Πάρα πολλή ζωή

Έχουν περάσει μήνες από τότε που διάβασα τα διηγήματα της Alice Munro - τον περασμένο Αύγουστο τα αντλούσα με σταθερή επιμονή, το ένα μετά το άλλο, από το διαδίκτυο σαν να με είχε υπνωτίσει η ιδιαίτερη αίσθηση που εκπέμπει η γραφή της. Και το περίεργο ήταν πως αν και πρώτη φορά διάβαζα την νομπελίστα συγγραφέα -που έχει αποσπάσει και το International ManBooker Prize 2009- είχα την εντύπωση πως την γνώριζα ήδη.

Και δεν έκανα λάθος - οι χαμηλοί τόνοι, ο συγκρατημένος λυρισμός και η έλλειψη μελοδράματος υπήρχαν και στο "Υστερόγραφο μιας σχέσης" της Σάρα Πόλεϊ, την κινηματογραφική μεταφορά του "A bear came over the mountain" - μία από εκείνες τις φορές που το σελουλόιντ καταφέρνει να μεταδώσει την ατμόσφαιρα των σελίδων. Είχα θαυμάσει, θυμάμαι, την οπτική με την οποία η Μάνρο παρουσίαζε τον άντρα πρωταγωνιστή της, έναν συνταξιούχο καθηγητή που έρχεται αντιμέτωπος με την νόσο Αλτσχάϊμερ από την οποία υποφέρει η σύζυγός του. Όταν η ασθένεια δεν είναι πλέον αντιμετωπίσιμη στο σπίτι, ο Γκραντ την βάζει σ' ένα ίδρυμα έχοντας ενδόμυχα τον φόβο ότι θα τον ξεχάσει. Όταν μετά από ένα μήνα την επισκέπτεται, παρατηρεί πως η Φιόνα ερωτεύεται έναν άλλο ομοιοπαθούντα ασθενή.  Όπως επαληθεύτηκε και από την ανάγνωση των  διηγημάτων της, η συγκεκριμένη οπτική είναι πράγματι ξεχωριστή καθώς οι αφηγήσεις της Μάνρο συνήθως εστιάζουν στις γυναίκες, τον ευάλωτο ψυχισμό τους και τον αγώνα τους για την επιβίωση - βιολογική και συναισθηματική.

Στο "Amusden", η Βίβιεν Χάϊντ μετοικεί σε μια απομακρυσμένη περιοχή του Καναδά για να δουλέψει σ' ένα σχολείο. Ερωτεύεται τον καθηγητή Άλιστερ Φοξ ο οποίος την τελευταία στιγμή, κι ενώ έχουν ήδη επισκεφθεί το γραφείο του Δημάρχου της γειτονικής πόλης, αποφασίζει να μην την παντρευτεί.  Στο "Train", ο Τζάκσον, επιστρέφοντας από τα πεδία του 2ουΠΠ, πηδά ξαφνικά από το τραίνο σε ένα σημείο κοντά στην πόλη που γεννήθηκε. Εκεί, γνωρίζει την Μπελ, αρκετά μεγαλύτερή του, και συγκατοικούν στο σπίτι της σαν αδέρφια. Μετά από χρόνια, όταν αρρωσταίνει η Μπελ και του εκμυστηρεύεται τα μυστικά της, ο Τζάκσον δεν θα αντέξει την σεξουαλική οικειότητα που αυτό συνεπάγεται και θα φύγει το ίδιο ξαφνικά κι αθόρυβα όπως μπήκε στη ζωή της. Στο "Gravel", μια ηλικιωμένη ανακαλεί το παρελθόν της - όταν η ίδια ήταν πέντε χρονών, η μητέρα της ερωτεύεται έναν νεαρό ηθοποιό από την ερασιτεχνική ομάδα που βρίσκεται στην πόλη τους εκείνο τον καιρό, μένει έγκυος και στη συνέχεια, παίρνει τις δύο μικρές κόρες της και συζούν όλοι μαζί σ' ένα γραφικό σπίτι δίπλα σ' ένα μικρό λατομείο. Στο "Deep-Holes"  ο Άλεξ, αν θυμάμαι καλά, εμφανίζεται μετά από χρόνια στην οικογενειακή εστία· είναι όμως τόσο διαφορετικός από τις προσδοκίες της οικογένειάς του που θα προκαλέσει ρίγμα στην σχέση με την μητέρα του. Ένα μωρό που γεννιέται με ένα μεγάλο σημάδι  στο μάγουλό του είναι το σημείο εκκίνησης του "Face". Ο μικρός αφηγητής στη συνέχεια θα μεγαλώσει ανάμεσα στην απόρριψη του πατέρα, την υπερπροστατευτική αγάπη της μητέρας και την αγάπη μιας φίλης που εκδηλώνεται με ανορθόδοξο τρόπο, κάτι που θα σημαδέψει τον νεαρό στην ενήλικη ζωή του. Στο "Free Radicals" η καρκινοπαθής Νίτα δέχεται την επίσκεψη ενός άντρα που ισχυρίζεται πως έχει εντολή να ελέχξει το κιβώτιο ασφαλειών του σπιτιού.  Παρ' όλο το επικίνδυνο του πράγματος, οι δύο τους θα καταλήξουν να έχουν μια σπινθηροβόλα συζήτηση. Στο "Passion" η Γκρέις, μια ανεξάρτητη και μορφωμένη 60χρονη γυναίκα, προσπαθεί να ερευνήσει το παρελθόν της οικογένειάς της χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. 

