An Italian in Berlin

"Μα τα ρολόγια του Βερολίνου τι ώρα δείχνουν; Σκοντάφτεις συνεχώς σε αναθηματικές πλάκες και πινακίδες, τα φαντάσματα κάνουν αισθητή την παρουσία τους ακόμα και στις πιάτσες των ταξί, τρέχεις κάτω από την βροχή και μέσα σε δύο χιλιόμετρα διανύεις με τα πόδια τουλάχιστον τριάντα χρόνια. Υπάρχει μια παράξενη σιωπή στη Ρόζεντάλερ Στράσε, η Άννα Φρανκ συνεχίζει να χαμογελά από μια μεγάλη φωτογραφία, το ασπρόμαυρο δεν κρατά κακία στα έντονα χρώματα των γύρω αφισών και γκραφίτι. Στον κινηματογράφο Λίχτμπικ, με την μικρή πόρτα από παλιό ξύλο, προβάλλουν ταινίες του Αντονιόνι ως αργά τη νύχτα. Ποιητές και σχεδιαστές δεν γερνάνε ποτέ, έχουν σγουρά μαλλιά και δεν σταματάνε να κουβεντιάζουν στις παμπ, ενώ η μπίρα λάμπει στην αντανάκλαση των κεριών."

Η ατμοσφαιρική ετούτη περιγραφή του Βερολίνου, γεμάτη κίνηση, βρίσκεται στις σελίδες του μυθιστορήματος του  ιταλού Πάολο ντι Πάολο και περιγράφει ένα απόγευμα από το ταξίδι του πρωταγωνιστή στην γερμανική πόλη με σκοπό να βρει την Σιρόκο, μία παλιά συμμαθήτριά του. Το "Πού ήσασταν όλοι" (μτφρ. Ανταίος Χρυσοστομίδης - Ίκαρος, 2013) όμως δεν είναι η αναζήτηση ενός παιδικού έρωτα. Το μεγαλύτερο μέρος της πλοκής εκτυλίσσεται στην Ιταλία και πρόκειται, ουσιαστικά, για μία συγκεντρωτική καταγραφή της δεκαετίας του 1980 μέσα από τον οπτική του Ίταλο, ενός όχι και τόσο στοχοπροσηλωμένου τελειόφοιτου της Ιστορίας. Ο Ίταλο καταγράφει την πορεία της οικογένειάς του, ένα μικροαστικό κύτταρο στην Ιταλία επί κυβερνήσεων Μπερλουσκόνι και το πώς μεταλλάσσονται οι συνήθειες και οι νοοτροπίες του καθενός με την πάροδο του χρόνου - ο πατέρας του Ίταλο, λίγο πριν την συνταξιοδότηση εμπλέκεται σε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα με πρώην μαθητή του κι αυτό θα είναι η αφορμή να αναμετρηθεί με το παρελθόν του· η μητέρα του θυμώνει με το πειθήνιο, οικιακό παρελθόν της και διεκδικεί το παρόν με ένα ταξίδι στο Βερολίνο, και η αδελφή του μοιάζει να ενηλικιώνεται αργά και μακριά από όλα αυτά, στον κόσμο της.


Γράφτηκε πριν από επτά χρόνια αλλά παραμένει επίκαιρο ως προς την αποτύπωση της σύγχυσης του μοντέρνου κόσμου και του άγχους της νέας γενιάς –της γενιάς του ντι Πάολο εδώ, που δεν διαφέρει, ωστόσο, από την κάθε νέα γενιά– για την αναζήτηση ενός δικού τους δρόμου στη ζωή. Δεν είναι αριστούργημα όπως το περίμενα ωστόσο, η γραφή του ντι Πάολο διαθέτει φρεσκάδα, ευελιξία, πλούσιο λεξιλόγιο, καίριες επισημάνσεις για την κενότητα της εποχής, συνοχή στην αφήγηση και μια ιδιότυπη δυναμική προς βάθος σκέψης που δεν σε αφήνει αδιάφορο. Είναι αυτό που ο Αντόνιο Ταμπούκι –συστήνοντάς μας τον νεαρό συγγραφέα– χαρακτήρισε ως "ταλέντο αφηγητή ράτσας". Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω.

Σημείωση: Το ζωγραφικό κολάζ είναι του Πέτρου Μπουλούμπαση.

