Brave
New
World

Είναι από τα βιβλία που ενώ νομίζεις ότι τα γνωρίζεις γιατί τα έχεις διαβάσει καλά, έχεις μελετήσει και δυο-τρία σχετικά άρθρα, εκείνα συνεχίζουν να σε εκπλήσσουν με την διορατικότητα του συγγραφέα τους και τα καινούργια στοιχεία που ανακαλύπτεις κάθε φορά που επιστρέφεις σ' αυτά. Το "Θαυμαστός καινούργιος κόσμος" (μτφρ Ανδρέας Αποστολίδης - ΔΟΛ, 2013) του Βρετανού διανοούμενου Aldous Leonard Huxley είναι τόσο πολυεπίπεδο και πολυθεματικό  που σε προκαλεί  να το ξαναδιαβάσεις όχι μόνο για την απόλαυση της λογοτεχνικής αφήγησής του αλλά και για να επανεξετάσεις τις απόψεις σου για πολλά δεδομένα του παρόντος.  

Βρισκόμαστε στο Λονδίνο το 632 μ.Φ. (μετά Φόρντ, δλδ στο 2540 μ.Χ.). Στο ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΩΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΕΞΗΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ ο Διευθυντής με τον βοηθό του ξεναγούν μία ομάδα σπουδαστών στις εγκαταστάσεις του, παρουσιάζοντας και αναλύοντας συγχρόνως τις διάφορες τεχνολογικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται για να αναπαραχθεί το ανθρώπινο είδος με απώτερο σκοπό τη δημιουργία και παραγωγή ομοιόμορφων ανθρώπων που θα ανταποκρίνονται στο παγκόσμιο σύνθημα "Κοινότης, Ταυτότης, Σταθερότης". Έτσι τα έμβρυα κυοφορούνται σε αποστειρωμένες φιάλες και σε όλη την περίοδο μέχρι την επώασή τους βρίσκονται κάτω από συνεχή και απόλυτο έλεγχο - οι φιάλες μετακινούνται πάνω σε ιμάντες παραγωγής εργοστασίου και κατευθύνονται σταδιακά σε πέντε τομείς που διαφοροποιούνται με την αντίστοιχη μείωση της παροχής οξυγόνου. Έτσι, στον Τομέα Άλφα κατευθύνονται τα έμβρυα που προορίζονται για μεγάλοι ηγέτες και στοχαστές του Κόσμου ενώ στους επόμενους -Βήτα, Γάμμα και Δέλτα- τα έμβρυα που θα δώσουν λιγότερο εντυπωσιακούς ανθρώπους τόσο σωματικά όσο και, κυρίως, πνευματικά.  Στην τελευταία κατηγορία, την Έψιλον,  καταλήγουν τα έμβρυα που τους έχουν στερήσει μεγάλες ποσότητες οξυγόνου και προορίζονται για ανόητους, πειθήνιους χειρώνακτες.

Οι σπουδαστές θα ξεναγηθούν σε όλους τους θαλάμους του Κέντρου και θα παρακολουθήσουν από κοντά τις τεχνικές προγραμματισμού και ρύθμισης της συμπεριφοράς των μωρών  σύμφωνα πάντα με τις σαφείς οδηγίες της Παγκόσμιας Κυβέρνησης - για παράδειγμα, να μισούν τα βιβλία και τα λουλούδια και να γίνονται οι τέλειοι καταναλωτές, ενώ με υπνοπαιδεία τα μαθαίνουν τις άριστες ηθικές αρχές του Παγκόσμιου Κράτους.  Η ευτυχία και η σεξουαλική ευχαρίστηση διατίθενται σε δισκία, το πολύ δημοφιλές "σόμα" που λαμβάνεται ελεύθερα και το "όλοι ανήκουμε σε όλους" είναι η βασική ηθική αρχή του Παγκόσμιου Κράτους. 

Στο Κέντρο εργάζεται και ο κάπως απόμακρος και "δύσκολος" Μπέρναρντ Μαρξ - άντρας του Τομέα Άλφα που, όμως, υστερεί σωματικά. Ο Μπέρναρντ δεν έχει ομογενοποιηθεί με το περιβάλλον του Παγκόσμιου Κράτους κι αυτό φαίνεται στις συζητήσεις με τον φίλο του Χέλμχολτζ Ουάτσον, με τον οποίο μιλά για τα πάθη, τους προβληματισμούς, τους φόβους και τις φιλοδοξίες του. Οι "ανορθόδοξες" απόψεις που έχει για πολλά βασικά θέματα είναι που προκαλούν το ενδιαφέρον της εντυπωσιακής Λένινα Κράουν, του Τομέα Βήτα, που επίσης εργάζεται στο Κέντρο ως νοσοκόμα. Έτσι, όταν ο Μπέρναρντ τής προτείνει να τον συνοδεύσει σ' ένα ταξίδι στο Νέο Μεξικό, στον Άγριο Καταυλισμό, η Λένινα δέχεται με ευχαρίστηση, αν κι έχει ήδη δεσμό με τον Χένρυ Φόρντ, τον βοηθό του Διευθυντή του ΚΕκΠΕΑ. Ο Δευθυντής, ωστόσο, ανησυχεί περισσότερο από τον Χένρυ διότι σκοπεύει να εξορίσει τον Μπέρναρντ στην Ισλανδία και το ταξίδι αυτό του χαλά προσωρινά τα σχέδια.

