νυνὶ δὲ μένει 

πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη,

τὰ τρία ταῦτα·

 

μείζων δὲ τούτων ἡ ἀγάπη

 

 

 

 

 

 

Σημείωση: Ο πιο πάνω στίχος είναι ο καταληκτικός του Ύμνου της Αγάπης του Αποστόλου Παύλου από την Επιστολή Α' προς Κορινθίους ( κεφ. ιγ' στίχος 13 ) που θεωρώ πως συνοψίζει την αίσθηση της Μεγάλης Παρασκευής.

 

 

 

 

 

Palm Sunday

     

 

 

( ... )

When we come to it
We must confess that we are the possible
We are the miraculous, the true wonder of this world
That is when, and only when
We come to it.

Σημειώσεις: Το απόσπασμα είναι από το ποίημα  "A Brave and Startling Truth" που έγραψε η Maya Angelou το 1995 αποκλειστικά για την 50η Επέτειο του Ο.Η.Ε. Δείτε και ακούστε την να το διαβάζει εδώ. / Το εικαστικό είναι η πίσω όψη του πορτραίτου της Ginevra de' Benci από τον Leonardo da Vinci. /  Κυριακή των βαΐων σήμερα και σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας χρησιμοποιούνται ως "βάγια" διάφορα είδη φυτών. Η δάφνη και η μυρτιά είναι τα πιο συνηθισμένα, πιθανώς λόγω της συχνής παρουσίας τους, του ότι είναι αειθαλή και κυρίως λόγω της ευωδιάς τους. Σπάνια χρησιμοποιείται και ο φοίνικας ο οποίος ωστόσο, είναι η επικρατούσα άποψη – στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη, όπου προσδιορίζεται το ποιά βάγια πήρε ο όχλος για να προϋπαντήσει τον Ιησού, γράφεται "τα βάγια των φοινίκων" που παλιά συμβόλιζαν τη βασιλική δόξα.

 

 

 

Masquerade On

 

 

 

"Αν γενικεύσωμε το ένστικτο του παιγνιδιού, τόσο βαθύ σ' όλα τα ζώα, αν κάμωμε για λίγες ημέρες θεσμό τη μίμησι, την ακαταμάχητη αυτή δύναμι, το καρναβάλι όχι μόνον θα μας φανή απαραίτητο, μα θα απορήσωμε που κρατεί τόσο λίγο. Το καρναβάλι της Βενετίας διαρκούσεν έξη μήνες. Οι τρεις λοιπόν εβδομάδες που διαθέτομε για τη φαντασμαγορία και την κωμωδία, δεν αρκούν. Είνε ένα δόκανο που στήνει η πραγματικότητης για να μας ξαναπιάση αμέσως μόλις της ξεφύγωμε. Και δυό μόνο τρόπους βρήκεν ο άνθρωπος για να ξεφύγη. Ο πρώτος είνε η θεία μαρκαράτα του ονείρου και της φαντασίας. Ο δεύτερος περιορίζεται στον πλανήτη μας, στην περιοχή του ματιού, στην ικανότητα της ραπτικής και στις λίγες ημέρες του Τριωδίου. Και στις δυό αυτές πλάνες είμαστε οπωσδήποτε κερδισμένοι αφού ικανοποιούμε το ακαταμάχητο ένστικτο του παιγνιδιού. Ο άνθρωπος παίζει όπως όλα τα ζώα. Παίζει με τον εαυτό του, με το είδος του, με τη σοβαρότητά του. Παίζει με την τραγικήν αδυναμία που έχει για ν' αλλάξη κατάστασι και μορφή. Το καρναβάλι είνε το χιούμορ του. Μ' αυτό παίρνει στο ψηλό εκείνο που δε μπορεί να μεταβάλη: την ιστορία, την κοινωνία, τη φύσι και την αιωνιότητα. Η χάρτινη μύτη του λαϊκού ανθρώπου στο δρόμο ή το κωμικό μουστάκι του είνε μιά κριτική της δημιουργίας. Η μάσκα του εκδηλώνει θυμούς και πόθους: Μιμείται εκείνο που του λείπει. Κοροϊδεύει εκείνο που έχει. Οι ζωντανές γελοιογραφίες του δρόμου, τα τέρατα που δημιουργεί με το πρόχειρο μασκάρωμά του ο λαός, τέρατα σαν εκείνα που σκαλίζει στους σουγιάδες του, στις πίπες του και στις κασέλες του, γρύπες και παραμύθια, είνε η κωμωδία χυμένη στο δρόμο, χωρίς κανόνες, χωρίς περιορισμούς, χωρίς κριτική, ευκολονόητη, ελεύθερη και αθάνατη."

