Ο αρχιτέκτονας που ήθελε

να γίνει ζωγράφος

«Γεννήθηκα το 1887 στον Πειραιά οι γονείς μου κατάγονται από τη Χίο. Η μητέρα του αείμνηστου Πορφύρα κι η δικιά μου ήταν αδελφάδες, το γένος Συριώτη. Τις εγκύκλιες σπουδές τις πέρασα στον Πειραιά. Κι όποιος ξέρει τι σημασία έχει για το νέο η παρουσία στην κριτική τούτη ηλικία ενός προσώπου σαν τον λαμπρόν εκείνο παιδαγωγό, που θύμιζε αρχαίον Έλληνα, τον αείμνηστο Ιάκωβο Δραγάτση, νιώθει γιατί οι μαθητές του φυλάγουν σ’ όλη τους τη ζωή, μέσα στην καρδιά τους, τη μνήμη της μορφής του. ( ... )

Είχα το σπάνιο προνόμιο να ΄χω ξάδελφο έναν ποιητή. Από το στόμα του, του αείμνηστου, πρωτάκουσα τα τραγούδια του λαού μας, του Σολωμού και των άλλων. Μαγικός κόσμος ανοίχτηκε στα μάτια του παιδιού… Του χρωστώ αιώνια αγάπη και ευγνωμοσύνη. Κι αναμφίβολα χρέος μου είναι εδώ να μνημονεύσω το Νιρβάνα, το Λαμπελέτ, το Μελά, το ζωγράφο Μηλιάδη, που πάντοτε μου παραστάθηκαν. »

Ήταν 28 Αυγούστου 1968 όταν έφυγε από τη ζωή ο σημαντικός Δημήτρης Πικιώνης, ο αρχιτέκτονας που, σύμφωνα με τον Γιάννη Τσαρούχη, παρουσίασε την αρχιτεκτονική ως τέχνη, χωρίς να ντρέπεται γι' αυτό, σε μια εποχή που η κτιριολογία ήρθε να αντικαταστήσει την αρχιτεκτονική. Εκείνος που, εκτός από τα μονοπάτια που σχεδίασε,  διαμόρφωσε τον χώρο πέριξ της Ακρόπολης όπως τον ξέρουμε σήμερα, με τις δεντροφυτεύσεις και τις πλακοστρώσεις. Ανάμεσα στο αρχιτεκτονικό έργο του ήταν και το Δημαρχείο του Βόλου, που σχεδίασε κι εκτέλεσε σε συνεργασία με τους Πέτρο Πικιώνη (γιο του) και Αθανάσιο Κουτσογιάννη. 

Ο περίφημος αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός ωστόσο θεωρούσε πως η φύση του, το πραγματικό κέντρο των κλίσεών του, ήταν η ζωγραφική. Εξού και ζωγράφιζε συνεχώς χωρίς, όμως, ποτέ να θελήσει να εκθέσει το ζωγραφικό του έργο. Αυτό έγινε μόλις το 25.Ο8.2Ο.18  στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κολώνας, στην Αίγινα όπου εκτέθηκε, νομίζω, το πιο πάνω έργο. 

Σημείωση: Τα πιο πάνω αποσπάσματα είναι από τα αυτοβιογραφικά σημειώματα του Δ.Π. στο "Πικιώνης - Ζωγραφικά" (Ίνδικτος, 1997) – ένα πλήρες και κατατοπιστικό δίτομο έργο, σε επιμέλεια της κόρης του, Αγνής Πικιώνη, που περιέχει  όλα τα σχέδια, τα λάδια, τις ακουαρέλες, τα παστέλ και τα κολάζ του ζωγράφου Πικιώνη. 

