Impromptu 

When from your gems of thought I turn
To those pure orbs, your heart to learn,
I scarce know which to prize most high —
The bright i-dea, or the bright dear-eye. 

Edgar Allan Poe

  

Σημείωση: Η φωτογραφία είναι το "Portrait Dámy"  του γάλλου σουρεαλιστή Maurice Tabard.

Οι δύο ζωές της

Εκδόθηκε  μόλις το 2014 και θεωρείται ήδη μεγάλο έργο της θρησκευτικής λογοτεχνίας· δεν ήταν όμως αυτός ο λόγος που με έκανε να διαβάσω το "Λάιλα" (σε εξαιρετική, ως συνήθως, μετάφραση Κατερίνας Σχινά - Μεταίχμιο, 2016). Ήταν η  διαπίστωση ότι στη συγκεκριμένη κατηγορία ανήκουν, επίσης, οι Γκράχαμ Γκριν, Ίβλιν Γουώ, Φρανσουά Μωριάκ. Σίγουρα, σκέφτηκα, η Marilynne Robinson  θα γράφει κάτι περισσότερο από ένα απλό μυθιστόρημα περί θρησκευτικών αναζητήσεων.  Και πράγματι.

Το "Λάιλα" είναι πρώτα απ' όλα, η ιστορία της σχέσης δύο ανθρώπων  που προέρχονται από δύο πολύ διαφορετικούς κόσμους. Από τη μία, ο αιδεσιμότατος Τζον Έημς που έχοντας ζήσει μια ήσυχη και ασφαλή, συμβατική ζωή –όχι χωρίς λάθη κι απώλειες– αποδέχεται ένα δώρο της τύχης και βαδίζει προς την συναισθηματική ολοκλήρωσή του: ερωτεύεται την άγνωστη που μπήκε στην εκκλησία του την ώρα της λειτουργίας για να προστατευτεί από καταιγίδα.

Και από την άλλη, η Λάιλα. Παραπεταμένη από τους γονείς της, ζούσε σε  ένα καταφύγιο αστέγων μέχρι την στιγμή που την έκλεψε –την έσωσε, για την ακρίβεια, από την βαίη συμπεριφορά ναρκομανών και μέθυσων– η Ντολ, μια άστεγη και εξαθλιωμένη γυναίκα με σημαδεμένο πρόσωπο κι έναν φόνο στο ενεργητικό της. Η Ντολ θα αποδειχθεί πραγματική μητέρα για την τετράχρονη Λάιλα και για τα επόμενα είκοσι σχεδόν χρόνια θα την φροντίζει όσο καλύτερα της επιτρέπουν οι συνθήκες. Θα της εξασφαλίσει και την ευκαιρία να πάει σχολείο για μία, όμως, χρονιά· μετά έπρεπε να φύγουν από το σταθερό σπιτικό τους προς αναζήτηση εργασίας. Στην αρχή οι δυο τους, μετά μόνη της, η Λάιλα διασχίζει τις Μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ κάνοντας διάφορες δουλειές – από εργάτρια συγκομιδής μήλων και πατατών στα χωράφια, (αποτυχημένη) πόρνη και καθαρίστρια σε πορνείο, παραδουλεύτρα σε ξενοδοχείο. Ώσπου φτάνει τυχαία στην πόλη Γκίλιαντ και μένει σε ένα ερημωμένο σπίτι.  Σε μια από τις βόλτες της για να βρει δουλειά, την πιάνει καταιγίδα και τρυπώνει στο πρώτο μέρος που βρίσκει για να προστατευτεί - μια εκκλησία. 

Παρόλο που οι ζωές τους είναι τόσο αταίριαστες, ο αιδεσιμότατος  Έημς και η Λάιλα έχουν κοινά σημεία. Το πιο εμφανές είναι ότι έχουν υπάρξει πολύ μοναχικοί, για πολύ καιρό. Από τον θάνατο της πρώτης γυναίκας του και του μωρού τους, ο αιδεσιμότατος ζει μια επαναλαμβανόμενη, περιχαρακωμένη ρουτίνα – τα πρωινά επισκέπτεται το ποίμνιό του και το απόγευμα διαβάζει και γράφει το κήρυγμα της Κυριακάτικης λειτουργίας. Μόνος φίλος του κι έμπιστος για χρόνια ο, επίσης αιδεσιμότατος, Ρόμπερτ Μπάουτον με τον οποίο τον συνδέει και συγγενική σχέση – ο αιδ.Έημς έχει βαπτίσει τον Τζακ, άσωτο γιο του αιδ. Ρόμπερτ. Στον αντίποδα, οι άγριες εμπειρίες της νομαδικής ζωής  που κουβαλά η Λάιλα έχουν παγιώσει μέσα της την αίσθηση ότι είναι παντού παρείσακτη και γι' αυτό την εγκαταλείπουν. Συμβιώνοντας στον ίδιο χώρο μετά το γάμο τους, ο αιδ. Έημς και η Λάιλα μοιράζονται διάφορες πληροφορίες για το παρελθόν τους – είναι το σημείο όπου η Ρόμπινσον δίνει με αριστοτεχνικό τρόπο την συνειδητοποίηση και των δύο ότι δεν μπορείς να γνωρίσεις πραγματικά τον άλλο.   