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σημείωση: Με αφορμή το άνοιγμα του Τριωδίου, σήμερα, άντλησα το πιο πάνω απόσπασμα από άρθρο του Ζαχαρία Παπαντωνίου με τίτλο "Το καρναβάλι ως δίαιτα" που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα της εποχής και συμπεριλαμβάνεται στον μικρό τόμο "Σχεδιάσματα" (Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 1977) – η πρώτη προσπάθεια να συγκεντρωθεί σε βιβλίο το τόσο αξιόλογο και πλούσιο "άλλο" έργο του συγγραφέα που είναι ευρύτατα γνωστός για το παιδικό μυθιστόρημά του "Τα Ψηλά Βουνά", το οποίο εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1918 ως αναγνωστικό της Γ' Δημοτικού στο πλαίσιο της Γλωσσοεκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης του Ελ. Βενιζέλου το 1917 που εισήγαγε τη δημοτική γλώσσα στο Δημοτικό Σχολείο. Ωστόσο, ο Ζ.Π., εκτός από συγγραφέας παιδικών μυθιστορημάτων, υπήρξε λογοτέχνης, ποιητής, πολιτικός (είχε διοριστεί νομάρχης τεσσάρων διαφορετικών περιοχών), διηγηματογράφος, κριτικός τέχνης και εκλεγμένο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών ενώ εργάστηκε ως δημοσιογράφος. / Το απόσπασμα διατηρεί την ορθογραφία του πρωτότυπου, όχι όμως και τον τονισμό. // Το εικαστικό είναι το "Grand Carnival Ostendais" (1934) του γάλλου σουρεαλιστή Félix Labisse

 

 

 

Όχι Ντίκενς

...στην χριστουγεννιάτικη περίοδο που μας πέρασε, αν και είχα προοπτικές δύο μεγεθών – μία ολιγοσέλιδη των γιορτών και μία κλασική πολυσέλιδη. Κι αυτό γιατί θέλησα να αναπληρώσω τον ελάχιστο αριθμό παιδικών βιβλίων που διάβασα το 2Ο22. Κι έτσι άρχισα με κάποιον που ο βρετανός συγγραφέας εκτιμούσε και με τον οποίο είχαν κοινές θεματικές: απεικονίσεις των φτωχών και των μη προνομιούχων, ανθρώπων των κατώτερων κοινωνικών τάξεων που είχαν συχνά δύσκολες ζωές προσπαθώντας να ανταπεξέλθουν στις συνθήκες που επέβαλε η Βιομηχανική Επανάσταση του 19ου αι. και την άθλια επιβίωσή τους. Η συμπάθεια για τα παιδιά και η εξιδανίκευση της αθωότητας της παιδικής ηλικίας είναι ακόμη δύο στοιχεία της θεματολογίας που ο Ντίκενς μοιράζονταν με τον δανό παραμυθά Hans Christian Andersen.

