Ο ύπνος της
πολιτικής ορθότητας
Βασική λειτουργία της λογοτεχνίας, εκτός από το να ψυχαγωγεί, είναι να προκαλεί ερωτήματα με σκοπό τόσο την σμίλευση της κοινωνικής και ιδιωτικής ταυτότητας των ανθρώπων όσο και την ανάπτυξη της σκέψης και της γλωσσικής έκφρασής τους. Γι' αυτόν, συνοπτικά, τον λόγο έχει ενταχθεί στην σχολική διδακτέα ύλη και βρίσκεται στο επίκεντρο των ανθρωπιστικών επιστημών. Θα περίμενε, λοιπόν, κανείς να δει τέτοιες πρακτικές να εφαρμόζονται σε ολοένα και μεγαλύτερη κλίμακα ιδίως σε χώρες, όπως οι ΗΠΑ, που υπάρχει έντονη η ανάγκη για δυναμικές αφηγήσεις και καθοδήγηση ενάντια σε κάθε είδους ανισότητα και ακραίο φυλετικό ρατσισμό.
Όμως, όχι. Σύμφωνα με άρθρο της Guardian, το κλασικό "Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια" της Harper Lee αποσύρθηκε την προηγούμενη εβδομάδα από την λίστα των βιβλίων προς ανάγνωση ενός γυμνασίου στο Biloxi (Μισσισσιπί) εξαιτίας μίας λέξης “που προκαλεί αμηχανία”. Η λέξη αυτή είναι η "nigger" – ένας εξαιρετικά προσβλητικός χαρακτηρισμός με τον οποίο οι λευκοί του περασμένου αιώνα, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, αποκαλούσαν τους μαύρους. Λόγω της υβριστικής, ρατσιστικής χρήσης της, η συγκεκριμένη λέξη αποκλείστηκε σταδιακά από την κοινή πολιτιστική παράδοση των ΗΠΑ. Η ύπαρξή της όμως σε έργα της κλασικής λογοτεχνίας πυροδοτεί, ακόμη και στις μέρες μας, διαμάχες. Πέρυσι, αυτή η λέξη και κατ' επέκταση το ίδιο το βιβλίο της Lee, μαζί με το "Οι Περιπέτειες του Χάκλμπέρι Φιν", βρέθηκαν στο στόχαστρο με αφορμή τις επικρίσεις της μητέρας ενός μικτής φυλετικής καταγωγής (mixed-racial) παιδιού, στην Βιρτζίνια, που είπε: "Δεν αμφισβητώ ότι πρόκειται για μεγάλη λογοτεχία, αλλά υπάρχουν πολλές υβριστικές εκφράσεις εκεί μέσα, πολλές προσβλητικές λέξεις που δεν μπορείς να προσπεράσεις, και αυτή τη στιγμή είμαστε ένα έθνος ήδη διαιρεμένο." Και συνεχίζει: "Τι διδάσκουμε στα παιδιά μας; Επιβεβαιώνουμε ότι αυτές οι λέξεις είναι αποδεκτές. Δεν είναι αποδεκτές. Είμαστε στ' αλήθεια διαιρεμένοι. Θα χάσουμε τα παιδιά μας εάν συνεχίσουμε να λέμε ότι αυτό είναι εντάξει, ότι δίνουμε αξία σε αυτές τις λέξεις τη στιγμή που δεν θα έπρεπε."
