Φραγκμέντα

animata

Ο τίτλος προοιωνίζεται κάτι ιδιαίτερο. "Οικογενειακή πορσελάνη" (Κέδρος, 2014). Πράγματι, το πρωτόλειο του Νίκου Κουφάκη, που απέσπασε το βραβείο Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών το 2015, είναι μία συλλογή δεκαέξι διηγημάτων που αν μη τι άλλο προκαλούν  το ενδιαφέρον.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου με τον τίτλο "Τα τιμαλφή του σπιτιού" ένα μικρό αγόρι παρατηρεί το οικογενειακό σύμπαν να περιστρέφεται γύρω του ενώ εκείνο βρίσκεται κρυμμένο πότε κάτω από το τραπέζι της κουζίνας και πότε μέσα στο ντουλάπι κάτω από τον νεροχύτη - η μητέρα του είναι, τις περισσότερες φορές, απασχολημένη με τις δουλειές του σπιτιού και τον κήπο· ο πατέρας του, ένας ορκισμένος εραστής της πολυθρόνας, διαβάζει εφημερίδα και κατόπιν, στα πενήντα του, υποδύεται όλα τα πρόσωπα της οικογένειας, ανδρικά και γυναικεία. Καθώς ο μικρός αφηγητής μεγαλώνει, το σύμπαν του αρχίζει να διαρρηγνύεται - από την αποχώρηση της μεγαλύτερης αδερφής του για την Αθήνα (στο "Η τελετή"), τις μορφές των γονιών του που μεταλλάσσονται (στα "Μεταμορφώσεις" και "DMC") και απομακρύνονται (στα "Το φάντασμα" και "Οικογενειακή πορσελάνη") και πολύ αργότερα, στο διήγημα του τέταρτου μέρους, "Το γλυκό των ψυχών", από τον άγουρο έρωτα με μία καθηγήτρια που πενθεί τον θάνατο του συζύγου της.

Στα "Πορτρέτα και φωτογραφίες αγνώστων", το δεύτερο μέρος του βιβλίου, ο αφηγητής χρησιμοποιεί παλιές φωτογραφίες για να ανασύρει μνήμες μεγαλύτερης ηλικίας ενώ στο επόμενο, το "Η αγάπη για τις λέξεις", η θερμοκρασία της αφήγησης ανεβαίνει καθώς στα διηγήματα αυτού του μέρους ο συγγραφέας περιγράφει, μεταξύ άλλων, ένα ζευγάρι κομψές γυναικείες γόβες που πατούν στο βρόμικο πάτωμα ενός ταβερνείου (στο "Τα άκρα της") και μία συμβίωση όπου εμπλέκονται ο ερωτισμός με την γεωγραφία (στο "Βενεζουέλα").

Ο Νίκος Κουφάκης ανασυστήνει  κυρίως οικογενειακές σχέσεις χωρίς να παραβλέπει εκείνες του ζευγαριού ερμηνεύοντας το "Show, don't tell" του Τσέχωφ με τον τρόπο ενός bricoleur: φέρνει στην επιφάνεια και συνενώνει ιδιαίτερες λεπτομέρειες και παραλληλισμούς (βλ. "Βενεζουέλα", "Τα άκρα της", κ.λπ), ενώ ο ειρμός του αφηγητή του διαθλάται συνεχώς: σε μαγικό ρεαλισμό, σε σουρρεαλισμό κι από εκεί σε νέτο ρεαλισμό, και όλη αυτή η κίνηση σε παρασύρει στο παρακάτω του κάθε διηγήματος - ένα μοντέρνο, ιδιοσυγκρασιακό στοιχείο που μαζί με την μερική υπαινικτικότητα των αφηγήσεων δίνει πνοή στις σελίδες του βιβλίου.

Ωστόσο, οι λεκτικές αναπαραστάσεις των αναμνήσεων του αφηγητή καταδεικνύουν πως ο συγγραφέας ενδιαφέρεται περισσότερο για το ύφος παρά για την πλοκή η οποία παραμελείται ελαφρώς - καθόλου μεπτό αυτό καθώς λογοτεχνία είναι και οι συνδυασμοί της γλώσσας. Όμως, στην συγκεκριμένη περίπτωση τούτο έχει ως αποτέλεσμα η οξεία οπτική και η ένταση των συναισθημάτων στην οποία φαίνεται πως εστιάζει ο Νίκος Κουφάκης να αποδυναμώνονται από την τόσο επιτηδευμένη χρήση των λέξεων. Υπάρχουν, επίσης, σημεία όπου οι κινηματογραφικές και εικαστικές αναφορές έχουν έντονη επιδραστική παρουσία και καλύπτουν την συγγραφική δημιουργικότητά του. 

Το "Οικογενειακή πορσελάνη"  θα ήταν μία γοητευτική συλλογή εάν διέθετε την εσωτερική θερμότητα που θα νοηματοδοτούσε τα φραγκμέντα σε ένα υπαρξιακά εύθραστο και γι' αυτό πολύτιμο σύνολο. Σε κάθε περίπτωση όμως, και δίχως αμφιβολία, είναι ένα αξιόλογο βιβλίο που του πρέπει συνέχεια.


 



Σημείωση: Ο πίνακας ανήκει στην σουρρεαλίστρια Ekaterina Panikova η οποία χρησιμοποιεί παλιά βιβλία ως καμβά για τους πίνακες της.