Αστική ζωολογία

 

Ένα μέλημα της σύγχρονης παιδαγωγικής είναι το πως μπορεί να καλλιεργηθεί στα παιδιά μια αντισυμβατική σκέψη και μια συμπεριφορά δίχως στεγανά. Out-of-the-box, όπως λένε. Ωστόσο, στις περισσότερες από τις συμβουλές και τις έρευνες, τις αποδελτιώσεις μελετών κι εμπειριών και τα σχεδιάσματα μαθημάτων των δασκάλων, δεν διευκρινίζεται το γεγονός ότι υπάρχουν και κάποια στεγανά που είναι απαραίτητα γιατί μας προστατεύουν από επιβλαβείς συμπεριφορές και διευκολύνουν με συγκεκριμένο και δίκαιο τρόπο την συνύπαρξη των ανθρώπων μέσα σε μια κοινωνία - οι νόμοι.

Η παιδική σειρά της Νομικής Βιβλιοθήκης καλύπτει αυτή την έλλειψη στην αγωγή του Πολίτη με την κυκλοφορία του "Ζητείται δικηγόρος με μουστάκια και ουρά" (2015) σε γουστόζικη εικονογράφηση του Mark Weinstein. Στις σελίδες του, η Ελένη Σβορώνου ασχολείται με την συνύπαρξη ανθρώπων και ζώων στις πόλεις και την άθλια μεταχείρηση των δε από τους μεν. Πρωταγωνιστής είναι ο κοκκινοτρίχης Μπαρμπαρόσα - ένας σκυλάκος που μια οικογένεια περιμαζεύει από έναν λάκο με ασβέστη. Για κάποιον άγνωστο λόγο, η ίδια οικογένεια τον εγκαταλείπει αργότερα στον δρόμο. Καθώς περιφέρεται αδέσποτος και πάλι, ο Μπαρμπαρόσα συναντά στην λαϊκή ένα μπαρμπούνι που του υπόσχεται ότι θα τον πάει πίσω στην Λεμονάνθη - την αφεντικίνα του. Ο Μπαρμπαρόσα  με την μεγάλη ελπίδα ότι σύντομα θα βρει την αγαπημένη του Λεμονάνθη, "ελευθερώνει" τον Μπαρμπούνη από τον πάγκο του ψαρά και ξεκινούν να την βρουν.

Στον δρόμο τους θα συναντήσουν μία λεοπάρδαλη που βγαίνει από τη βιτρίνα ενός γουναράδικου, έναν παπαγάλο, ένα καναρίνι και μία σιαμέζα γάτα που το σκάνε από ένα κατάστημα κατοικίδιων ζώων. Επίσης, έναν πελαργό κι ένα δελφίνι που ξεγλιστρά από το δελφινάριο και θα τους συναντήσει στην ταράτσα όπου καταφεύγουν κάποια στιγμή όλοι· στη συνέχεια έναν γάϊδαρο, έναν κόκορα κι ένα κουνέλι.  Η περίεργη αυτή ομάδα διαμαρτύρεται για τις πολύ κακές συνθήκες διαβίωσης του καθενός τους και αποφασίζει ότι χρειάζεται όλοι τους να πάνε σχολείο γιατί μόνο αν μορφωθούν μπορούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Πρώτος και πιο θαρραλέος ο Μπαρμπαρόσα θα μπει στην τάξη με τα παιδιά για να μάθει την γλώσσα των ανθρώπων και τους νόμους τους. Οι υπόλοιποι θα ακολουθήσουν και θα τα πάνε πολύ καλά. Ώσπου φτάνει η στιγμή που πρέπει να εφαρμόσουν το σχέδιό τους και να πάνε στο δικαστήριο. Έχουν ήδη έναν άριστο νομομαθή - ο Μπαρμπαρόσα έχει μάθει τόσα πολλά ώστε τον έχουν ανακηρύξει δικηγόρο τους. Όλη αυτή η περιπέτεια, ωστόσο, αποδεικνύεται όνειρο κι έτσι ο Μπαρμπαρόσα θα γλιτώσει από το μεγάλο άγχος του.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η παιδική λογοτεχνία ασχολείται με την κακοποίηση των ζώων. Ετούτη η έκδοση ωστόσο ξεχωρίζει γιατί διασαφηνίζει τις τόσο ευέλικτες και εξαιρετικά αναπροσαρμοζόμενες (ανάλογα με το συμφέρον και τις αρέσκειες του καθενός) έννοιες του δικαιώματος και της υποχρέωσης προσφέροντας άμεση, χειροπιαστή γνώση - στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου υπάρχει γλωσσάρι με τις κατηγορίες των ζώων  και τους σχετικούς όρους  που αφορούν τα δικαιώματά τους αλλά και τις υποχρεώσεις των ιδιοκτητών τους.  Δίνονται, επίσης, αναλυτικές πληροφορίες για την καταπίεση, τον τραυματισμό και την κακοποίηση των ζώων καθώς και για τα αδέσποτα, οι οποίες συνοδεύονται από στοιχεία επικοινωνίας των κέντρων περίθαλψης και ιστοσελίδες φορέων που ασχολούνται με την προστασία τους.  Οι ασκήσεις που παρεμβάλλονται συμπληρώνουν την εικόνα του θέματος καθώς τονίζουν τα σημαντικά σημεία της ιστορίας και εμβαθύνουν στην κατανόησή τους. Αν και δεν νομίζω ότι κάποιο παιδί θα τις συμπληρώσει, ωστόσο,  η απλή και χιουμοριστική -κάποιες φορές- διατύπωσή τους κεντρίζει θαυμάσια την σκέψη τους.