Ωστόσο, στις τρεις ιστορίες του τομιδίου "Η φιλοσοφική λίθος και άλλες ιστορίες" (μτφρ & εισαγωγή Θεοδώρας Πασαχίδου – Αιώρα, 2Ο16) ο Άντερσεν μιλά για διαφορετικά πράγματα: το παράδοξο της λογικής πλάνης και την δύναμη να πηγαίνεις κόντρα στο ρεύμα χωρίς να υπολογίζεις τις συνέπειες, στο δημοφιλές "Ο βασιλιάς είναι γυμνός". Την αμετροέπεια ενός τριαντάφυλλου που δεν καταδέχεται να ανθίσει για χάρη ενός αηδονιού και καταλήγει αποξηραμένο στις σελίδες του βιβλίου ενός ταξιδευτή, στο σχεδόν άγνωστο "Ένα τριαντάφυλλο από τον τάφο του Ομήρου" – παραμύθι που γράφτηκε τον επόμενο χρόνο της επίσκεψης του Άντερσεν στην Ελλάδα, την άνοιξη του 1841, και απηχεί την νοσταλγία του Δανού για μια χώρα που του ασκούσε μεγάλη γοητεία. 

Πολύ πριν από την J. K. Rowling, η ιδέα ενός υλικού που μετατρέπει όλα τα μέταλλα σε χρυσό ενώ στον άνθρωπο χαρίζει την αθανασία εμπνέει τον Χ. Κ. Άντερσεν. Στο τρίτο παραμύθι του βιβλίου, το "Η φιλοσοφική λίθος", βάζει τέσσερα αδέρφια στην περιπέτεια της ανακάλυψης της πολύτιμης λίθου για να μιλήσει για την επιμονή να κυνηγάς ένα όνειρο παρά τους κινδύνους και τις μειονεξίες. 

Αν και ρομαντικός ο Άντερσεν, που εκτός από παραμυθάς υπήρξε επίσης συγγραφέας μυθιστορημάτων, θεατρικών έργων, ταξιδιωτικών πεζογραφημάτων και ποιητής, ήταν ρεαλιστής.  Κι αν αξίζει να διαβαστούν οι ιστορίες του σήμερα είναι γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο: χωρίς εκθαμβωτικά σκηνικά και πολύπλοκες υπερ-φανταστικές καταστάσεις δραματοποιεί τα σπουδαία θέματα της τέχνης –αγάπη, απώλεια, θάνατο, παιδική ηλικία, ο θρίαμβος του καλού–, με τρόπο που μπορεί να τα κατανοήσει ένα παιδί, χωρίς να κουράζεται το μυαλό ενός ενήλικα.    

Σημείωση: Το σκίτσο αντλήθηκε από το Prospect.

 

Μέγα Μουσείο

 

Το περιοδικό The Economist, σε πρόσφατο άρθρο του, έχει αφιέρωμα στο νέο αρχαιολογικό μουσείο της Βεργίνας που άνοιξε στις 19 Δεκεμβρίου. Στο άρθρο, η διευθύντρια του μουσείου Αγγελική Κοτταρίδη αναφέρεται σε λεπτομέρειες που δίνουν μία νέα προοπτική για την τροχιά της αρχαίας ιστορίας και τα κληροδοτήματα της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Κατ’αρχάς, η κ. Κοτταρίδη, η οποία έχει περάσει μια ζωή σκάβοντας τον αρχαιλογικό χώρο στην Βεργίνα, προτιμά το αρχαίο όνομα του τόπου –Αίγαι– που σημαίνει κατσίκες, οι οποίες υπάρχουν ακόμα σε αφθονία στην περιοχή, ένα μέρος που ήταν εντελώς άσημο μέχρι που άρχισαν να αναδύονται θησαυροί από την υγρή γη του, πριν από περίπου μισόν αιώνα.

Ως 20χρονη φοιτήτρια, η κ. Κοτταρίδη έγινε μάρτυρας μιας συγκλονιστικής στιγμής για την αρχαιολογία: την ανακάλυψη ενός βασιλικού τάφου, το 1977, με χρυσά τεχνουργήματα και όμορφες τοιχογραφίες, τον οποίο ο μέντοράς της Μανόλης Ανδρόνικος, με αμφιλεγόμενο τρόπο στην αρχή, προσδιόρισε ως ταφικό μνημείο του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας. Έχοντας κληρονομήσει την δέσμευση του Ανδρόνικου, η κ. Κοτταρίδη και η ομάδα της έχουν έκτοτε φέρει στο φως ένα βασιλικό ανάκτορο τρεις φορές το μέγεθος του Παρθενώνα, δεκάδες ακόμη βασιλικούς τάφους και πάνω από 1.000 κοινούς, όπως κι ένα θέατρο που πρέπει να ήταν ο τόπος δολοφονίας του Φιλίππου κατά τη διάρκεια μιας γαμήλιας γιορτής το 336 π.Χ.