Στον Άγριο Καταυλισμό, ο Μπέρναρντ και η Λένινα θα έρθουν σε επαφή με έναν ανθρώπινο πολιτισμό γερασμένο και πρωτόγονο, κάτι που θα σοκάρει την Λένινα η οποία θα πάρει αυξημένη δόση "σόμα" για να αντέξει την κατάσταση. Με την άφιξή τους, θα συναντήσουν τον Τζον, έναν ξανθομάλλη νεαρό που θα τους διηγηθεί την ιστορία της μητέρας του, Λίντα, την οποία έσωσαν οι ιθαγενείς του χωριού είκοσι χρόνια πριν, όταν ο τότε σύντροφός της εξαφανίστηκε. Η Λίντα όμως, ως αυθεντική κάτοικος του Παγκόσμιου Κράτους, ήταν πολύ πρόθυμη να κοιμηθεί με κάθε άντρα της φυλής γι' αυτό οι χωρικοί την απομόνωσαν. Και ο Τζον που μεγάλωσε μαζί της, ήταν το ίδιο απομονωμένος από τα άλλα παιδιά και το σχολείο - έμαθε μόνος του ανάγνωση διαβάζοντας τα άπαντα του Σαίξπηρ. Ο Τζον ανυπομονεί να δει τον "Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο" που τόσο πολύ άρεσε στην μητέρα του να του διηγείται, γι' αυτό ο Μπέρναρντ τον προσκαλεί να πάει μαζί του. Μετά από άδεια του Διευθυντή, ο Μπέρναρντ, η Λένινα, ο Τζον και η Λίντα πετούν πίσω στο Λονδίνο. Στο Κέντρο, ο Διευθυντής  περιμένει τον Μπέρναρντ για να του ανακοινώσει την εξορία του αλλά ο Μπέρναρντ τού ανατρέπει τα σχέδια για ακόμη μία φορά καθώς του παρουσιάζει τον πρωτόγονο Τζον και την εξαθλιωμένη Λίντα που αποδεικνύεται πως είναι η κάποτε πανέμορφη γυναίκα με την οποία  ο Δ/ντής είχε δεσμό. Από την ντροπή του που αυτός, ένας ορκισμένος εργένης, είναι "πατέρας" και πολύ περισσότερο πατέρας ενός άξεστου πρωτόγονου, ο Διευθυντής παραιτείται.

Ο Τζον και ο Μπέρναρντ θα γίνουν αμέσως διάσημοι στο Λονδίνο. Τα ξενύχτια και η διασκέδαση  θα είναι καθημερινά και αυτό είναι κάτι που θα προκαλέσει μεγάλη σύγχυση στον Τζον που δεν είναι καθόλου συνηθισμένος στην πολυκοσμία και στα μοντέρνα ήθη του Παγκόσμιου Κράτους. Τα πράγματα περιπλέκονται όλο και πιο πολύ για τον πρωτόγονο νέο που πιστεύει στην αγάπη και στο γάμο και ερωτεύεται τη Λένινα αποζητώντας κάτι περισσότερο από μια επαφή με "σόμα". Κάτι τέτοιο όμως για τους κατοίκους του Λονδίνου της μετά Φορντ εποχής είναι γελοίο κι ακατανόητο.  Η ζωή του και οι αντιδράσεις του θα παίρνουν ολοένα και πιο άσχημη τροπή όχι μόνο για τον ίδιο αλλά και για τους υπόλοιπους γύρω του ώσπου μια βίαιη εκδήλωση διαμαρτυρίας θα έχει εξίσου βίαιες και απρόβλεπτες συνέπειες για όλους. 