Το μυθιστόρημα είναι ουσιαστικά η ζωή της Λάιλα και μέσα από την αφήγησή της σκιαγραφείται η ζωή των φτωχών  και απόκληρων, όπως είναι και η Ντολ. Των εποχιακών εργατών, επίσης, που την περίοδο του Μεγάλου Κραχ και του Μεσοπολέμου μετακινούνταν σε ομάδες –και υπήρχαν τότε πολλές– πηγαίνοντας οπουδήποτε υπήρχε δουλειά. Ο Ντόουν, ο Μαρέλ, ο Άρθρουρ και η Φλόρενς, ο Ντικ και η μικρή Μέλι – "Άνθρωποι και ποντίκια", φίλοι και αφεντικά της Ντολ και της Λάιλα, διέσχιζαν την χώρα με τα πόδια, ζούσαν όπου έβρισκαν, έτρωγαν ό,τι έβρισκαν κι ό,τι τους έδιναν (πχ, άγρια καρότα, λουλούδια, μήλα, βραστές πατάτες), προσπαθούσαν να μείνουν μακριά από την παρανομία και μοχθούσαν για να προστατεύσουν την μοναδική περιουσία που διέθεταν: την αξιοπρέπειά τους. "Ήταν η ζωή της όλη. Όμως αν είχαν όντως σημασία, πώς μπορούσε ο κόσμος να συνεχίσει να γυρίζει, όταν υπήρχαν τόσοι άνθρωποι που ζούσαν τα ίδια και χειρότερα; Οι φτωχοί ήταν ένα τίποτα, οι κουρασμένοι και οι πεινασμένοι ένα τίποτα. Δεν ήταν παρά άνθρωποι που πάσχιζαν να τα βγάλουν πέρα χωρίς κανένας να τους δείχνει σεβασμό. Ακόμα κι ο άνεμος τους λέρωνε. Δεν είχε σημασία πόσο περήφανοι και σκληροί ήταν, ο άνεμος έκανε τα πρόσωπά τους ν' αυλακώνονται απ' τα δάκρυα. Αυτό ήταν η ύπαρξη, και γιατί δεν μούγκριζε και δεν χτυπιόταν όπως η καταιγίδα, αφού τόσο μεγάλο κομμάτι της είναι ποτισμένο στην πίκρα και στον φόβο;" συλλογίζεται η Λάιλα που βρίσκεται τώρα στο ήσυχο, ζεστό, ασφαλές σπίτι του συζύγου της περιμένοντας το μωρό τους. Ο πάστορας της δίνει αγάπη, φροντίδα κι ελευθερία· η αίσθηση της εσωτερικής μοναξιάς, ωστόσο, δεν την εγκαταλείπει, ούτε κι εκείνη η τάση φυγής. 