Ο  τρόπος που η Άλις Μάνρο συμπυκνώνει ολόκληρες ζωές μέσα σε ελάχιστες γραμμές είναι εντυπωσιακός. Όπως και το ότι αποδίδει με δυναμικό τρόπο μικρά ιδιωτικά δράματα και μας φέρνει αντιμέτωπους με τον απτό ρεαλισμό και την αμφισημία της ανθρώπινης φύσης χωρίς να γίνεται μελοδραματική. Αντίθετα, παραμένει σταθερά αποστασιοποιημένη από τα γεγονότα και δίνει με κοφτερές λεπτομέρειες την αίσθηση της αποτυχίας και του αναπόδραστου που βιώνουν οι ηρωίδες της - εντελώς καθημερινοί, τρωτοί άνθρωποι που δεν καταφέρνουν να νικήσουν το εσώτερο ψύχος. Αυτή η περίεργα έντονη θερμοκρασία είναι που μού έχει εντυπωθεί ως ατμόσφαιρα των αφηγήσεών της ακόμη και όταν η συγγραφέας περιγράφει καταπράσινες περιοχές, αστικά τοπία ή οικογενειακές στιγμές ευτυχίας.  Το βλέπεις και στους διαλόγους - ειρωνικοί κι ελαφρώς υπαινικτικοί, αιχμαλωτίζουν με έναν μπεργκμανικό τρόπο την ένταση που βαραίνει τη στιγμή. Ωστόσο, ο αφηγηματικός χρόνος και η ανάγνωση των διηγημάτων -που σε αρκετές περιπτώσεις έχουν την έκταση νουβέλας- φεύγουν γρήγορα παρ' όλα τα flashbacks, σαν τον άνεμο στους πίνακες του Léon Spilliaert.  

Τώρα που το ξανασκέφτομαι, ωστόσο, το συναίσθημα που δημιουργεί η Μάνρο είναι μια διαπεραστική ατμόσφαιρα ανασφάλειας. 'Οχι όμως για την εξέλιξη της πλοκής η οποία, σύμφωνα με την ίδια, είναι ανοιχτή - όταν γράφει δεν έχει ένα συγκεκριμένο πλάνο που ακολουθεί με συγκεκριμένες εντάσεις και ανατροπές που πρέπει να τοποθετήσει μέσα στο κείμενο. Η ανασφάλεια, η αβεβαιότητα αν θέλετε, που σού μεταδίδει είναι περισσότερο για τα κίνητρα των ανθρώπων και τους χαρακτήρες τους. Κι αυτό την απασχολεί περισσότερο από τα γεγονότα. " Όταν ένα γεγονός γίνεται το επίκεντρο, κάτι δεν πάει καλά στην ιστορία. Πρέπει να υπάρχει συναίσθημα στην ιστορία" λέει.

"Αυθεντία στο σύγχρονο διήγημα" σύμφωνα με το σκεπτικό της βράβευσής της με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2013, μια νοικοκυρά "desperately consumed by writing" σύμφωνα με την ίδια, η Άλις Μάνρο καταγράφει με τόλμη την πραγματική ζωή. Και συγκινεί αληθινά με την συμπάθεια και την λεπτότητα που χειρίζεται το βίωμα και τις λέξεις της. Real lit.

Σημειώσεις: Διάβασα τα διηγήματα στο πρωτότυπο εξού και οι τίτλοι στα αγγλικά. Τα αντίστοιχα μεταφρασμένα, ή έστω κάποια από αυτά, υποθέτω πως βρίσκονται στις  συλλογές που ήδη κυκλοφορούν από το Μεταίχμιο. Μπορείτε να δείτε εδώ  μια συνέντευξη της συγγραφέως που αφηγείται την ζωή και την τέχνη της· και να διαβάσετε μια ένθερμη παρουσίαση των βιβλίων της εδώ. Το εικαστικό είναι του Edward Hopper.