Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω

ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΑΝΑΠΑΝΤΗΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Λένα Διβάνη
2008, Καστανιώτης

Όταν είδα στο βιβλιοπωλείο το πρόσφατο βιβλίο της Διβάνη, χωρίς δισταγμό, έπιασα να το φυλλομετρήσω. Έγραφε στο οπισθόφυλλο ότι πρόκειται για μια συλλογή άρθρων που γράφτηκαν για εφημερίδες και περιοδικά κι αμέσως έκανα την επόμενη κίνηση: έψαξα για την χρονολογία δημοσίευσής τους. Συνηθίζω, ξέρετε, να μην διαβάζω άρθρα όταν δεν αναφέρεται το πότε δημοσιεύτηκαν γιατί μου στερούν την δυνατότητα να κάνω τους αναγκαίους συνειρμούς και τις αντίστοιχες αντιπαραθέσεις με το σήμερα για να "δω" και να κατανοήσω ένα ζήτημα καλύτερα. Έτσι, όταν είδα ότι δεν υπήρχαν, το έβαλα πάλι πίσω στη θέση του. Σκέφτηκα, όμως, τον "Ενικό αριθμό" της που το αγάπησα, το πρωτότυπο κι ενδιαφέρον "Ψέμματα... η αλήθεια είναι", την γυναικοκεντρικότητά της (!) και τελικά το αγόρασα.

Το διάβασα με ευχαρίστηση και τούτο διότι χρησιμοποιεί τόσο ευέλικτα το χιούμορ που η ανάγνωση βρίσκει τον στόχο της χωρίς να σε βαραίνει και η γρήγορη γλώσσα που χρησιμοποιεί δεν σε λαχανιάζει. Τα άρθρα, λοιπόν, έχουν μεν την ελαφρύτητα του lifestyle αλλά τα θέματα δεν είναι καθόλου του ελαφρού ρεπερτορίου. Το αντίθετο. Οι σχέσεις των δύο φύλων και των όλως φίλων γενικότερα, η γυναικεία αλληλεγγύη και η θέση της γυναίκας παντού: στην οικογένεια, στην εργασία, στην ανεργία, στην μόρφωση, η ελευθερία επιλογών που έχει, η πραγματική μόρφωση, η ωρίμανση, η απο-εφηβοποίηση, οι εμμονές κάθε ηλικίας και τα πρότυπα, η βλακεία και τα λάθη μας... Η συγγραφέας αντλεί από τις προσωπικές της εμπειρίες και μας κερνά λίγη νοσταλγία - μιλά όμως με ξάστερες αλήθειες και είναι εύστοχη και δηκτική.

Όμως, η ευθύτητα της γραφής και το χιούμορ είναι αρκετά; Προσωπικά, περίμενα κάτι περισσότερο κι απογοητεύτηκα διαβάζοντας τις διαπιστώσεις της συγγραφέως πάνω σε θέματα με τα οποία έχει ασχοληθεί πολύ καλύτερα στα μυθιστορήματά της. Παρόλα αυτά, θα ξεχωρίσω το "Ει, εκεί ψηλά μ' ακούει κανείς;" - ένα κομμάτι γραφής ευαίσθητης, με συμπόνια και ανθρωπιά, ευγένεια και αθωότητα για τους άστεγους μιας πόλης που φωτίζει τις ζωές αυτών των ανθρώπων μόνο όταν φωταγωγεί τα πολυτελή της κτήρια (και τα χριστουγεννιάτικα δέντρα) στις γιορτές. Με συγκίνησαν επίσης και τα τρία τελευταία κείμενα του βιβλίου που παρουσιάζουν τις ζωές τριών (τι άλλο;) γυναικών που δεν αναφέρονται συχνά: της Τζην Ρυς, της Σύλβια Πλαθ και της Ζέλντα Φιτζέραλντ - γυναίκες που έζησαν στην σκιά των συντρόφων τους με ένταση και πάθος αλλά με το έργο τους, όπως και με τον θάνατό τους, έχουν αποτυπωθεί στην ιστορία.

"... η ζωή είναι παντού" γράφει σ' ένα από τα κείμενά της η συγγραφέας και το όλο λογοτεχνικό της έργο το αποδεικνύει. Με το μυθιστόρημα, την παιδική λογοτεχνία και τα θεατρικά, ακόμη και με τον τρόπο που η ίδια ζει, η Λένα Διβάνη υπερασπίζεται την Γυναίκα σε όλες τις εκφάνσεις της. Τα στερεότυπα που την καταδυναστεύουν και η κατάρριψή τους αποτελούν, καθώς φαίνεται, το δικό της raison d' ecrire. Ωστόσο, όπως και η ζωή, έτσι και τα στερεότυπα είναι παντού και από την άλλη πλευρά είναι, δυστυχώς, το ίδιο ισχυρά. Γι' αυτό θεωρώ τα κείμενα που αναφέρονται στις σχέσεις των δύο φύλων κάπως υπερβολικά για το σήμερα (όχι ότι δεν υπάρχουν ακόμη τα παραδείγματα που αναφέρει αλλά τείνουν να ξεπεραστούν στις νέες γενιές) και μονομερή. Κι ετούτο το τελευταίο, μου φέρνει στο νου την παρατήρηση που μου είχε κάνει η φιλόλογος της Γ' Γυμνασίου, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '80. Ήταν για μια έκθεση σχετική με τα δικαιώματα της γυναίκας. Δεν θυμάμαι τι ακριβώς έγραφα, μα η φωνή της ακούγεται ακόμη στο μυαλό μου: "ο σκοπός, παιδί μου, είναι να μειώσουμε την θέση του άντρα, να είμαστε αντίπαλοι διαρκώς ή να προσπαθήσουμε για πραγματική ισότητα;"