A way of certifying

 

experience

  

  

Στο πατρικό μου είχαμε τρεις μικρές γκραβούρες, όπως νόμιζα, με την υπογραφή του βολιώτη φωτογράφου Κωνσταντίνου Ζημέρη.  Ένα από αυτά τα μικρά κάδρα ήταν το  πιο πάνω τοπίο. Tο θυμάμαι πολύ καλά γιατί εκτός του ότι μου άρεσε ιδιαίτερα –ήταν ελαφρώς επιχρωματισμένο με αποχρώσεις του πράσινου–, μου είχε κάνει εντύπωση η υπογραφή μιας και ήξερα τον Ζημέρη μόνον ως φωτογράφο. 

Δεν ήξερα ότι είχε ασχοληθεί  επαγγελματικά και ως ζωγράφος μετά την επιστροφή του από την Αμερική. Ο γεννημένος στο Κατηχώρι Πηλίου K. Ζημέρης είχε πάρει τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής με τον γνωστό εικαστικό Ιω. Πούλακα ενώ φοιτούσε στην  Εμπορική Σχολή του Βόλου όταν στα 18 του  μεταναστεύει στις ΗΠΑ (19Ο4-1912) όπου και σπουδάζει στο Σχολείο Τεχνών του Saint Louis. Παράλληλα, εργάζεται σε φωτογραφικά εργαστήρια όπου συνεργάζεται και με ζωγράφους.  Ετούτη η σπουδή στην Τέχνη είναι εμφανής στις φωτογραφίες του – η προσοχή του δεν δίνεται στην ρεαλιστική καταγραφή της καθημερινότητας, αλλά στην ωραιότητα της εικόνας, την τονικότητα, την ισορροπία της σύνθεσης.

Η έμφαση στην ομορφιά του θέματος, όπως γίνεται και στην ζωγραφική, είναι η βάση του πικτοριαλισμού – το πρώτο "καλλιτεχνικό κίνημα" στην ιστορία της φωτογραφίας που επικεντρώνεται στην δημιουργία φωτογραφιών που μοιάζουν περισσότερο με πίνακες έργων τέχνης. Εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 186Ο και διήρκησε έως την πρώτη δεκαετία του 2Οου αι. ενώ οι εκπρόσωποί του, εκτός από τα πιο πάνω προφανή, χρησιμοποιούσαν διάφορες "εξεζητημένες" για την εποχή τεχνικές, όπως η φλου εκτύπωση, ειδικά φίλτρα, και άλλες έντονες καλλιτεχνικές παρεμβάσεις στον σκοτεινό θάλαμο.   

Ήταν ένα κίνημα που πήρε διαστάσεις γρήγορα. Ζωγράφοι, όπως ο William John Newton και ο Gustave Caillebotte, μαζί φωτογράφους, όπως η Julia Margaret Cameron ο David Octavius Hill και ο Alfred Stieglitz, μάχονταν υπέρ της επίδρασης της τέχνης στην φωτογραφία και την αποδοχή της δεύτερης από γκαλερί, αίθουσες τέχνης και άλλους καλλιτεχνικούς οργανισμούς σε Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ. Ο Κώστας Ζημέρης είναι ένας από τους πρώτους Έλληνες φωτογράφους που ακολούθησαν αυτό το ρεύμα που πρώτο έθεσε το ζήτημα της φωτογραφίας ως Τέχνης. Αυτό, ωστόσο, δεν σήμαινε ότι η καλλιτεχνική φωτογραφία ήταν απλώς και μόνον μία κατασκευή. Ήταν, κατά περίπτωση, μία αποκάλυψη της ρεαλιστικής πραγματικότητας η οποία συνυπήρχε σε δεύτερο επίπεδο. 