Τον Φίλιππο διαδέχθηκε ο 20χρονος γιος του, Αλέξανδρος και τα υπόλοιπα είναι παγκόσμια ιστορία: όταν το 323 π.Χ. πέθανε, ο Μέγας Αλέξανδρος είχε διοικήσει μια αυτοκρατορία που εκτεινόταν από την Αίγυπτο μέχρι το Hindu Kush. Παρά τη συντομία της, η ηγεμονία του μεγάλου στρατηλάτη ήταν πάντα σεβαστή. Τούρκοι, Άραβες και Πέρσες τον αποκαλούν Iskander, ένα δημοφιλές όνομα που δίνονταν σε ανθρώπους και τόπους. Μια έκθεση που τρέχει τώρα στη Βρετανική Βιβλιοθήκη στο Λονδίνο αποδεικνύει αυτή την δημοφιλία στο πέρασμα του χρόνου, εκθέτοντας τους πολλούς τρόπους με τους οποίους έχει ειπωθεί η ιστορία του Αλεξάνδρου, από τα μεσαιωνικά χειρόγραφα έως τα σύγχρονα κινούμενα σχέδια.

 

Το ολιστικής φιλοσοφίας Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών εξερευνά τα επιτεύγματα της οικογένειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου τα οποία, λέει η κ. Κοτταρίδη στον συντάκτη του άρθρου Bruce Clark, ξεπέρασαν κατά πολύ την κατάκτηση εδαφών. Η πρωτεύουσα της αρχαίας Μακεδονίας, εξηγεί, ήταν το πρωτότυπο ενός είδους αστικού πολιτισμού που αργότερα επεκτάθηκε από το Μαγκρέμπ μέχρι την Κεντρική Ασία.

Το έργο της κ. Κοτταρίδη και το μουσείο αμφισβητούν τις συμβατικές απόψεις της αρχαίας ιστορίας και εγείρουν εύστοχα ζητήματα σχετικά με τα κληροδοτήματα της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Για την κ. Κοτταρίδη, δύο πτυχές της ιστορίας του μονάρχη είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες. Η πρώτη, η αποτελεσματικότητα με την οποία ο Φίλιππος δημιούργησε μια εξελιγμένη κοινωνία που βασιζόταν στην εγχρήγματη συναλλαγή από μια ομάδα άξεστων βοσκών. Όπως είπε κάποτε ο Αλέξανδρος στους στρατιώτες του, στην περίφημη ομιλία του στην Ώπη, ο πατέρας του «...βρήκε μια φυλή από εξαθλιωμένους περιπλανώμενους, ντυμένους κυρίως με προβιές, να ταΐζουν λίγα πρόβατα… Σας έκανε κατοίκους πόλεων, σας έφερε νόμους, σας εκπολίτισε.»

Η δεύτερη είναι ο τρόπος με τον οποίο η ταχεία αστικοποίηση του είδους που υποστήριζε ο Φίλιππος επαναλήφθηκε σε ολόκληρο τον λεγόμενο ελληνιστικό κόσμο – με άλλα λόγια, σε όλα τα διάδοχα κράτη, επιρρεασμένα από το ελληνικό στοιχείο, στα οποία αποσυντέθηκε η αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου. Οι Μακεδόνες κατακτητές, λέει η κ. Κοτταρίδη, κληροδότησαν μια χαρακτηριστική μορφή αστικής κοινωνίας: όχι τόσο δημοκρατική ή ηγεμονική όσο η Αθήνα της Χρυσής Εποχής, αλλά προικισμένη με θεσμούς που λειτουργούσαν καλά, άφθονες δημόσιες υποδομές και μια αστική αγωγή στην οποία άνθρωποι πολλών γλωσσών και θρησκειών μπορούσαν να συμμετάσχουν. Όπως το θέτει ένα panel στο νέο μουσείο, οι αποστολές του Αλεξάνδρου «θα μεταμόρφωναν την από αρχαιοτάτων χρόνων σύγκρουση μεταξύ Ευρώπης και Ασίας στην πιο δημιουργική σύνθεση και συνύπαρξη πολιτισμών που είχε δει ποτέ ο κόσμος».