 

ΝΕΟΝ WORKs

 

 
 

Το «Εικαστικό Πανόραμα» είναι η ετήσια συλλογική διοργάνωση του Κ.Μ.Σ.Τ. που σκοπό έχει να καταγράψει και να προβάλλει  την κίνηση της σύγχρονης τέχνης της χώρας μας. Ανάμεσα στα έργα  που συνιστούν το εικαστικό παρόν της Ελλάδας του 2007 είναι  και μία εγκατάσταση  του Stephen Antonakos. Δεν ξέρω το λόγο, αλλά κάθε φορά που συναντώ το έργο αυτού του καλλιτέχνη, μου συμβαίνει να στέκομαι μπροστά του σε στάση προσοχής και συλλογισμού. Στο συγκεκριμένο έργο, ίσως ήταν το έντονο φως, κόκκινο και ζωντανό πράσινο της ενέργειας, ίσως ήταν η λιτότητά του  ή η σιωπή που απέρρεε, γεγονός όμως είναι ότι κάθε έργο του ελληνοαμερικάνου δημιουργού σε υποβάλλει.  

Έλληνας γεννημένος στον Άγιο Νικόλαο Λακωνίας το 1926 και Αμερικανός από το 1930 –όταν μετανάστευσε στην Νέα Υόρκη με την οικογένειά του– ο Στήβεν Αντωνάκος είναι ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης. Ένας γλύπτης. Ξεκινά σε νεαρή ηλικία να ζωγραφίζει μιμούμενος τον μεγαλύτερο αδελφό του με μόνα υλικά το χαρτί και την τέμπερα. Ενήλικος πια, περνά στον χώρο της εικονογράφησης για βιοποριστικούς λόγους χωρίς όμως να παραγκωνίζει την τέχνη. Παράλληλα με την πρωινή εργασία του, πειραματίζεται με πολλά ετερόκλητα υλικά – ύφασμα, κομμάτια παλιών επίπλων, μαξιλάρια, κουμπιά, κορδόνια, οτιδήποτε μπορεί να βρει και να χρησιμοποιήσει ώστε τα έργα του να γίνουν εμπειρίες για τους θεατές τους: «αληθινά πράγματα στον αληθινό κόσμο» εξηγεί ο ίδιος που δεν αρκείται στις απλές αναπαραστάσεις.  

Η εξερεύνηση αυτή στα υλικά θα συνεχιστεί για καιρό ενώ συγχρόνως  εκτείνεται και στο πεδίο των τεχνικών που χρησιμοποιεί: σχέδια, κολλάζ, ράψιμο, συναρμολογήσεις, εγκαταστάσεις που σταδιακά μεγαλώνουν.  Ώσπου το 1960 “ανακαλύπτει” το υλικό που θα κυριαρχήσει στο έργο του. «Ζώντας στο Μανχάταν είπα κάποια στιγμή ‘Θεέ μου κοίτα αυτά τα φώτα με νέον’… το φως τους είναι καταπληκτικό…» λέει και συνεχίζει: «Το νέον ήταν σε πινακίδες σε εξωτερικούς χώρους. Εγώ το έφερα μέσα…» αναφέρει ο ίδιος για το μέσο  που  του έδωσε απεριόριστη ελευθερία έκφρασης: μπορούσε να  πιάσει αυτό το φως και να το χυτεύσει  σε εκείνη τη γεωμετρική φόρμα που εξέφραζε τις ιδέες, τις σκέψεις, τις επιθυμίες, τα όνειρά του. Επιπλέον, το νέον δεν τον  απομάκρυνε από τη αρχιτεκτονική δομή  που είχε ήδη υιοθετήσει στα έργα του. Αντίθετα, του έδωσε  την δυνατότητα και την ευχέρεια  να εντείνει την δημιουργία του και να εξωτερικεύσει την αίσθηση που έχει για την επιφάνεια και το βάθος, ανθρώπων και αντικειμένων: παρεμβαίνει σε αρχιτεκτονικούς χώρους ντύνοντας το εξωτερικό πολλών δημόσιων κτηρίων σε όλο τον κόσμο αλλά και “χτίζει” ο ίδιος ιδιαίτερους  χώρους, προσωπικούς τόπους μικρών διαστάσεων όπου μπορεί κανείς να σκεφτεί για τον εαυτό του, να διαλογιστεί. Τα παρεκκλήσια, τα «δωμάτια διαλογισμού», ακόμη και τα εικονοστάσια που έχει δημιουργήσει δηλώνουν αυτό που ο καλλιτέχνης πιστεύει: «…οι άνθρωποι να έχουν μια στενή σχέση με τον χώρο».

