Beauty lies 
in the eyes of the beholder

Το "El secreto de sus ojos" είναι ένα θρίλερ που όπως τα περισσότερα του είδους στηρίζεται σ' έναν φριχτό βιασμό και φόνο. Θύμα εδώ είναι μία 23χρονη γυναίκα στο Μπουένος Άιρες του 1974. 25 χρόνια μετά, ο Μπένχαμιν Εσποζίτο, δικαστικός επιθεωρητής, ξανανοίγει τον φάκελο τον οποίο είχε κλείσει τότε δίχως να εξιχνιάσει λόγω ανωτέρας -πολιτικής- βίας. Έχει μόλις συνταξιοδοτηθεί και σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τον άπλετο χρόνο που διαθέτει για να γράψει ένα βιβλίο με αυτό το υλικό.  Σ' αυτό το εγχείρημα θα τον βοηθήσει η εισαγγελέας και φίλη του Ιρένε Μενέντες Χέιστινγκς με την οποία είχαν χειριστεί την υπόθεση και με την οποία είναι από τότε -σαν από πάντα- κρυφά ερωτευμένος. Όπως φαίνεται όμως από τη ροή της ταινίας,  δεν πρόκειται απλώς για την συγγραφή ενός βιβλίου ή την εξιχνίαση ενός φόνου αλλά για κάτι βαθύτερο που έχει σημαδέψει τη ζωή του Μπενχαμιν  και συνεχίζει να τον στοιχειώνει μέχρι και σήμερα. Μέσα από το συνεχές travelling της μνήμης και τα flashback αναδύεται μια ιστορία αγάπης που επιμένει να υπάρχει ανομολόγητη και μετέωρη ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν.

Είναι φορές που αντί της ευθύτητας προτιμούμε έναν πλάγιο δρόμο για να πούμε κάτι σημαντικό είτε στην επαγγελματική είτε στην προσωπική μας ζωή και χρησιμοποιούμε  γι' αυτό μια πρόφαση, συνήθως ένα γεγονός ή μια κατάσταση με τον χειρισμό της οποίας είμαστε εξοικειωμένοι για να έχουμε την αίσθηση της ασφάλειας και την αυτοπεποίθηση ότι  εμείς ορίζουμε την εξέλιξη των πραγμάτων. Σε αρκετές περιπτώσεις είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος για να μην πληγώσουμε τους άλλους, να αποτρέψουμε δυσάρεστες καταστάσεις ή, βεβαίως, να γλιτώσουμε από προσωπικά Βατερλώ. Κάποιες άλλες φορές, αντίθετα, μας απομακρύνει από τον σκοπό μας ενώ σε κάποιες άλλες πάλι μας συνδέει με το ανεκπλήρωτο. Ο σκηνοθέτης Χουάν Χοσέ Καμπανέλα κινηματογραφεί αυτό το -με την τελευταία έννοια- λοξοδρόμημα με τόσο δεινό τρόπο που απέσπασε το φετινό Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. 

Το όλο στήσιμο της ταινίας πράγματι διαθέτει ένα βαρύ, θα έλεγα, αρτιστίκ αποτύπωμα που αφήνουν τα ολιγόχρωμα πλάνα, οι εσωτερικοί χώροι με την μασίφ ξύλινη επίπλωση και τα κοστούμια της πρωταγωνίστριας με το πλούσιο κόκκινο χρώμα τους. Επιβλητικές είναι οι σεκάνς του δικαστικού μεγάρου του Μπουένος Άιρες, το ίδιο συναρπαστική και η σκηνή του γηπέδου όπου επικρατεί αναταραχή  και η οποία αποδόθηκε με κάμερα στο χέρι. 

Υπάρχουν, επίσης, δύο σεκάνς που  θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι  έργο της εννοιολογικής τέχνης όπως την ορίζει ο Μάικλ Κρεγκ-Μάρτιν: "τόσο απλές που το περιεχόμενό τους μοιάζει προφανές αλλά και τόσο σύνθετες ώστε να παρέχουν μεγάλη ποικιλία για (...) νοητικό παιχνίδι." Βέβαια, οι συγκεκριμένες σεκάνς δεν προσφέρονται για παραπάνω από μια-δυο ερμηνείες μα το μυστικό που περιέχουν παραπέμπει στην αρχή σε κάτι απλό, τετριμμένο. Κι όπως συμβαίνει  και στην πραγματικότητα αυτό που είναι μπροστά μας είναι και το πιο δύσκολο να δούμε. Έτσι,  η εμφάνιση ενός ασήμαντου φωνήεντος αλλάζει την κινησιολογία μιας λέξης και την ζωή του Μπενχαμιν Εσποζίτο. Ή μάλλον  τον υποχρεώνει να αντικρίσει κατάματα τον αληθινό λόγο που επιδιώκει την συνεχή παρουσία της Ιρένε στην ζωή του. 

Το δυνατότερο σημείο της ταινίας είναι η  αφοσίωση  και η εμπιστοσύνη  που δείχνουν ο ένας  στον άλλον  οποιαδήποτε κι αν είναι η σχέση τους - ερωτική ή φιλική, δεν έχει και τόση σημασία. Το  "El secreto de sus ojos"  δεν  φτάνει στο ύψος της "Οι Ζωές των άλλων" -που επίσης ήταν outsider στα Όσκαρ του 2007-   παραμένει ωστόσο μια ταινία που αξίζει πολλά. Διαθέτει μεστές ερμηνείες, κοινωνικό και πολιτικό προφίλ, μυστικά και αργόσυρτο σασπένς που εντείνουν την αδημονία για την εξέλιξη - η αίσθηση του ρυθμού του σκηνοθέτη είναι άριστη. Ούτε μία στιγμή δεν ένιωσα την ανάγκη να σηκωθώ από το κάθισμά μου για να ξεμουδιάσω, πράγμα ασυνήθιστο για μένα που συχνά το μόνο που με κρατά  σχεδόν ακίνητη στην θέση  μου είναι το ότι σε λίγα λεπτά είτε θα κάνει διάλειμμα ή η ταινία θα τελειώσει. 

Τελικά, το μυστικό της ταινίας δεν βρίσκεται μόνο στο βλέμμα της πρωταγωνίστριας ή σ' ένα από  εκείνα των υπόλοιπων κεντρικών ηθοποιών της ταινίας.* Βρίσκεται  λίγο πιο πίσω από τα μάτια,  στην διάθεσή τους -όπως και του καθενός από μας εντέλει-  να δουν κι όχι απλώς να κοιτούν. Κι αυτό είναι όλη η ομορφιά.

Σημειώσεις: * Στα ισπανικά, το κτητικό επίθετο "sus"  δεν έχει αριθμό κι έτσι ερμηνεύεται ανάλογα με τα συμφραζόμενα είτε ως "του/της" είτε ως "τους". 2) Η μεσαία εικόνα είναι μεταξωτυπία του Michael Craig-Martin από την πρόσφατη δουλειά του "Αλφάβητο". Έχει τίτλο "A is for Umbrella". Ο καλλιτέχνης εκθέτει την δουλειά του (24.09 - 17.12.2010)  στην γκαλερί gagosian της Αθήνας.