Η τροχιά της αρχαίας ιστορίας συνήθως σκιαγραφείται πολύ διαφορετικά, γράφει το άρθρο. Η εστίαση είναι γενικά στις ελληνικές πόλεις-κράτη που άκμασαν στον πέμπτο και τις αρχές του τέταρτου π.Χ. αιώνα: η Αθήνα πρωτίστως, αλλά και η Κόρινθος, η Θήβα και η φιλοπόλεμος Σπάρτη. Από αυτή την προοπτική, η άνοδος του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου, που υπέταξαν τις νότιες ελληνικές πόλεις, ήταν μια ανάστροφη κίνηση. Κατά την άποψη της κ. Κοτταρίδη, οι ελληνικές πόλεις-κράτη είχαν εξαντληθεί από τις εσωτερικές μάχες και οι κοσμοπολίτικες πόλεις που αναπτύχθηκαν μετά τον Αλέξανδρο αντιπροσώπευαν μια πρόοδο. Οι ελληνιστικές πόλεις, λέει, έπαιξαν ζωτικό ρόλο στη διαμόρφωση του σημερινού θρησκευτικού κόσμου, ως κόμβοι του πρώιμου χριστιανισμού και, αναμφισβήτητα, του βουδιστικού πολιτισμού, επίσης. Για παράδειγμα, οι Ινδο-Έλληνες βασιλιάδες που κυριαρχούσαν στο χώρο που σήμερα είναι το πακιστανικό Παντζάμπ, όχι μόνο ασκούσαν τον Βουδισμό, αλλά διέδιδαν ενεργά αυτή την πίστη και την καλλιτεχνική της έκφραση.

 

Για να βοηθήσει τους επισκέπτες να αντιληφθούν αυτό το πλαίσιο, το μουσείο παρουσιάζει γιγαντιαία βίντεο τα οποία, στραμμένα προς την ανατολή, δείχνουν υλικό από αρχαία ερείπεια της ελληνιστικής περιόδου στο Λεβάντε. Αυτό είναι το πρώτο βήμα, λέει η κ. Κοτταρίδη, για τη συναρμολόγηση μιας τεράστιας ψηφιακής έκθεσης για την ελληνιστική εποχή. Ανάμεσα στα όπλα, τα κοσμήματα και τα σκεύη, το καλύτερο ίσως φυσικό τεχνούργημα είναι ένα γλυπτό της μητέρας του Φιλίππου, της βασίλισσας Ευρυδίκης, ντυμένης με μακρύ χυτό ένδυμα που κυματίζει. Ως πρότυπο για την απεικόνιση βασιλισσών ή γυναικείων θεοτήτων, αυτή η καλλιτεχνική μορφή επαναλαμβάνεται ευρέως, κυρίως στις απεικονίσεις της Παναγίας. Η εσωτερική αυλή του μουσείου, όπου βρίσκονται πολλά αυθεντικά αρχαία τμήματα, είναι μια ακριβής αναπαραγωγή του επάνω ορόφου του βασιλικού ανακτόρου, ο κοντινός χώρος του οποίου θα ανοίξει σύντομα για το κοινό.

Σημείωση: Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στις Ο8.Ο1.2Ο23  στην ιστοσελίδα του The Books' Journal. Στο προλόγισμά του ο Ηλίας Κανέλλης, εκδότης του TBJ κι έγκριτος δημοσιογράφος, αναφέρει πως το νέο κεντρικό κτίριο του Πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών αποτελεί τη νέα είσοδο του αρχαιολογικού χώρου και μια «πύλη» στην ιστορία των Μακεδόνων βασιλέων. Είναι, επίσης, μια νοερή «είσοδος» στην εποχή της ελληνιστικής οικουμένης και ταυτόχρονα ένας προθάλαμος του αρχαιολογικού πάρκου της Βεργίνας. // Στην πρώτη φωτογραφία είναι μία όψη του νέου μουσείου κι αντλήθηκε τυχαία από το διαδίκτυο. Στην δεύτερη, μία λεπτομέρεια του Μωσαϊκού του Αλεξάνδρου. Στην τρίτη φωτογραφία, η Αγγελική Κοτταρίδη.

