Ένα πρόσχημα
με μαγικές ιδιότητες

Πολλά έχουν γραφτεί για τον ρόλο της λογοτεχνίας στην ζωή μας και θα συνεχίσουν να γράφονται ακόμη περισσότερα καθώς προσφέρει μεν μια δημιουργική διέξοδο σε "αδιέξοδους" καιρούς αλλά καθόλου απαντήσεις σε πρακτικά, καθημερινά θέματα. Πόσο μάλλον όταν αφορά το πολύ καίριο για τα παιδιά τούτες τις μέρες ερώτημα για την ύπαρξη του Άι- Βασίλη - η απαλή μα παντοδύναμη αίσθηση των παραμυθιών διαλύεται από την θλιβερή πραγματικότητα κι οποιαδήποτε πολιτικά ορθή απόκριση φαίνεται πως δεν καλύπτει πλέον κανέναν. Το πολύ πρόσφατο γιορτινό βιβλίο του Βασίλη Παπαθεοδώρου, "Ναι, Βιρτζίνια, υπάρχει Άγιος Βασίλης" (Καστανιώτης, 2013) δεν δίνει, επίσης, καμμία σχετική απάντηση. Ξεχωρίζει, ωστόσο, διότι υπερασπίζεται  το δικαίωμα των παιδιών στην ελπίδα και την πίστη στα  όνειρά τους χωρίς να καταργεί τον ρεαλισμό.

Πίσω στο 1897, η οκτάχρονη Βιρτζίνα προσπαθεί να καταλάβει εάν υπάρχει πράγματι ο Άγιος Βασίλης. Ρωτά τον πατέρα της κι εκείνος, μην ξέροντας τι ακριβώς να της απαντήσει, την προτρέπει να γράψει ένα γράμμα στην εφημερίδα New York Sun που είχε την μεγαλύτερη κυκλοφορία την εποχή εκείνη. "Ότι πουν αυτοί είναι και το σωστό. Για να γράφει κάτι η Sun, πάει να πει πως είναι εξακριβωμένο..."  Ο εκδότης της εφημερίδας αναθέτει στον Φράνσις Τσέρτς να γράψει την απάντηση κι εκείνος την γράφει με πολλή σκέψη και προσοχή - είχε δει ο ίδιος, όταν κάλυπτε ως πολεμικός ανταποκριτής τον αμερικανικό εμφύλιο,  την δύναμη που είχε η φαντασία των παιδιών να δημιουργεί τον Άι-Βασίλη και πως τούτη η δύναμη μεταμόρφωσε τις πολύ άθλιες συνθήκες μέσα στις οποίες ζούσαν, έστω και για λίγο.
   "Βιρτζίνια, οι φίλοι σου κάνουν λάθος. Έχουν επηρρεαστεί από τον σκεπτικισμό της εποχής μας. Δεν πιστεύουν παρά μόνο σε ό,τι βλέπουν. Νομίζουν ότι τίποτα δεν υπάρχει αν δεν μπορούν να το αντιληφθούν με το μικρό τους μυαλό. Όλα τα μυαλά, Βιρτζίνια, ανεξάρτητα από το αν είναι μεγάλων ανθρώπων ή παιδιών, είναι μικρά. Σ' αυτό το τεράστιο σύμπαν ο άνθρωπος είναι ένα μικρούτσικο  έντομο, ένα μυρμήγκι. Το ίδιο μικρή είναι και η νοημοσύνη του. Πως λοιπόν να χωρέσει  το μυαλό του όλη την αλήθεια και τη γνώση για τον αχανή κόσμο που μας περιβάλλει;
    Ναι, Βιρτζίνια υπάρχει  Άγιος Βασίλης!" 

Η ιστορία δεν προέκυψε από την φαντασία του συγγραφέα - η Βιρτζίνια Ο' Χάνλον υπήρξε στην πραγματικότητα όπως και ο συντάκτης της αμερικανικής εφημερίδας και η έντυπη απάντησή του  η οποία εξηγεί  περισσότερο την ζωή παρά τον Άγιο με τρόπο που ναι μεν δεν είναι πολιτικά ορθός είναι όμως απόλυτα ειλικρινής και σέβεται το ίδιο και την οκτάχρονη Βιρτζίνια και τον ενήλικα αναγνώστη της εφημερίδας. Αυτό ίσως εξηγεί και το γεγονός πως,  μισόν αιώνα μετά, παραμένει το άρθρο με τις περισσότερες αναδημοσιεύεις στον κόσμο της αγγλόφωνης δημοσιογραφίας.

