Τhe cost of immortality

Τον γνώρισα μέσα από άρθρα εφημερίδων που σχολίαζαν τις αντικομφορμιστικές του θέσεις για διεθνή θέματα, την πολιτική και την θρησκεία. Πάντοτε γινόταν αναφορά στον παροιμιώδη ενθουσιασμό του, την ανυπέρβλητη ειλικρίνεια και το σχεδόν βίαιο πάθος του για την διερεύνιση της αλήθειας που έβαζαν το δημοσιογραφικό έργο του στο μάτι του κυκλώνα - η επί τόπου έρευνά του στο Γκουαντάναμο των ΗΠΑ όπου αναπαράστησε το μαρτύριο του εικονικού πνιγμού με τον εαυτό του στην θέση του κρατούμενου, είναι ένα παράδειγμα. Μια ματιά να ρίξει κανείς στους τίτλους, και μόνο, των άρθρων και των βιβλίων του Christopher Hitchens είναι αρκετό για να διαπιστώσει πως πρόκειται για την αντισυμβατικότητα προσωποποιημένη.   

Το "Mortality" είναι ο επίλογος μιας δημοσιογραφικής καριέρας που ξεκίνησε από τα πιο έγκριτα πολιτικά, πολιτιστικά και λογοτεχνικά περιοδικά του Λονδίνου  και συνεχίστηκε κατόπιν για τριάντα χρόνια σε αντίστοιχα της Αμερικής. Είναι το πιο προσωπικό από τα υπόλοιπα βιβλία του Κρίστοφερ Χίτσενς κι αυτό διότι γράφτηκε in situ, στην κυριολεξία από το κρεββάτι του πόνου - τον Ιούνιο 2010, στην αρχή της περιοδείας για την προώθηση του βιβλίου του "Χιτς-22" νιώθει μια ξαφνική και βαριά αδιαθεσία. Η διάγνωση των γιατρών αναφέρει καρκίνο στον οισοφάγο. Εκτός από την πρώτη περίοδο αμηχανίας, αυτό δεν θα τον πτοήσει και πολύ, κι έτσι στους δεκαεννέα μήνες που θα ακολουθήσουν μέχρι το τέλος ο Κρίστοφερ Χίτσενς θα καταγράφει ασίγαστα όλα όσα του συνέβαιναν. 

Θα μπορούσε, για τούτο, να είναι κι ένα δοκίμιο για τον θάνατο - τα πράγματα καταγράφονται με το όνομά τους ακόμη και οι στιγμές εκείνες που το ανθρώπινο σώμα καταβάλλεται από τρωτή αδυναμία. Ακόμη και τότε, όμως, ο Χίτσενς δεν σιωπά και δεν καταφεύγει στην περίφραση, όπως κάνουμε οι περισσότεροι από εμάς. Αντίθετα, ρωτά του γιατρούς για το παραμικρό, ψάχνει εναλλακτικές θεραπείες όσο απίθανες κι αν είναι, και στη συνέχεια καταγράφει τις ερμηνείες και παραθέτει τα επιστημονικά στοιχεία και τις σχετικές πληροφορίες με την ίδια πάντα δηκτικότητα. Αντιλέγει κι επιχειρηματολογεί για οτιδήποτε μπορεί να προκύψει ως αντίθετη γνώμη από τους φίλους, ανταγωνιστές, αναγνώστες κι εχθρούς του. Ιδίως για εκείνους που τον αντιμάχονται στο θέμα της θρησκείας είναι κάθετος - δεν πρόκειται να γίνει ένας από τους πολλούς μεταμελημένους άθεους. Συγκεκριμένα, λέει: "If I convert it's because it's better that a believer dies than an atheist does." Και ούτε στιγμή δεν σταματά να συνδέει αυτό που του συμβαίνει με γραμμές και λόγια του Μονταίγκ, του Προυστ κι άλλων λογοτεχνών. Στις  τελευταίες σελίδες του βιβλίου υπάρχουν σκέψεις του Χίτσενς που παρατίθενται "ασύνδετες" και δίχως κάποια επιμέλεια - είναι εξίσου σαρκαστικές και αποκαλυπτικές.  Επειδή διάβασα το πρωτότυπο, αντιγράφω από τα αγγλικά:

• Banality of cancer. entire pest-house of side-effects. Special of the day. 
• "Gradual disclosure" not yet a problem for me.
• Not even a race for a cure...
• Paperwork the curse of Tumortown.
• Body turns from reliable friend to more neutral to treacherous foe... Proust?
• A bout de soufflé... Seberg/Belmondo. Funny how one uses "breathless" or "out of breath" so casually. At Longan [airport] - can't breathe! Next stop terminal.
• Also, ordinary expresssions like "expiration date"... will I outlive my Amex? My driver's license?
• Now so many tributes that it also  seems that rumors of my LIFE have also been greatly exaggerated. Lived to see most of what's going to be written about me.