Touching Wood

   

 

  

Η κατά Guillermo del Toro εκδοχή του Pinocchio που προβάλλεται αυτές τις μέρες είναι μία ιστορία μακράν διαφορετικότερη από εκείνη του Disney. Με τα γνωστά παράδοξα και σκοτεινά στοιχεία thriller του σκηνοθέτη που πρωτογνωρίσαμε στον Λαβύρινθο του Πάνα αλλά και μία συγκινητική ιστορία περίπου όπως στο Shape of Water είναι, ωστόσο, πιο τρομακτική κυρίως λόγω των κακόβουλων γκροτέσκων χαρακτήρων που εντάσσει ο σκηνοθέτης σε μια οικεία καθημερινότητα και οι οποίοι έρχονται σε αντίθεση με την ευθραυστότητα, στην κυριολεξία,  του αφελούς μικρού ξύλινου πρωταγωνιστή της.   

Η ιστορία ξεκινά στην διάρκεια του Α'ΠΠ – ο μικρός γιος ενός επιδέξιου ξυλουργού σκοτώνεται από βόμβα. Δεκαετίες αργότερα ο γερο-Τζεπέτο, μεθυσμένος από την θλίψη και το ποτό, κόβει ένα πεύκο και σκαλίζει πάνω του ένα λεπτό, μακρόστενο κουκλί το οποίο –με την βοήθεια ενός αστραφτερού μπλε ξωτικού που στην ταινία έχει την φωνή της Tilda Swinton–, ζωντανεύει και τον φωνάζει "μπαμπά". Είναι δε, αυτή η ζωντανή μαριονέτα, ένα τόσο ατίθασο, χαρούμενο, γενναίο, φιλοπερίεργο, σκληρό και full of life πλάσμα όσο κι ένα σάρκινο παιδί. 

Η ταινία είναι το ίδιο πολιτικά φορτισμένη με τις προηγούμενες δύο ταινίες του μεξικανού σκηνοθέτη και κυρίως με τον Λαβύρινθο του Πάνα με τον οποίο έχουν κοινή θεματική: το παιδί  και ο πόλεμος. Κι εδώ, η πλοκή συνεχίζεται μέχρι τα χρόνια του Β΄ΠΠ και σε μία σκηνή της ταινίας ο μικρούλης Πινόκιο, παίζει μπροστά στον Μουσσολίνι – ο κόμης Βόλπε τον ξεγέλασε και, έχοντας υπογράψει ένα ψεύτικο συμβόλαιο, ο Πινόκιο είναι αναγκασμένος να εργάζεται ασταμάτητα στο αποτυχημένο τσίρκο του Βόλπε για να αποπληρώσει το υποτιθέμενο βαρύ χρέος του γερο-Τζεπέτο.  Έχει, όμως, αλλάξει εντελώς τα κοστούμια και τα λόγια με αποτέλεσμα το χορευτικό σκετς να είναι προσβλητικό για τον ιταλό δικτάτορα. Εξόχως σατυρικό, θα το έλεγα, καθώς ταυτόχρονα ο ντελ Τόρο παίζει και με την εμμονή του Carlo Collodi με την πειθαρχία που υπερισχύει της ανυπακοής. 