Δεν θα τα χάσουν, άραγε, εάν δεν μάθουν να σκέφτονται μόνα τους ώστε να μπορούν να αξιολογούν τις λέξεις και να μην τις παπαγαλίζουν; Η λέξη που ξεκίνησε να χρησιμοποιείται στα ισπανικά ως ουδέτερος όρος για την περιγραφή ανθρώπων με σκούρο δέρμα ενσωματώνει στον ορισμό της τις συνθήκες διαβίωσης (βλ. κοινωνική συνοχή, εθνικότητα, ευημερία, την ιδιότητα του "μαύρου", την υπεροχή του "λευκού", την κοινωνική ένταξη/αποκλεισμό, κ.λπ.) των Αφροαμερικανών (ως κοινωνικό κεφάλαιο και ως φορέων μιας ταυτότητας) για περισσότερο από μισόν αιώνα και γι' αυτό φέρει ιδιαίτερα βαρύ ιστορικό φορτίο. Αυτήν ακριβώς την ιστορική μνήμη, σύμφωνα με την Νατάσα Πολονύ, είναι απαραίτητο να διδαχθούν τα παιδιά για να μην χαθούν. Εάν δεν διαβάσουν την ιστορία του παρελθόντος πως θα μάθουν ότι ο κόσμος δεν ήταν πάντα ο ίδιος αλλά έγινε πολύ καλύτερος χάρη στους δύσκολους αγώνες των γενεών που προηγήθηκαν; Πως θα μάθουν να αντιδρούν στην αυταρχική και γραμμική συμπεριφορά απαίδευτων ανθρώπων; Πως θα προσφέρουν εποικοδομητικά στο κοινωνικό σύνολο εάν δεν διαβάσουν/εκφράσουν-απορίες/συζητήσουν για την άλλη, την αντίθετη, όψη των πραγμάτων; Πως θα μάθουν ποιά είναι, εντέλει, αυτή η άλλη όψη των πραγμάτων.
Τότε, είχε συσταθεί μία επιτροπή για να αξιολογήσει το εάν θα πρέπει τα συγκεκριμένα βιβλία να απαγορευτούν σε μόνιμη βάση – το βιβλίο της Λι, συν τοις άλλοις, περιέχει εκτεταμένες αναφορές σε βία, σεξ και βιασμό. Θεώρησα δεδομένο ότι τα μέλη της θα σκεφτούν αυτά τα ερωτήματα (και τα πολλά περισσότερα που εντέλει προκύπτουν) και θα θέσουν τα πράγματα στην σωστή τους βάση υπενθυμίζοντας τον πραγματικό ρόλο του δασκάλου και τον σημαντικό ρόλο της λογοτεχνίας σε αυτό. Ωστόσο, η απόφαση της κομητείας Accomack της Βιρτζίνια, όπου το 37% των 5000 μαθητών της (= 1850 παιδιά) είναι έγχρωμοι, ήταν να αποσύρει το βιβλίο και από την διδακτέα ύλη και από τις βιβλιοθήκες των σχολείων της περιοχής.
Φέτος, η απόφαση πάρθηκε από την διοίκηση και την Γ.Γ. της περιφέρειας που ανήκει το σχολείο, και είναι η ίδια. Σε μια εποχή (και περιοχή - τις ΗΠΑ) που υπάρχει ανάγκη από δυναμικές αφηγήσεις ενάντια σε κάθε είδους στερεότυπα, ανισότητα και ρατσισμό, εκείνοι που θα έπρεπε να δίνουν το παράδειγμα με την σθεναρή στάση τους υπέρ του πλουραλισμού στην γνώση και την (λογοτεχνική) εκπαίδευση, επιλέγουν την πιο συμβατική λύση, με συνοπτικές διαδικασίες. " ...μπορούμε να διδάξουμε το ίδιο μάθημα με άλλα βιβλία. Το συγκεκριμένο βρίσκεται ακόμη στην βιβλιοθήκη μας. Όμως πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε ένα άλλο βιβλίο στο μάθημα της 8ης τάξης" είπε ο αντιπρόεδρος της σχολικής επιτροπής του Biloxi.
Δεν ξέρω γιατί γράφω γι' αυτά τα περιστατικά – η λογοτεχνία του ανήκειν μοιάζει να μην μας αφορά. Δυστυχώς, όμως, μας αφορά γι' αυτόν το λόγο. Σκεφτόμουν, επίσης, την ισχύ της μονοδιάστατης σκέψης και το πόσο εύκολα αυτή διαχέεται και ο επόμενος συλλογισμός ήταν επιτακτικός: περισσότερο από τα παιδιά, οι ενήλικοι είναι εκείνοι που θα πρέπει να διδαχθούν ότι λογοτεχνία δεν είναι μόνο η ηχηρή ανάγνωση των λέξεων.