«Η φωτογραφία άλλωστε χρησίμευσε από τον 19ο αιώνα ως επικύρωση της αστικής ταυτότητας και των σύγχρονων ηθών, σε μια περίοδο ελαύνουσας νεωτερικότητας. Από το στούντιό του παρήλαυναν ναύτες και χωροφύλακες, κομψευόμενες κυρίες και κύριοι, ζευγάρια και παιδιά, στην πόλη του Βόλου, που ως αναδυόμενο κέντρο επιχειρούσε να εδραιώσει τη δική του φυσιογνωμία», αναφέρει ο δ/ντής του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης Ηρακλής ΠαπαΙωάννου για τον Κωνσταντίνο Ζημέρη. Αυτή  η πρώτη περίοδος (1922 - 193O) του σημαντικού φωτογράφου είναι μία εποχή μεγάλης κινητικότητας για την περιοχή – έχουν προηγηθεί επενδύσεις στη βιομηχανία κι αυτό είχε φέρει στο προσκήνιο νέες κοινωνικές ομάδες τόσο του κεφαλαίου όσο και της εργασίας όπως πηλιορείτες εμπόρους που είχαν καταστραφεί,  θεσσαλούς 

αγρότες αλλά και ξένους εργάτες που αναζητούσαν μια διαφορετική, πιο ευνοϊκή μοίρα συμβάλλοντας έτσι, όλοι, στον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της πόλης που απαθανάτισε κατόπιν η κάμερα του Κ. Ζημέρη – πορτρέτα επωνύμων και ανωνύμων, μαζί με εικόνες από την εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή αργότερα, ιστορικές στιγμές, κτίρια που δείχνουν τη βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής, τοπία ενός Βόλου που μεταλλάσσεται σε μια σύγχρονη –του 2Οου αι.– πόλη. 

Στην συνέχεια (193Ο - 194Ο) θα προστεθούν οι αναθέσεις που ελάμβανε για την προβολή βιομηχανικών εγκαταστάσεων, θεατρικών παραστάσεων κ.ά., που καθρεφτίζουν την θαυμαστή ανάπτυξη της πόλης, την οικονομική και κοινωνική ζωή, τους ανθρώπους και τις συνήθειές τους. Σε αυτή την περίοδο ο Κ. Ζημέρης θα τραβήξει τις μοναδικές φωτογραφίες του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου που ζούσε και ζωγράφιζε στο Πήλιο. Φωτο-τοπιογραφίες του Πηλίου εμφανίζονται και στην τρίτη περίοδο (194Ο - 197Ο) του φωτογράφου μαζί με στιγμιότυπα από τον Β' ΠΠ, την Απελευθέρωση, τις διαδηλώσεις των Δεκεμβριανών, τους καταστροφικούς για την περιοχή σεισμούς μεταξύ 1954 και 1957, κ. ά. ιστορικής σημασίας ενσταντανέ. 

Τα καδράκια εντέλει πρέπει να ήταν  τσιγκογραφίες ή λιθογραφίες ή κάποια παρόμοια μέθοδος εκτύπωσης των φωτογραφιών σε χαρτί μη φωτογραφικό το οποίο αργότερα, σε δύο από αυτά, είχε επιχρωματιστεί – συνηθισμένη πρακτική για τους φωτογράφους τότε, όπως και η εκτύπωση των φωτογραφιών τους σε καρτ ποστάλ, για λόγους βιοπορισμού. Και σκέφτομαι τώρα πως εκείνο που με έλκυε σ' αυτά τα μικρά κάδρα ήταν η ιδιότητα του ασπρόμαυρου, ή έστω μινιμαλιστικά επιχρωματισμένου, σχεδίου να επικεντρώνει στην ένταση των μορφών και των σχημάτων, και να απορροφά το βλέμμα – σαν το πρώτο στάδιο μιας άσκησης παρατήρησης και στοχασμού. 

Σημειώσεις: Η πρώτη φωτογραφία ανήκει στην συλλογή ενός τοπικού πανεπιστημίου του New Jersey στις ΗΠΑ. Ο τίτλος της είναι "Πήλιο - Πρωινή βοσκή" και παρόλο που η λεζάντα της λέει Πορταριά, ο τόπος είναι το Τρίκερι. Αντλήθηκε από εδώ.