 

     

"Καμία μορφή τέχνης δεν έχει επηρεάσει τη ζωή και το έργο μου περισσότερο από τα κινούμενα σχέδια και κανένας μεμονωμένος χαρακτήρας στην ιστορία δεν είχε τόσο βαθιά προσωπική σχέση μαζί μου όσο ο Πινόκιο", λέει ο καταξιωμένος Γκιγιέρμο ντελ Τόρο που, όταν έχασε τον πατέρα του το 2ΟΟ9, ένοιωσε την ανάγκη να ξαναγράψει το σενάριο της ταινίας προσθέτοντας ιδιαίτερο συναισθηματικό βάθος στην σχέση πατέρα-γιού – μία από τις βασικές θεματικές της ταινίας, όπως και, κατ' επέκταση, το τί σημαίνει να είσαι καλός γιος. Ή καλός πολίτης καθώς η σφύζουσα ειλικρίνεια του Πινόκιο, όπως και η κουρασμένη ωριμότητα του Τζεπέττο, έρχονται αντιμέτωπες με την εκκλησία και  τον φασισμό – δύο επιπλέον θεματικές που θίγει η ταινία. Η αξία του χρόνου που έχουμε με τα αγαπημένα πρόσωπα και το πόσο σύντομη είναι εντέλει η ζωή είναι ακόμη δύο, οι πιο σημαντικοί, άξονες της κινηματογραφικής αφήγησης.  

Διάφορες άλλες μικρο-θεματικές είναι, επίσης, εμφανείς καθώς αφορούν στα παιδιά και τις μεταξύ τους σχέσεις, αλλά και την συμπεριφορά των μεγάλων προς αυτά. Ιδίως για τους τελευταίους, η ταινία αποτελεί, επιπλέον, ένα ενδιαφέρον παίγνιο: υπάρχουν διάσπαρτες αναφορές στις προηγούμενες ταινίες του ντελ Τόρο τις οποίες ο ενήλικος θεατής μπορεί να ανακαλύψει. Όπως πχ. τον Φαύνο από τον Λαβύρινθο του Πάνα σε ένα από τα παράθυρα.

Αν και δεν ήταν αυτή η πρόθεση του σκηνοθέτη και της ομάδας του, η ταινία είναι ένα εντυπωσιακό τεχνολογικό επίτευγμα. Δεν είναι μόνον που ο σχεδιασμός και η παραγωγή της ήταν μακρόχρονα και σχολαστικά – από την πρώτη σκέψη του ντελ Τόρο μέχρι την ολοκλήρωση της ταινίας χρειάστηκαν 15 χρόνια και πολλές αναθεωρήσεις· η μαριονέτα του Πινόκιο είναι κατασκευασμένη από τιτάνιο και διαθέτει πολλές αρθρώσεις για να παρέχει ένα ευρύ φάσμα κινήσεων και νατουραλιστικές εκφράσεις προσώπου ενώ παράλληλα διατηρεί τις ιδιότητες του ξύλινου παιχνιδιού. Είναι που όλες οι μαριονέτες παίζουν ρεαλιστικά, σαν πραγματικοί ηθοποιοί – η κίνησή τους είναι ρέουσα, με πολλές λεπτές διαβαθμίσεις και αποχρώσεις συναισθημάτων, που ωστόσο φαίνεται απλή, φυσική. Ξεχνάς ότι είναι μία stop-motion ταινία που βασίζεται στο παιδικό μυθιστόρημα "Οι περιπέτειες του Πινόκιο" το οποίο, παρεμπιπτόντως, είχε αρχικά δημοσιευτεί το 1881, σε συνέχειες, σε ένα από τα πρώτα ιταλικά εβδομαδιαία περιοδικά για παιδιά. 

Η κινηματογραφική αφήγηση είναι γραμμική με πολλές, ωστόσο, ατραπούς για το μικρό ξύλινο ανθρωπάκι που προσπαθεί να αποδείξει πως είναι ο καλύτερος γιος που έχει ο μπαμπάς του, ο οποίος, επιπλέον,  ψάχνει να τον βρει – το τσίρκο του Βόλπε, βλέπετε, κάνει συνεχώς περιοδείες και ο γερο-Τζεπέτο προσπαθεί να βρει τον μικρό για να τον σώσει από τα χειρότερα. Βρίσκεται, όμως, πάντα ένα βήμα πιο πίσω από αυτούς.  Ένας  μπλε ελεκτρίκ γρύλος ελαφρύνει το βαρύ κλίμα της διαδρομής – ο Sebastian J. Cricket. Ως συγγραφέας που είναι ετοιμάζεται να γράψει την αυτοβιογραφία του, και συνήθως ζει μέσα στον κορμό του Πινόκιο. Όταν, όμως, βγαίνει στον έξω κόσμο είναι απρόσεκτος και ατυχής γι' αυτό συχνά γίνεται χαλκομανία. Παρ' όλα αυτά, ο  χιουμοριστικά πομπώδης  γρύλος συνέρχεται κάθε φορά και λειτουργεί ως οδηγός και συνείδησή του Πινόκιο.  