Πρωτοεκδόθηκε το 1932, και στην συνέχεια λογοκρίθηκε και απαγορεύτηκε πολλές φορές και σε πολλά κράτη του κόσμου εξαιτίας των προκλητικών για την εποχή σκέψεων του συγγραφέα  ενώ μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά το 1971. Παρ'όλα αυτά, ο "Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος", όπως και τα εξίσου σημαντικά δυστοπικά μυθιστορήματα "Εμείς" του Ζιαμάτιν και "Φαρενάιτ 451" του Ρέι Μπράντμπερυ, έχει επηρρεάσει πολύ την πεζογραφία, επιστημονικής φαντασίας ή όχι - το "Μην μ' αφήσεις ποτέ" είναι το πρώτο που μού έρχεται στο νου.  Η επιρροή του βιβλίου είναι ωστόσο περισσότερο εμφανής στον κινηματογράφο - το θαυμάσιο Gattaca όπως και το Code 46 είναι μόνο δύο από μια πληθώρα ταινιών επιστημονικής φαντασίας που "ακουμπούν" πάνω στο βιβλίο του Χάξλεϋ όπως και στο 1984 του Όργουελ, βιβλίο με το οποίο συνήθως το συγκρίνουν. 

Στο "Επιστροφή στον Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο" που έγραψε μετά από σχεδόν 30 χρόνια, (δλδ το 1958), ο Χάξλεϋ διαπιστώνει πως ο πραγματικός κόσμος προσομοίαζε το δυστοπικό σύμπαν που είχε οραματιστεί στο βιβλίο του με πολύ γρηγορότερους ρυθμούς απ' ότι είχε αρχικά προβλέψει. Αναρωτιέμαι, λοιπόν, τι θα σκεφτόταν σήμερα που η τεχνολογία έχει εξελιχθεί τόσο (βλ. τεχνητή νοημοσύνη, τεχνητή γονιμοποίηση, βιονικά μέλη σώματος, κ.λπ), και ορίζει ήδη τη ζωή μας, η επιδίωξη της ατέρμονης ευτυχίας και της τελειότητας είναι πια η νόρμα (με ψυχοτρόπα φάρμακα και πλαστικές εγχειρήσεις) ενώ η εμφανισιακή ομοιομορφία καλύπτει άριστα την ανισότητα και την αδικία. Για την ευγονική δεν θέλω να σκεφτώ ποιά θα ήταν η αντίδρασή του καθώς είναι γνωστό πως ο Χάξλεϋ ήταν και πασιφιστής και ουμανιστής κι επιπλέον είχε κι έναν εθισμό στα παραισθησιογόνα. Απ' την άλλη όμως, καθώς είχε επίσης και μια ιδιαίτερη αίσθηση της σάτυρας, θα ήθελα πολύ να άκουγα τα σχόλιά του για την οπαδοποίηση της κοινωνίας με όρους ποδοσφαίρου - κι αυτό δυστοπία είναι, λαϊκίστικης μορφής.

Όταν έγραφα την σημερινή ανάρτηση, σκεφτόμουν πως  ο Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος υπήρχε πράγματι (τηρουμένων των αναλογιών, βεβαίως) και διήρκησε σχεδόν 15 χρόνια και τώρα, από την επίπλαστη ευδαιμονία και την τελειότητα της περιόδου ~1985-2000 έχουμε περιέλθει σε μία μίζερη στο βάθος της και εξαθλιωμένη κοινωνία (τηρουμένων πάντα των αναλογιών). Γι' αυτό δεν μπορώ να δω το "1984" του Όργουελ σε αντιδιαστολή με το "ΘΚΚ", μόνο ως συνέχεια του ενός στο άλλο.
 
Σύνθετο και διεισδυτικό, το "Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος" είναι ένα  βιβλίο που δεν μπορείς να ξεχάσεις εύκολα. Και παρόλο το ενοχλητικό  θέμα του δεν μπορείς να μην απολαύσεις την τόσο διαυγή γραφή του Χάξλεϋ και τον τρόπο που σε προκαλεί να σκεφτείς για τον άνθρωπο, τον ολοκληρωτισμό και την ουτοπία. Και εκτός αυτών, ποιό μυθιστόρημα θα "επαληθευτεί" στην συνέχεια.

Σημειώσεις: Η έκδοση περιέχει έναν κατατοπιστικό πρόλογο όπως επίσης κι ένα εκτενές σημείωμα του Άλντους Χάξλεϋ που δίνουν επιπρόσθετες πληροφορίες για το έργο και βοηθούν κατά πολύ στην κατανόησή του. Το πρώτο εικαστικό είναι το "Sunrise", ένα κολάζ του Βέλγου Sammy Slabbinck. Στην δεύτερη φωτογραφία ο Daniel Brühl  υποδύεται έναν ερευνητή ρομποτικής στο χαμηλών τόνων θρίλερ επιστημονικής φαντασίας "Eva" απ' όπου και η τρίτη φωτογραφία. Το εικαστικό είναι λεπτομέρεια εγκατάστασης της Gelah Penn κι έχει τίτλο "Clash by Night" (2009).