Πράγματι, η αντίληψη που έχει για τον χώρο ο Στήβεν Αντωνάκος  είναι μια προσέγγιση αντιπροσωπευτική του ύφους του.  Η Η αυστηρότητα και η αμεσότητα που εκπέμπει το νέον σε συνδυασμό με τα έντονα χρώματα που  περικλείονται σε κάθε δημιουργία του, διαχέουν στον περιβάλλοντα χώρο ένα εσώτερο φως, ένα φως που ενσωματώνει τον θεατή και του επιτρέπει μια ήρεμη ενατένιση – απαραίτητη συνθήκη για «την ανυψωμένη συνείδηση, την  πνευματικότητα», όπως ο ίδιος την ορίζει. Προφανώς, αυτό είναι που με μαγνητίζει κάθε φορά που παρατηρώ το  έργο του.

 

 

 

Το Μουσείο Μπενάκη, στο κτήριο της οδού Πειραιώς, παρουσιάζει μια  αναδρομική έκθεση του καλλιτέχνη, εκθέτοντας 250 έργα του που έχουν διανύσει  μια πορεία 45 χρόνων – από το 1956. Εκτός από αυτά, θα παρουσιαστούν και  νέα έργα που έχουν φιλοτεχνηθεί ειδικά για την αναδρομική έκθεση της Αθήνας. Η έκθεση θα λειτουργήσει μέχρι τις 9 Μαρτίου 2008.  

 

 

 

 

 

Σημείωση: Και οι δύο πιο πάνω εγκαταστάσεις είναι του S. Antonakos και δεν συμπεριλαμβάνονταν στην έκθεση στο Κτήριο της οδού Πειραιώς. Η πρώτη έχει τίτλο “Welcome” ( 1999-2006 ) και βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο της Βουργουνδίας, στην πόλη Dijon της Γαλλίας.  Η δεύτερη είναι λεπτομέρεια από το “Procession” ( 2000 ) και βρίσκεται στην στάση Αμπελόκηποι του Αττικού Μετρό στην Αθήνα. // Το πιο πάνω κείμενο είναι από το προσωπικό μου αρχείο και δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα "Η Θεσσαλία", στο φύλλο της Τρίτης 04 Μαρτίου 2008 με διαφορετική εικονογράφηση.

 

 

 

"Αλήθεια είναι,

αγαπώ την μουσική"

 

 

 

Στις σπάνιες στιγμές σχόλης του, ο Jean-Jacques Sempé ενέδιδε στην αγάπη του για την μουσική. Κάποτε είχε πει πως η συλλογή του 1979 Οι Μουσικοί –θαυμαστή εξαίρεση στο έργο του Σενπέ για την σαφή ευλάβεια στο θέμα του και την τρυφερότητά του, ανέγγιχτη από την ειρωνία– ήταν το αγαπημένο του από τα περίπου 6Ο βιβλία που έχει εκδώσει με σκίτσα του. Είχε πει: "Ήθελα, πράγματι, να γίνω μουσικός,  όταν είδα όμως το πόσο επαγγελματικά ζούσαν οι μουσικοί, αποφάσισα να συνεχίσω να σκιτσάρω. Νόμιζα, επίσης, πως θα ήταν ενδιαφέρον να γίνω εκδότης, ή να εργαστώ στο θέατρο..." Ένα χαμόγελο τρεμοπαίζει στο πρόσωπό του· το Μεγάλο Πνεύμα ξεσπά. "Το πραγματικό όνειρό μου ήταν να γίνω σέντερ φορ στην εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Γαλλίας, αλλά έπρεπε να εγκαταλείψω αυτές τις φιλοδοξίες πέρυσι. Συνειδητοποίησα πως ήταν μία μεγάλη συνομωσία εναντίον μου, κι έτσι τώρα σκιτσάρω." Ζαρώνει τους ώμους. "Αυτοί χάνουν."

Σήμερα, χάνουμε εμείς Monsieur Sempé. Adieu.
 

 

 

 

 

Σημείωση: Η εικόνα έχει αντληθεί από τους Μουσικούς του Σενπέ. Το απόσπασμα είναι από άρθρο της Guardian.