Με λίγα λόγια, και παραβλέποντας ορισμένα κακώς κείμενα της ταινίας, πρόκειται για μια οπτικά εντυπωσιακή μεταφορά του κλασικού βιβλίου που αγκαλιάζει το σκοτάδι του αρχικού υλικού και, παρ' όλα αυτά, διαπνέεται από ακατάβλητη αισιοδοξία και μία comedia dell' arte ευασθησία που αφοπλίζει. 

Σημειώσεις: Σε συνδυασμό με την ταινία, το MoMA έχει διοργανώσει μία μοναδική, πολυδιάστατη έκθεση με τίτλο "Crafting Pinocchio". Οι επισκέπτες της θα είναι σαν να βρίσκονται σε ένα από τα  κινηματογραφικά πλατό της ταινίας και θα βλέπουν από πρώτο χέρι τον τρόπο που μία μεγάλη ομάδα τεχνικών και καλλιτεχνών (σχεδιαστές, τεχνίτες, κομίστες, ηλεκτρονικοί) από πολλά μέρη της γης, συνεργάστηκαν για να πραγματοποιήσουν ένα κοινό όραμα. Υπάρχει, επίσης, μία πληθώρα εκδηλώσεων, εγκαταστάσεων και μικρο-εκθέσεων που λειτουργούν παράλληλα στο ίδιο μουσείο και συστήνουν στους επισκέπτες τον Πινόκιο, τα παρασκήνια της ταινίας αλλά και την προηγούμενη φιλμογραφία του ντελ Τόρο. Η έκθεση θα τρέχει μέχρι τις 15 Απριλίου 2Ο23. //  Η φωτογραφία του τίτλου είναι της σύγχρονης τσέχας εικαστικού Michaela Bartoňová η οποία, μεταξύ άλλων, φιλοτεχνεί ξυλόγλυπτες μαριονέτες. 

 

 

Λίγο ψωμί

 

 

Οι Ιταλοί έχουν το panetone, οι Γερμανοί το stollen, οι Γάλλοι το berawecka (pompe à huile) και το coquille de Noël και οι Άγγλοι την Christmas pudding – γλυκές ζύμες με πολλά διαφορετικά κόντιτα (φρουί γλασέ, ζαχαρωμένα ή αποξηραμένα φρούτα σε κομματάκια). Εμείς έχουμε το καρυδόψωμο με προζύμι – ένα ψωμί με ιδιαίτερη γεύση που αγαπούσε η Εύη Βουτσινά, του Γαστρονόμου, για την πολυεπίπεδη νοστιμιά του, το ρωμαέλο προζύμι και τους χριστουγεννιάτικους συμβολισμούς των υλικών του: θέρμη, πνευματική δύναμη, ευζωία, αναγέννηση. 

Λίγες φέτες ψωμιού, λοιπόν, για τους "...δικούς μας που αγαπάμε, για όλους εκείνους που δουλεύουν, για τους άστεγους του κόσμου, για τους στρατιώτες που πολεμούν..." 

 

Καλά Χριστούγεννα!

 

 

 

Σημείωση: Η πρόταση της τελευταίας παραγράφου είναι ερανίσματα από το "Το βαλς των Χριστουγέννων" (μφρ Σπύρος Γιανναράς, Δ. Παπακώστας – Ποταμός, 2019), το παιδικό βιβλίο που έγραψε ο Boris Vian  και εικονογράφησε η εικαστικός Natalie Choux.