Όμως, όχι. Σύμφωνα με άρθρο της Guardian, το κλασικό "Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια" της Harper Lee αποσύρθηκε την προηγούμενη εβδομάδα από την λίστα των βιβλίων προς ανάγνωση ενός γυμνασίου στο Biloxi (Μισσισσιπί) εξαιτίας μίας λέξης “που προκαλεί αμηχανία”. Η λέξη αυτή είναι η "nigger" – ένας εξαιρετικά προσβλητικός χαρακτηρισμός με τον οποίο οι λευκοί του περασμένου αιώνα, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, αποκαλούσαν τους μαύρους. Λόγω της υβριστικής, ρατσιστικής χρήσης της, η συγκεκριμένη λέξη αποκλείστηκε σταδιακά από την κοινή πολιτιστική παράδοση των ΗΠΑ. Η ύπαρξή της όμως σε έργα της κλασικής λογοτεχνίας πυροδοτεί, ακόμη και στις μέρες μας, διαμάχες. Πέρυσι, αυτή η λέξη και κατ' επέκταση το ίδιο το βιβλίο της Lee, μαζί με το "Οι Περιπέτειες του Χάκλμπέρι Φιν", βρέθηκαν στο στόχαστρο με αφορμή τις επικρίσεις της μητέρας ενός μικτής φυλετικής καταγωγής (mixed-racial) παιδιού, στην Βιρτζίνια, που είπε: "Δεν αμφισβητώ ότι πρόκειται για μεγάλη λογοτεχία, αλλά υπάρχουν πολλές υβριστικές εκφράσεις εκεί μέσα, πολλές προσβλητικές λέξεις που δεν μπορείς να προσπεράσεις, και αυτή τη στιγμή είμαστε ένα έθνος ήδη διαιρεμένο." Και συνεχίζει: "Τι διδάσκουμε στα παιδιά μας; Επιβεβαιώνουμε ότι αυτές οι λέξεις είναι αποδεκτές. Δεν είναι αποδεκτές. Είμαστε στ' αλήθεια διαιρεμένοι. Θα χάσουμε τα παιδιά μας εάν συνεχίσουμε να λέμε ότι αυτό είναι εντάξει, ότι δίνουμε αξία σε αυτές τις λέξεις τη στιγμή που δεν θα έπρεπε."
Δεν θα τα χάσουν, άραγε, εάν δεν μάθουν να σκέφτονται μόνα τους ώστε να μπορούν να αξιολογούν τις λέξεις και να μην τις παπαγαλίζουν; Η λέξη που ξεκίνησε να χρησιμοποιείται στα ισπανικά ως ουδέτερος όρος για την περιγραφή ανθρώπων με σκούρο δέρμα ενσωματώνει στον ορισμό της τις συνθήκες διαβίωσης (βλ. κοινωνική συνοχή, εθνικότητα, ευημερία, την ιδιότητα του "μαύρου", την υπεροχή του "λευκού", την κοινωνική ένταξη/αποκλεισμό, κ.λπ.) των Αφροαμερικανών (ως κοινωνικό κεφάλαιο και ως φορέων μιας ταυτότητας) για περισσότερο από μισόν αιώνα και γι' αυτό φέρει ιδιαίτερα βαρύ ιστορικό φορτίο. Αυτήν ακριβώς την ιστορική μνήμη, σύμφωνα με την Νατάσα Πολονύ, είναι απαραίτητο να διδαχθούν τα παιδιά για να μην χαθούν. Εάν δεν διαβάσουν την ιστορία του παρελθόντος πως θα μάθουν ότι ο κόσμος δεν ήταν πάντα ο ίδιος αλλά έγινε πολύ καλύτερος χάρη στους δύσκολους αγώνες των γενεών που προηγήθηκαν; Πως θα μάθουν να αντιδρούν στην αυταρχική και γραμμική συμπεριφορά απαίδευτων ανθρώπων; Πως θα προσφέρουν εποικοδομητικά στο κοινωνικό σύνολο εάν δεν διαβάσουν/εκφράσουν-απορίες/συζητήσουν για την άλλη, την αντίθετη, όψη των πραγμάτων; Πως θα μάθουν ποιά είναι, εντέλει, αυτή η άλλη όψη των πραγμάτων.