Μικροί + Μεγάλοι

Η πρώτη ανάρτηση του καινούργιου χρόνου είναι για ένα παιδικό βιβλίο που ξεχώρισα όχι μόνον για τους προφανείς συμβολισμούς του – το συναίσθημα και η καλή διάθεση που δημιουργεί η ανάγνωσή του όπως και η υπενθύμιση της παιδικότητας ταίριαξαν με την γιορτινή ατμόσφαιρα των περασμένων ημερών αν και η ιστορία του δεν έχει χριστουγεννιάτικο θέμα. Εκείνο που μου έκανε εντύπωση είναι η καίρια, διττή ιστορία του η οποία, στην αρχή, με δυσκόλεψε – δεν μπορούσα να εντοπίσω τον λόγο που ετούτο το βιβλίο έχει ενταχθεί στην κατηγορία των παιδικών ενώ η Ιωάννα Μπαμπέτα απευθύνεται τόσο στους μικρούς αναγνώστες όσο και, άθελά της υποθέτω, στους μεγάλους.

To "Είμαι σκέτο παιδί!" (Πατάκης, 2017) παρουσιάζει μερικά στιγμιότυπα από την ζωή του μικρού Νικόλα -- όταν πέφτει από το ποδήλατό του και χτυπά, όταν μένει σπίτι και βαριέται, όταν θέλει να πάει στο πάρκο για να παίξει, όταν επισκέπτεται τις γιαγιάδες του, όταν πηγαίνει στην παραλία για μπάνιο.  Όλες αυτές οι καταστάσεις συνοδεύονται με μία νουθεσία  – το "Είσαι μεγάλος για να..." που αλλάζει κατά περίσταση σε "είσαι μικρός για να..." . Οι συμβουλές αυτές των μεγάλων οδηγούν τον Νικόλα σε μερικές αστείες καταστάσεις. Καθώς όμως τα μηνύματά τους είναι φανερά αντικρουόμενα οδηγούν επίσης, στην συνέχεια, σε άγχος (που δεν μπορεί να ικανοποιήσει την θέληση των γονιών του) σε απογοήτευση (δεν καταλαβαίνω τίποτα) και απαισιοδοξία (δεν είμαι ποτέ καλός) -- καταστάσεις που εκτός σελίδων μπορεί να έχουν οδυνηρές, μη φανερές και μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και την συνολική υπόσταση ενός παιδιού.

Στις σελίδες του μικρόσχημου ετούτου βιβλίου ο Νικόλας ζει όλες αυτές τις καταστάσεις με στωική παρατηρητικότητα -- εκείνο το λαμπερό βλέμμα που ενέχει και την απορία. Κάποια στιγμή σκέφτεται με αποφασιστικότητα ότι γνωρίζει αρκετά και συγκεκριμένα πράγματα κι έτσι μπορεί να συνοδεύσει τους υπόλοιπους χαρακτήρες της ιστορίας που είναι ζωηροί, δουλεύουν, διασκεδάζουν, γελούν. Ιδίως με τις φωτογραφίες που του δείχνουν οι γιαγιάδες του όπου οι γονείς του Νικόλα είναι και οι ίδιοι παιδιά -- εύστοχη υπενθύμιση στους αναγνώστες-γονείς ότι κι εκείνοι υπήρξαν παιδιά και δεν θα πρέπει να το ξεχνούν. Η εικονογράφηση της Λίλας Καλογερή αποδίδει εύγλωττα την συναισθηματική περιπέτεια του Νικόλα και ιδιαίτερα το... πτυσσόμενο στοιχείο της επισημαίνοντας με σαφήνεια την έλλειψη λογικής συνέπειας λόγου-πράξης των γονιών προς τα παιδιά. 

Έγραφα παλιότερα ότι τα παιδικά βιβλία χρησιμεύουν (και) στο να κοιμίζουν τα παιδιά αλλά και να ξυπνούν τους μεγάλους. Και τούτο το βιβλίο κάνει ακριβώς αυτό -- αφυπνίζει, σχεδόν απροκάλυπτα, τους γονείς για τις λογικές συνέπειες των λόγων τους ενώ (το εντόπισα, εντέλει) δίνει στα παιδιά το επιχείρημα για να υπερασπιστούν την παιδικότητά τους με θάρρος.

Φανταστείτε το για μια στιγμή στην πραγματικότητα -- οι γονείς λιγότερο αντιφατικοί και τα παιδιά να μεγαλώνουν με υγιή αυτοπεποίθηση.

Ιδανικό.





Σημείωση: Λόγω τεχνικού προβλήματος, δεν μπόρεσα να σκανάρω και να ανεβάσω λεπτομέρειες της εικονογράφησης του βιβλίου. / Το εικαστικό είναι ένα Άτιτλο (μεικτή τεχνική, 2015) της σύγχρονης αμερικανίδας ζωγράφου Laura Owens.

 Ευχές 

για

υγεία, ευημερία και φιλοδοξίες, 

καλή τύχη, επιμονή και περιέργεια, 

πραγματικό ενδιαφέρον για ανθρώπους, πράγματα, διαβάσματα.

Καλή Χρονιά!

Σημείωση: Το εικαστικό είναι του Ilya Gefter, από την ενότητα Space & Figures.