"Ο δικηγόρος με μουστάκια και ουρά" δεν είναι το μόνο βιβλίο της σειράς. Κυκλοφορεί ταυτόχρονα με το "Ήταν το ίνδαλμά μου" (2015) σε μια εικονογράφηση, με δραματικές αποχρώσεις, του Θανάση Πέτρου. Εδώ, ο εύστοχος Βασίλης Παπαθεοδώρου ασχολείται με την βία στα γήπεδα και τα παρελκόμενα ζητήματα της χρήσης αναβολικών, της παραβατικότητας των ανηλίκων και τις συνέπειες των πράξεών τους - αξιόποινων και μη.  Και τα δύο βιβλία βοηθούν τους αναγνώστες τους να λειάνουν την κοινωνική συμπεριφορά τους καθώς εστιάζουν στην αθέατη πλευρά των πραγμάτων, επεκτείνουν τις διαστάσεις τους και ερμηνεύουν τα όρια του ιδιωτικού και του δημόσιου -στον χώρο και στις σχέσεις- με κατανοητό τρόπο και ιδιαίτερο χιούμορ - η πνευματώδης και "σβέλτη" γλώσσα της Ελένης Σβορώνου στην πρώτη περίπτωση και η αμεσότητα του Βασίλη Παπαθεοδώρου στην δεύτερη, όχι μόνο θα διασκεδάσουν τους μικρούς και νεαρούς αναγνώστες αλλά θα τους αφυπνίσουν για καταστάσεις που θεωρούνται πλέον φυσιολογικές ενώ δεν είναι (πχ. το "δεν θέλω/χρειάζομαι κάτι, το πετάω"). Κι αυτό, όταν συνδυαστεί με τις νομοθετικές πληροφορίες που δίνονται, θα τους εμπλέξει σε συζητήσεις επί του πρακτέου δίνοντας διέξοδο, κατά έναν τρόπο, στην έμφυτη επιθυμία των παιδιών για δικαιοσύνη

Εκτός αυτών των δύο βιβλίων, έχουν προηγηθεί άλλοι έντεκα τίτλοι με προσεκτικά επιλεγμένα θέματα και προβληματισμούς οι οποίοι ακολουθούν  το ίδιο διαφωτιστικό μοτίβο - παροχή χρηστικών δεδομένων τα οποία σχετίζονται άμεσα με το κάθε ζήτημα ώστε να κατατοπίσει και να εξοικειώσει τους αναγνώστες της κάθε ηλικιακής ομάδας στους οποίους απευθύνονται με τους νόμους που ισχύουν σήμερα.  Η σειρά, που επιμελείται η έγκριτη συγγραφέας και βιβλιοκριτικός Μαρίζα Ντεκάστρο, έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον της UNESCO, της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων και του Υπουργείου Δικαιοσύνης, το οποίο έθεσε υπό την αιγίδα του όλη τη σειρά. Και πιστεύω δικαίως καθώς δεν εμμένει στην απλή παράθεση του γράμματος του κάθε νόμου.

Το πνεύμα των νόμων είναι εκείνο που σηματοδοτεί μια κοινωνία δίκαιη και λειτουργική και η παιδική σειρά της ΝΒ το μεταδίδει αυτό με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο - τη  λογοτεχνική προσέγγιση του κάθε ζητήματος η οποία κινητοποιεί τις συναισθηματικές δεξιότητες των αναγνωστών και οξύνει την παρατηρητικότητά τους ώστε να μπορούν να κατανοούν τις καταστάσεις, να διακρίνουν την διαφορετικότητα σε κάθε μία από αυτές και να υιοθετούν την αντίστοιχη συμπεριφορά· υπεύθυνα και με πραγματική γνώση. 

Υπεύθυνα και με πραγματική γνώση. Χμ... Υπό το πρίσμα αυτό, θα πρότεινα την ανάγνωση του "Ζητείται δικηγόρος..." και σε συγκεκριμένους ενήλικες. Όπως για παράδειγμα  στην κυρία που κάθισε δίπλα μου στην τσαγερία, πριν λίγες μέρες και με πολύ-ρέουσα και λεπτομερή ευφράδεια εκθείαζε την νοστιμιά του αλόγου ως τροφή. "Σε αντίθεση με το γουρούνι που τρώμε..."  

Ο Μπαρμπαρόσα και οι φίλοι του, όπως και ο Ηλίας (του "Ήταν το ίνδαλμά μου"), δείχνουν στα παιδιά τον τρόπο να προστατεύσουν τους αδύναμους - ζώα αλλά και ανθρώπους. Πρωταρχική φροντίδα ετούτη για μια κοινωνία διότι, όπως γράφει πιο απλά ο 11χρονος Μάρκος στο εξώφυλλο του βιβλίου "Αν δεν προσέξουμε είναι σαν να διαλύουμε το ίδιο μας το σπίτι  μας".








Σημειώσεις: Η πρώτη εικόνα αντλήθηκε από εδώ ενώ η δεύτερη είναι από την εικονογράφηση του "Δικηγόρου με μουστάκια και ουρά". Στην τρίτη φωτογραφία  εμφανίζεται το "Ρώτα με γιατί", μία εγκατάσταση με διαδραστικό σάκο του μποξ, του Αλέξανδρου Ψυχούλη (2006).