Δύο φορές υποψήφια για το Man Booker International Prize (2011 και 2013) και μία από τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους για το 2016, σύμφωνα με το Time Magazine, η Μέριλυν Ρόμπινσον έχει εκδώσει, μέχρι στιγμής, μόλις τέσσερα λογοτεχνικά βιβλία με μεγάλη απόσταση μεταξύ τους. Το καθένα από αυτά πολυβραβευμένο ενώ τα τρία τελευταία –"Γκίλιαντ", "Στο σπίτι" και "Λάιλα" – θεωρούνται τριλογία η οποία κατατάσσεται στην κλασική λογοτεχνία της σύγχρονης Αμερικής.  Είναι αξιοθαύμαστο το πως συνδέονται τα βιβλία της Ρόμπινσον μεταξύ τους και πως τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν εμφανίζονται υπό διαφορετική απόσταση και σκοπιά σε κάθε βιβλίο της –  το "Στο σπίτι", το τρίτο βιβλίο της Ρόμπινσον εξιστορεί την ζωή στην πόλη Γκίλιαντ μέσα από την καθημερινότητα της οικογένειας Μπάουτον και είναι το prequel του "Housekeeping" (το πρώτο βιβλίο της Ρόμπινσον). Η τριλογία ανοίγει με το "Γκίλιαντ" που είναι η συλλογή επιστολών που απευθύνει ο αιδ.Έημς στον νεαρό γιο του· και τώρα, στο "Λάιλα", η μητέρα εκείνου του παιδιού με το όνομα του τίτλου, αφηγείται την ιστορία των νομαδικών χρόνων της, πριν συναντήσει τον αιδ. Έημς. Μην σκεφτείτε, όμως, ότι υπάρχει μία συγκεκριμένη σειρά για να τα διαβάσετε – δεν υπάρχει· το κάθε βιβλίο διαβάζεται ανεξάρτητα.

Η ιστορία της Λάιλα εξελίσσεται με συχνές αναδρομές στο παρελθόν και η επαναφορά στο παρόν είναι τόσο ανεπαίσθητη που πρέπει να διαβάζεις προσεκτικά για να το αντιληφθείς αμέσως. Η σκέψη της Ρόμπινσον παραμένει ευθύβολη και η γραφή της απλή και συναισθηματική – σε μαγνητίζει με τον μειλίχιο τόνο της και αναδίδει την αισθαντικότητα της βιωμένης ζωής και των πρωτόγονων στοιχείων της φύσης. Ομολογώ πως περίμενα μια πιο απαιτητική αφήγηση καθώς το ερώτημα  "Γιατί τα πράγματα συμβαίνουν όπως συμβαίνουν;" που ταλανίζει την Λάιλα σε όλη την πορεία της είναι ένα ερώτημα που άπτεται της Φιλοσοφίας –ενδεχομένως και της Ψυχολογίας– και, υπό το πρίσμα αυτό, διαθέτει άφθονο υλικό για ένα μυθιστόρημα από εκείνα που σε απορροφούν στον κόσμο τους και σε διαφωτίζουν –έστω και λίγο– για τα θεμελιώδη υπαρξιακά, κοινωνικά και ουμανιστικά ζητήματα που ανακύπτουν. Πολύ περισσότερο δε που τόσο ο αιδ. Έημς όσο και η ίδια η Λάιλα έχουν τα ίδια ζητήματα αμφισβήτησης και πίστης – ακόμη ένα κοινό σημείο τους. Η συγγραφέας, ωστόσο, επιλέγει να παρουσιάσει την αρχέγονη δίψα της Λάιλα για μόρφωση, αποδοχή και ασφάλεια, υλική και συναισθηματική, μέσα από μια παθητική θρησκευτική/προτεσταντική σκοπιά και συνυφαίνει στο κείμενο αρκετά εδάφια και παραβολές από την Βίβλο (βιβλίο του Ιεζεκιήλ, Ιώβ, κ.α.) περισσότερο ως επιβεβαίωση παρά ως απάντηση στις απορίες της για την ανθρώπινη εμπειρία. Τα "πιστεύω" του Καλβινισμού δε, που παρουσιάζονται ως η βασική πίστη του αιδεσιμότατου Έημς, καταφέρνουν να καταστείλουν, να κατευνάσουν αν θέλετε, μέχρι ενός σημείου την αγωνία της γυναίκας για το παρόν και το μέλλον.

Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει δύο ενδιαφέροντα κείμενα που συνομιλούν με τη "Λάιλα". Το πρώτο είναι η συζήτηση ανάμεσα στον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα και την συγγραφέα. Το δεύτερο, ένα επίμετρο όπου ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, με την δική του φιλοσοφική/αλτρουϊστική ανάγνωση, διαφωτίζει την σκέψη της Ρόμπινσον  η οποία, εντέλει, καταθέτει σε τούτο το στιβαρό μυθιστόρημα τις ιδανικές συνθήκες συμβίωσης ενός ζευγαριού. Μπορούν να αναχθούν και σε κοινωνικό επίπεδο όπως, επίσης, να είναι η απάντηση στον γενικότερο προβληματισμό της συγγραφέως για την απουσία πνεύματος και το σκόρπισμα του εσωτερικού εαυτού: σκεπτικισμός, ενσυναίσθηση, αποδοχή και σεβασμός στην ταυτότητα της διαφορετικής πραγματικότητας – από κοινού.

