Να βλέπεις,

όχι απλώς να κοιτάς

Σε καιρούς όπου η επιτυχία είναι η μόνη επιδίωξη, ένα βιβλίο για τρύπες και αποτυχημένες προσπάθειες παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το “Μία τρύπα στο νερό” (Μεταίχμιο, 2011) του Σάκη Σερέφα είναι μια τρυφερή ιστορία όπου ενσωματώνεται η απτή και πολυεστιακή πραγματικότητα καθώς και η συνήθως κρυφή κι επίμονη αγωνία των παιδιών να την καταλάβουν και να καταφέρουν να πετύχουν αυτό που θέλουν με τις δικές τους δυνάμεις.

Ο Γιάννης είναι ένας μικρούλης μαθητής Δημοτικού. Μια μέρα ξυπνά κι αρχίζει να ανακαλύπτει τρύπες παντού πάνω του και γύρω του μέσα στο σπίτι - στο μανίκι της πιτζάμας, στο παντελόνι, στην μύτη και στο στόμα του, στον καθρέφτη του μπάνιου και στην εξώπορτα. Στο δρόμο προς το σχολείο θα ανακαλύψει κι άλλες - στα σύννεφα και τον ήλιο, στα θεμέλια μιας νέας πολυκατοικίας και στο φλάουτο ενός πλανόδιου μουσικού... Οι τρύπες δεν έχουν τελειωμό! Περπατώντας όμως ο Γιάννης θα αρχίσει να αναρωτιέται για τους άλλους ανθρώπους και τα πράγματα που δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά. Καθώς περιμένει στα φανάρια, και συνεχίζει να ανακαλύπτει τρύπες παντού, ακούει κάτι που τον ξαφνιάζει. "Η μπλούζα δεν καθάρισε! Κουράστηκα τόσο πολύ και τελικά το μόνο που έκανα ήταν μια τρύπα στο νερό".  Αυτό τον εντυπωσιάζει τόσο πολύ που μόλις γυρνά το μεσημέρι στο σπίτι, αρχίζει αμέσως τις προσπάθειες να κάνει μία τρύπα στο νερό. Στην αρχή, βουτά με δύναμη το δάχτυλό του μέσα στο γεμάτο ποτήρι του. Κατόπιν, μετά το -καταβρεγμένο- μεσημεριανό, πλένει μόνος του τα πιάτα μα το νερό του νεροχύτη είναι πολύ ξεροκέφαλο και δεν αφήνει καμμία τρύπα να ανοιχτεί μέσα του. Και μετά απ' αυτό,  έχει την ιδέα να κάνει μπάνιο, πάλι μόνος του. Αλλά κι εκεί τίποτα σπουδαίο - η μπανιέρα επιτρέπει μια μεγάλη τρύπα να εμφανιστεί γύρω από το άνοιγμα του σιφονιού καθώς αδειάζει αλλά αυτό διαρκεί μόνο ελάχιστες στιγμές. Όταν η μαμά του μπαίνει στο μπάνιο για να τη δει, η τρύπα έχει ήδη εξαφανιστεί. Δηλαδή, τελικό αποτέλεσμα μηδέν.

Είναι παραδεκτό, πλέον, πως κάθε κείμενο για παιδιά πρέπει να έχει κενά ώστε να μπορέσει αργότερα ο μικρός αναγνώστης να τα συμπληρώσει μόνος του - η βοήθεια του ενήλικα συν-αναγνώστη/γονιού “περιορίζεται” στο να του υποδείξει (κι όχι επιβάλλει) τους τρόπους για να το καταφέρει. Το βιβλίο ακολουθεί κυριολεκτικά και μεταφορικά τον κανόνα - είναι γεμάτο τρύπες,  περιέργειες, απορίες κι ένα, επιπλέον, επικίνδυνο αίσθημα αποτυχίας. "Δεν τα κατάφερα, μαμά, δεν τα κατάφερα. Προσπάθησα να ανοίξω μια τρύπα στο νερό και τελικά δεν τα κατάφερα" παραδέχεται θλιμμένα ο μικρός λίγο πριν κοιμηθεί, στο τέλος της μέρας.

Δεν είναι το πρώτο παιδικό βιβλίο που γράφει ο Σάκης Σερέφας, μία από τις πιο πολυσχιδείς πένες της γενιάς του. Όπως και τα υπόλοιπα παιδικά βιβλία του έτσι και η εξαιρετική τούτη ιστορία χαρακτηρίζεται από μια ανεπιτήδευτη γλώσσα που οξύνει και τροφοδοτεί την παιδική αντίληψη για τον κόσμο με μια παιγνιώδη οπτική. Η ελκυστική εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου -ένα υπέροχο πάτσγουορκ διαφορετικών ντεσέν- υποστηρίζει την πολυχρωματική και πολυ-κυκλική όψη της ζωής και ζωντανεύει το κείμενο. Εκείνο, ωστόσο, που πιστεύω πως εμπλέκει συναισθηματικά περισσότερο τον μικρό αναγνώστη με το κείμενο είναι ο χαρακτήρας της μαμάς που ο συγγραφέας επιλέγει για να βοηθήσει τον Γιάννη να ερμηνεύσει αυτό που ο μικρός θεωρεί αποτυχία του κι έτσι, να ενδυναμώσει την πίστη στον εαυτό του. Κι εκείνη το κάνει, μαθαίνοντάς του να βλέπει κι όχι απλώς να κοιτά.

Με λόγια απλά, λογικά και ψύχραιμα, σε αντίθεση με κάποιες γλυκερές "μαμαδίστικες" φωνές που ακούγονται αρκετά τώρα τελευταία, η μητέρα αποδεικνύει στον Γιάννη ότι δεν είναι τόσο αποτυχημένος όσο αισθάνεται γιατί προσπαθώντας να ανοίξει μια τρύπα στο νερό, κατάφερε να κάνει πολλά άλλα πράγματα για πρώτη φορά στη ζωή του, και μάλιστα πολύ επιτυχημένα - ανακάλυψε καινούργιες γνώσεις, εικόνες και συναισθήματα που δεν του είπε και δεν του έδειξε κανείς, έκανε πολλές σκέψεις και πράξεις, και απόκτησε νέες δεξιότητες δίχως, επίσης, να τον βοηθήσει κανείς. 
 

 

“Χμμ, καθόλου άσχημα δηλαδή”, υποθέτω πως σκέφτηκε ο Γιάννης και μετά "αποκοιμήθηκε χαμογελαστός και ευχαριστημένος". Τίποτα  δεν πάει χαμένο, θα συμπλήρωνε τραγουδιστά  ο Μάνος Λοΐζος. 

Το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στον καλοκαιρινό και πάντα εξαιρετικό Αναγνώστη, στις 7 Ιουλίου.

Σημειώσεις: Το πρώτο άτιτλο εικαστικό όπως και το τρίτο, επίσης άτιτλο, ανήκουν στον Victor Vasarely, ηγετική φυσιογνωμία της Op Art. Η δεύτερη φωτογραφία είναι από την εικονογράφηση του βιβλίου.