Το βιβλίο αποτελείται από οκτώ κεφάλαια που γράφτηκαν αρχικά ως άρθρα και δημοσιεύτηκαν στο Vanity Fair. Ο Κρέιντον Κάρτερ, ο εκδότης του περιοδικού, στον πρόλογο της έκδοσης κάνει μια πολύ ανθρώπινη αποτίμηση της διαδρομής του Χίτσενς ενώ η Κάρολ Μπλου -η δεύτερη σύζυγος του Κ.Χ.- γράφει τον φορτισμένο συγκινησιακά επίλογο. Διαβάζοντας το βιβλίο, ωστόσο, και παρόλο το δύσκολο θέμα του δεν ένιωσα κάποιου είδους λύπη ή οργή ή πίκρα. Δεν σε αφήνει το ορμητικό ύφος της γραφής του Χίτσενς. Και δεν υπάρχουν, άλλωστε, και πολλά που μπορείς να αντιτείνεις, έστω κι ως σκέψη,  στην μεγάλη ψυχραιμία του Χίτσενς όταν γράφει: "I'm not fighting or battling cancer - it's fighting me."  Μόνο θαυμασμό ένιωσα για τούτη την ορμή, το θράσος και την δύναμη του πνεύματός του - "δεν μπορούσε να κρατήσει το κεφάλι του που συνεχώς έπεφτε, τα μάτια του έκλειναν, αλλά αυτός με υπεράνθρωπη προσπάθεια κρατιόταν ξύπνιος για να γράψει ακόμα μια γραμμή" αναφέρει ο Ίαν Μακ Γιούαν που βρισκόταν κοντά του σε όλη τούτη την εξοντωτική διαδρομή. 

Μαχητικός διανοούμενος, σοσιαλιστής, ειρηνιστής αλλά υπέρ του πολέμου στο Ιράκ, αντιθεϊστής (όρος που ο ίδιος δημιούργησε και δηλώνει κάποιον που νιώθει ανακουφισμένος που δεν υπάρχει κανένα αποδεικτικό στοιχείο υπέρ της βεβαιότητας ύπαρξης ενός Θεού σε αντίθεση με έναν άθεο που εύχεται η πίστη προς τον Θεό να είναι σωστή). Επηρμένος, ειρωνικός, ευρύτατα καλλιεργημένος, ευφυής. Δημοσιογραφεί, δίνει διαλέξεις και συνεντεύξεις με οξύ ύφος αντιπαράθεσης και αποκτά αμέσως φίλους και εχθρούς. Με το ύφος που σχολιάζει τα όρια της αυτο-βελτίωσής του σ' ένα πολυτελέστατο spa στη Νέα Υόρκη, με το ίδιο ύφος κατακρημνίζει με την θεωρία του διάσημα δημόσια πρόσωπα όπως η Μητέρα Τερέζα, ο Μπιλ Κλίντον, ο Χένρυ Κίσσινγκερ. Γράφει βιβλία που κάνουν μεγάλες πωλήσεις και βραβεύεται παρά τις ανατρεπτικές απόψεις του. Κι όλο αυτό με αμείωτη ορμή και ακόρεστη όρεξη - για τσιγάρο, ποτό, παρέα, γράψιμο και, ιδίως, συζήτηση. "Οι ευφυείς, περίτεχνες συζητήσεις του δεν έπαψαν ποτέ." γράφει η σύζυγός του. Ο Χίτσενς μπορούσε να αντιμετωπίσει τους πάντες για τα πάντα. Ή σχεδόν.    

• People say - I'm in town on Friday: will you be around? WHAT A QUESTION!

What a book!

Σημείωση: Το πρωτότυπο που διάβασα ήταν στην έκδοση των Atlantis Books (London, 2012). Στα ελληνικά το βιβλίο κυκλοφορεί με τον τίτλο  "Πριν το τέλος" (μτφρ. Κατερίνας Σχινά - Μεταίχμιο, 2013).