πράξη που εφαρμόζουν τόσο η Ιωάννα στην σύγχρονη εποχή όσο και ο προϊστορικός Γκρουντ – διαχρονικά εργαλεία με τα οποία δαμάζονται οι κινδύνοι και η ανασφάλεια της ζωής.

 





Σημειώσεις: Το βιβλίο έχει αποσπάσει τον Έπαινο της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς. // Η πρώτη φωτογραφία είναι μία βραχογραφία από το σπήλαιο Bhimbetka, στην Ινδία και η δεύτερη από την εικονογράφηση του βιβλίου. Για να  πάρετε μία ιδέα από τον χώρο εργασίας μίας παλαιοντολόγου, μπορείτε να περιηγηθείτε εικονικά στο περίφημο σπήλαιο Λασκώ εδώ. Το σπήλαιο Λασκώ, στην πραγματικότητα, είναι ένα σύμπλεγμα σπηλαίων που βρίσκεται στην Γαλλία, αποτελεί ένα από τα παλαιότερα (17.300 ετών) στον κόσμο και αποκαλείται η Καπέλα Σιστίνα της Προϊστορίας καθώς περιέχει έναν μεγάλο αριθμό (~2.000) εντυπωσιακής αισθητικής βραχογραφιών της παλαιολιθικής εποχής.

Ευχές

για 

Καλό Πάσχα!

Σημείωση: Η λεπτομέρεια είναι από την "Άνοιξη" του Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi, ή αλλιώς Sandro Botticelli.