Τότε, είχε συσταθεί μία επιτροπή για να αξιολογήσει το εάν θα πρέπει τα συγκεκριμένα βιβλία να απαγορευτούν σε μόνιμη βάση – το βιβλίο της Λι, συν τοις άλλοις, περιέχει εκτεταμένες αναφορές σε βία, σεξ και βιασμό. Θεώρησα δεδομένο ότι τα μέλη της θα σκεφτούν αυτά τα ερωτήματα (και τα πολλά περισσότερα που εντέλει προκύπτουν) και θα θέσουν τα πράγματα στην σωστή τους βάση υπενθυμίζοντας τον πραγματικό ρόλο του δασκάλου και τον σημαντικό ρόλο της λογοτεχνίας σε αυτό. Ωστόσο, η απόφαση της κομητείας Accomack της Βιρτζίνια, όπου το 37% των 5000 μαθητών της (= 1850 παιδιά) είναι έγχρωμοι, ήταν να αποσύρει το βιβλίο και από την διδακτέα ύλη και από τις βιβλιοθήκες των σχολείων της περιοχής.
Φέτος, η απόφαση πάρθηκε από την διοίκηση και την Γ.Γ. της περιφέρειας που ανήκει το σχολείο, και είναι η ίδια. Σε μια εποχή (και περιοχή - τις ΗΠΑ) που υπάρχει ανάγκη από δυναμικές αφηγήσεις ενάντια σε κάθε είδους στερεότυπα, ανισότητα και ρατσισμό, εκείνοι που θα έπρεπε να δίνουν το παράδειγμα με την σθεναρή στάση τους υπέρ του πλουραλισμού στην γνώση και την (λογοτεχνική) εκπαίδευση, επιλέγουν την πιο συμβατική λύση, με συνοπτικές διαδικασίες. " ...μπορούμε να διδάξουμε το ίδιο μάθημα με άλλα βιβλία. Το συγκεκριμένο βρίσκεται ακόμη στην βιβλιοθήκη μας. Όμως πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε ένα άλλο βιβλίο στο μάθημα της 8ης τάξης" είπε ο αντιπρόεδρος της σχολικής επιτροπής του Biloxi.
Δεν ξέρω γιατί γράφω γι' αυτά τα περιστατικά – η λογοτεχνία του ανήκειν μοιάζει να μην μας αφορά. Δυστυχώς, όμως, μας αφορά γι' αυτόν το λόγο. Σκεφτόμουν, επίσης, την ισχύ της μονοδιάστατης σκέψης και το πόσο εύκολα αυτή διαχέεται και ο επόμενος συλλογισμός ήταν επιτακτικός: περισσότερο από τα παιδιά, οι ενήλικοι είναι εκείνοι που θα πρέπει να διδαχθούν ότι λογοτεχνία δεν είναι μόνο η ηχηρή ανάγνωση των λέξεων.
https://twitter.com/foreignoffice/status/920537438367375361
https://twitter.com/foreignoffice/status/920537438367375361https://twitter.com/foreignoffice/status/9205374383673753
Σημειώσεις: Και στις δύο περιπτώσεις οι δάσκαλοι –υποθέτω και ορισμένοι ανοιχτόμυαλοι γονείς– δεν συμφωνούν και διαμαρτύρονται έντονα. Στην περίπτωση της Βιρτζίνια δε, πέτυχαν να αρθεί η απαγόρευση. // Η φωτογραφία της ανάρτησης είναι στιγμιότυπο από την κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος της Λι το 1962, δύο χρόνια μετά την έκδοση του, με τον Gregory Peck στον ρόλο του εμβληματικού Άττικους Φιντς για τον οποίο απέσπασε το Όσκαρ Α Ανδρικού Ρόλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου