Summer past,

Summer present

Σ' έναν Αύγουστο στην πόλη, με τη ζέστη να επιβραδύνει τις κινήσεις,  εκτός από την δροσιά του νερού αναζητάς εκείνο που θα σε απομακρύνει από κάθε τι στατικό. Αναζητώντας, λοιπόν, το καλοκαίρι κατέληξα στις σελίδες. Και ιδού το φετινό ταξίδι:
 
Τυχαία βρέθηκε στα χέρια μου το "Στου Χατζηφράγκου" (ΔΟΛ, 2013), και από τις  πρώτες σειρές της εισαγωγής έφτασα, δίχως να το καταλάβω, στην σελίδα 50 του κειμένου με το οποίο ο σπουδαιότερος ίσως πεζογράφος της γενιάς του '30 απέσπασε το 1964, το Α' Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος.  Δεν νομίζω πως η νοσταλγία για την νεότητα και την χαμένη πατρίδα που αποπνέει το βιβλίο ήταν εκείνο που με τράβηξε - δεν έχω ρίζες από την Μικρά Ασία και η βαριά χρήση του σμυρναίικου ιδιώματος,  όπως και η έλλειψη συγκεκριμένης πλοκής που χαρακτηρίζουν το μυθιστόρημα, σε άλλη περίπτωση θα με απωθούσε. Η κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα και ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της Σμύρνης που αναπλάθει ο Κοσμάς Πολίτης και, κυρίως, η περιέργειά μου για την μοντέρνα για την εποχή χρήση της γλώσας είναι που με απορρόφησαν. 

Μία από τις πιο αβρές αλλά δυνατές γραφές είναι κι αυτή του Ιρλανδού Sebastian Barry. Στο πολυβραβευμένο "Η μυστική γραφή" (μτφ. Αυγούστου Κορτώ - Καστανιώτης, 2009) η αιωνόβια ηρωίδα του Ροσίν ΜακΝάλτι αρχίζει να καταγράφει την ζωή της σε απλές σελίδες χαρτιού με την ελπίδα να προλάβει να γράψει όσα θυμάται πριν πεθάνει ή πριν κατεδαφισθεί η ψυχιατρική κλινική του Ροσκόμον όπου είναι τρόφιμος για... ούτε που θυμάται πια πόσα χρόνια.  Την ίδια στιγμή, ο ψυχίατρος δρ.Γκρεν που την επιβλέπει για χρόνια, ερευνά την ζωή της για να διαπιστώσει  αν υπάρχει δυνατότητα επιστροφής στην οικογένειά της - οι εγκαταστάσεις της καινούριας κλινικής όπου θα μεταφερθούν οι τρόφιμοι επιτρέπει μόνο τις ανίατες κι εγκαταλελειμένες περιπτώσεις. Το μακρινό σκληρό παρελθόν της Ιρλανδίας ξετυλίγεται παράλληλα με το κοντινό παρελθόν της για  να συναντηθούν σε ένα δραματικό άμεσο παρόν. Ο πυκνός ποιητικός λόγος του Σεμπάστιαν Μπάρυ, που δεν λυρικίζει όμως καθόλου, μας θυμίζει την αθέατη πλευρά της γραπτής Ιστορίας και το πόσο τραγικά την βιώνουν οι απλοί άνθρωποι.  

Τραγικές είναι και οι μικρές λεπτομέρειες της ζωής στην Βικτωριανή εποχή - Life's Little Ironies (Wordsworth Editions, 1996) είναι μία όχι και τόσο γνωστή συλλογή διηγημάτων του Thomas Hardy που κινείται, όπως συνήθιζε ο συγγραφέας, στον χώρο της οικογένειας και των κοινωνικών φιλοδοξιών. Με ρεαλισμό και διορατικότητα ο Άγγλος κλασικός περιγράφει τις άστοχες ενέργειες των ανθρώπων και το πως αυτές επηρρεάζουν καταλυτικά τις ζωές των υπολοίπων αλλά και όλης της κοινότητας. Υπέροχη, "καλοκουρδισμένη" η πρόζα του Άγγλου κλασικού που υπογραμμίζει το μεγαλείο των μικρών στιγμών και την μικρότητα των μεγάλων πραγμάτων σε μια κοινωνία που παρακμάζει. Ορισμένες ομοιότητες με πρόσωπα, πράγματα  ή καταστάσεις του παρόντος είναι, υποθέτω, εντελώς συμπτωματική. 