Το  βιβλίο ωστόσο δεν είναι μια απλή βιογραφία της Βιρτζίνια. Ο Βασίλης Παπαθεοδώρου δημιουργεί την ιστορία του συνθέτοντας φανταστικά στιγμιότυπα της ζωής της και δείχνει με τις λέξεις του πως η απορία ενός μικρού κοριτσιού γίνεται πίστη και δράση. Μαζί με την Βιρτζίνια ανασυστήνει, επίσης, την αμερικανική ιστορία στο πέρασμα των χρόνων - από τον αμερικανικό εμφύλιο, στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο κι αργότερα στο οικονομικό Κραχ του '29, τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, την δεκαετία του '50 που χαρακτηρίστηκε εποχή της ευημερίας και της κατανάλωσης μέχρι την περίοδο του '70 και τον ρατσισμό της για τους μαύρους. Και κάθε φορά, όσο δύσκολες ή επικίνδυνες κι αν είναι οι συνθήκες, η Βιρτζίνια, σαν άλλος Άι-Βασίλης, βοηθά να αλλάξουν οι ζωές των ανθρώπων που έχουν πραγματική ανάγκη προς το καλύτερο, όπως  η επιστολή του Φράνσις άλλαξε την δική της. 

Τούτη η τρυφερή ιστορία αποτελεί την πιο χαμηλών τόνων και μεστή νοημάτων, μέχρι τώρα, γραφή του Παπαθεοδώρου και υποστηρίζει την δύναμη του ανθρώπου να πιστεύει, κάτι που είναι πολύ ιδιαίτερα σημαντικό (sic). Δεν είναι όμως μόνο αυτός ο λόγος για το οποίο το ξεχώρισα. Είναι, επίσης, το ότι όλη η έκδοση επιμένει στο αληθινό πνεύμα των Χριστουγέννων και του συγκεκριμένου Αγίου χωρίς να εμφανίζει την γνωστή παχουλή και κοκκινοντυμένη φιγούρα του ξενόφερτου Santa Claus. Η θαυμάσια ρετρό εικονογράφιση της Λίλας Καλογερή δεν την εμφανίζει παρά μόνο δύο φορές κι αυτές στην μικρότερη δυνατή διάσταση (1,5 εκ. - σχεδόν όσο το νύχι ενός αντίχειρα), γεγονός που φέρνει το βιβλίο πιο κοντά στα ελληνικά δεδομένα και το καθιστά  παντός καιρού κι όχι μόνο των γιορτών.  Είναι, τέλος, κι ένα case in point της πίστης στο αδύνατο και στην "μαγεία" του μέλλοντος - όταν ο συγγραφέας ήταν μικρός, είχε δει την ιστορία της Βιρτζίνια σε κινούμενα σχέδια στην τηλεόραση και του άρεσε τόσο που ήθελε να την είχε γράψει ο ίδιος...

Ποτέ δεν θα μπορέσει κανείς να κρυφτεί από τα παιδιά και ο Σαββόπουλος το ήξερε αυτό καλά όταν το τραγουδούσε. Και οι συζητήσεις θα συνεχίσουν να γίνονται για τον ρόλο της λογοτεχνίας σε όλον αυτόν τον λαμπερό σίφουνα των γιορτών, για τα φαινόμενα και τα αντικείμενα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, για το τί πρέπει να πούμε και τί να πιστεύουμε. Και η ψυχολογία και η παιδαγωγική θα συνηγορούν κι αυτές με το λόγο τους (1, 2) αλλά ας μην σας κουράσω άλλο.  

Xρόνια πριν, ο σπουδαίος William Faulkner στον επίλογο του μοναδικού παιδικού βιβλίου που έγραψε, το είχε συνοψίσει ως εξής: "...if you are kind to helpless things, you don't need a Wishing Tree to make things come true."

 



Σημειώσεις: Η ιστορία της Βιρτζίνια έχει αγαπηθεί πολύ στην Αμερική κι έχει γίνει από τηλεοτπική σειρά έως θεατρικό έργο. Φέτος, είχε την τιμητική της στις βιτρίνες του Macy's, του μεγαλύτερου πολυκαταστήματος στην Αμερική, που βρίσκεται στην Νέα Υόρκη - δείτε μερικές  φωτογραφίες που τράβηξε ο αγαπητός συν-blogger Tsalapetinos. Δείτε, επίσης, εδώ την ίδια την Βιρτζίνια Ο' Χάνλον σε μεγάλη ηλικία, να διαβάζει το γράμμα της και την επιστολή του Φράνσις Τσέρτς σε παιδιά. Το επιτοίχιο γλυπτό ανήκει στην διεθνούς φήμης εικαστικό Chryssa κι έχει τίτλο That's All. Η ζωγραφιά είναι από την εικονογράφηση του βιβλίου και το τελευταίο εικαστικό είναι η γνωστή λεπτομέρεια  της τοιχογραφίας του Michelangelo στην Καπέλα Σιστίνα.