 

Επιστροφή στο παρόν με το "Εγλήματα δημοσιονομικής προσαρμογής - Επτά φωτογραφίες της κρίσης"  (Πόλις, 2015), μία συλλογή διηγημάτων που αποτυπώνουν με ακρίβεια τις επιπτώσεις της κρίσης στην καθημερινότητα. Ακραίος ρατσισμός, νεοπλουτισμός και ακαδημαϊκός αριβισμός, φορολογικοί εκβιασμοί, δάνεια από ανάγκη, επικίνδυνοι αλγόρυθμοι και αυτόνομη απόδοση δικαιοσύνης, δλδ φόνοι. Το έγκλημα κάθε διηγήματος βρίσκει την λύση του χάρη στην Όλγα Πετροπούλου, μια ευσυνείδητη κι αποτελεσματική αξιωματικό της αστυνομίας που λατρεύει τα μαθηματικά και τον Μπόρχες. Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης αναβαθμίζει την παλιά γνώριμή του (η υπαστυνόμος είχε κάνει σποραδικές εμφανίσεις στους συλλογικούς τόμους αστυνομικών ιστοριών «Ελληνικά Εγκλήματα» 2-3-4 και «Είσοδος Κινδύνου») και δημιουργεί εδώ  μια ενδιαφέρουσα περσόνα που εκτός από τα υπηρεσιακά κακώς-κείμενα υποδεικνύει και τις ηθικο-κοινωνικές παθογένειες που ευνόησαν την κάθε εγκληματική συμπεριφορά - ένας λόγος που απόλαυσα την ανάγνωση του βιβλίου.  Ο δεύτερος είναι η απλή γλώσσα των κειμένων που μού επέτρεψε να καταλάβω αυτό που διάβαζα καθώς, όπως ήδη έχω πει στο παρελθόν, οτιδήποτε εμπεριέχει μαθηματικά ή προέρχεται από τον κόσμο τους με αναχαιτίζει. Όχι όμως αυτή τη φορά.

Η οικονομική κρίση θα μπορούσε να είναι το υπόβαθρο των κακών σχέσεων του εικοσάχρονου Γιώργου με την οικογένειά του που τον οδηγούν στο να διαπράξει έναν φόνο στο  "Ακόμα φεύγει" (Πόλις, 2014). Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά και οι γονείς του Γιώργου δεν ψάχνουν πανάκειες και δικαιολογίες για να απαλύνουν τις ευθύνες τους. Μόνο να μάθουν τις αιτίες. Δεν το ΄χω τελειώσει ακόμη για να μπορώ να σχολιάσω αλλά μπορώ να διακρίνω μια επιμονή στην επιμήκυνση της πλοκής κάτι που δεν υπήρχε στο "Κλειστή πόρτα" (Πόλις, 2012), την συλλογή διηγημάτων με το έντονο και διακριτό ύφος της  Ευγενίας Μπογιάνου που διάβασα στις αρχές του καλοκαιριού και λειτούργησε σαν μια πολύ καλή συστατική επιστολή του μυθιστορήματος. 

Είχα ξεχάσει πόσο συναρπαστική μπορεί να είναι η σύγχρονη κλασική λογοτεχνία. Μου το θύμισε το "Η γιορτή του τράγου" (μτφ. Αγγελική Αλεξοπούλου - Καστανιώτης, 2002), ένα χρονικό της ακμής και της πτώσης της δικτατορίας του στρατηγού Τρουχίλιο στον Άγιο Δομήνικο - την πιο ωμή, την πιο βίαιη, την πιο εκμηδενιστική από όλες τις μοντέρνες τυραννίες που υπήρξαν παράλληλα μ' αυτήν στην Λατινική Αμερική και την Ισπανία. Η επιστροφή της Ουρανίας Καβράλ στο νησί γίνεται η αφορμή για τον Mario Vargas Llosa να αφηγηθεί την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της χώρας στην οποία ο πατέρας της Ουρανίας κατείχε ηγετική θέση. Πολύ αίμα και διαφθορά, πλεκτάνες, προδοσίες, απίστευτες ακρότητες και βασανιστήρια που βασίζονταν σε υπογάστρια ένστικτα και πρωτόγονους εγωισμούς. Ένα από τα πιο σημαντικά πολιτικά μυθιστορήματα του Περουβιανού νομπελίστα. Δεν περίμενα ότι θα μου αρέσει τόσο.   

Οι αναγνώσεις συνεχίζονται κανονικά τον Σεπτέμβρη όπως και το καλοκαίρι άλλωστε - μπορεί ημερολογιακά να έφυγε αλλά, ξέρετε, συνεχίζει να παραμένει εδώ είτε ως υψηλή θερμοκρασία είτε ως σελίδες που σε ταξιδεύουν.  

Καλόν μήνα!

Σημειώσεις: Το εικαστικό θέμα ανήκει στον Winston Churchill που αποδίδει τον γιο του Randolf να διαβάζει - "Randolf Churchill reading" ο τίτλος του. Στο κέντρο, η φωτογραφία του Γερμανού φωτογράφου και καθηγητή Andreas Gursky  με τίτλο The Rhine II - η πιο ακριβή, μέχρι στιγμής, φωτογραφία. Και τέλος, "Ο αστερίας" (1928) του Man Ray.