Σημειώσεις: Η φωτογραφία είναι του Αμερικανού Emmet Gowin - ένα από τα πολλά πορτραίτα της γυναίκας του Edith. Το "Paradise #11 - The Dust of Souls" ανήκει στην συλλογή που φιλοτέχνησε ο Salvador Dali για την εικονογράφηση της Θείας Κωμωδίας.

Tsundoku*

 the soul reaching towards infinity 

* the condition of acquiring reading materials but letting them pile up in one's home without reading them. Also used to refer to books ready for reading later when they are on a bookshelf.

** I've just realised that the very similar piles I've got at home have grown taller – how on earth did that happen?

Summer in the city 

Δεν ήταν το πρώτο καλοκαίρι που πέρασα εντός των τοιχών. Ήταν όμως το μόνο όπου δεν διάβασα όσο και όπως θα ήθελα – ξέρετε, να ανοίγεις ένα βιβλίο και να το κλείνεις για να πιάσεις το επόμενο. Διαλείμματα μόνο για βουτιές στη θάλασσα, ένα ποτήρι νερό, ένα φρούτο. Ίσως και μια-δυο κουβέντες, για να βεβαιωθείς ότι δεν έχει ατονίσει η ικανότητα ομιλίας. 

Φέτος, προς μεγάλη μου απογοήτευση κυριάρχησε το διαδίκτυο – από άρθρο σε άρθρο και από ρουμπρίκα σε μουσικό βιντεάκι του youtube, το σύννεφο ανέπτυξε πανεύκολα την επιρροή του. Υπήρξαν, ωστόσο, καλά αναγνωστικά διαλείμματα. Εύκολα στην αρχή, όπως το "Adlerian Theory: an introduction" (Createspace, 2009) και το "L2 Learning & Language Teaching" (Routledge, 2013) – βιβλία που φρεσκάρισαν τις γνώσεις μου και μου υπενθύμισαν τους λόγους που εξακολουθώ να διδάσκω στην εξω-λογοτεχνική πλευρά της ζωής μου.

Συνέχισα με παιδική λογοτεχνία κι ένα βιβλίο που προορίζεται για την εκπαίδευση. Το "Έρικα" (μτφρ. Μαρίζα Ντεκάστρο - Καλειδοσκόπιο, 2015)  είναι η  βιογραφία μίας γυναίκας που γλίτωσε από το Ολοκαύτωμα όταν ήταν μωρό – η μητέρα της πήρε την γενναία απόφαση να την πετάξει από το τραίνο που μετέφερε εκείνη κι εκατοντάδες άλλους Εβραίους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το μωρό σώθηκε από ανθρώπους που την μεγάλωσαν σαν δικό τους παιδί κι έζησε ευτυχισμένα μέχρι τις μέρες μας για να πει την ιστορία της στην συγγραφέα Ruth Vander Zee την οποία γνώρισε τυχαίως το 1995. Η συγγραφέας, αφού παράλλαξε το όνομα της γυναίκας, μετέφερε την ιστορία της με ευσύνοπτο τρόπο σε τούτο βιβλίο. Λόγω της δομής, της μικρής έκτασης και της απλότητας του κειμένου το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά από 8 ετών και άνω· τονίζω το "και άνω" διότι κάλλιστα διαβάζεται και από μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά (όπως βεβαίως και από ενήλικους αναγνώστες) καθώς λειτουργεί ως ιστορία αφύπνισης για τα σημάδια ρατσισμού και αντισημιτισμού  που εμφανίζονται με ανησυχητική συχνότητα και σφοδρότητα στις μέρες μας. Η υπέροχη, φωτορεαλιστική και δεικτική εικονογράφηση του Roberto Innocenti  συμπληρώνει το κείμενο και του δίνει μια υποβλητική ατμόσφαιρα που σε εμπλέκει συναισθηματικά στην αφήγηση η οποία, παρόλο το ζοφερό θέμα της, αναδίδει ελπίδα. Το "Έρικα" θα μπορούσε να διαβαστεί και ως συνέχεια του "Πως φτάσαμε ως εδώ;"  για να καταδειχτεί, εκτός της ομοιότητας και της μεγάλης συνάφειάς του παρελθόντος με το παρόν, και η δυναμική μιας απόφασης. Η ιστορία, τελικά, αφορά άμεσα και τα παιδιά.

Σε περίοδο πολέμου και η επόμενη επιλογή. Ο Σάκης Σερέφας μας υπενθυμίζει ότι οι λέξεις "πολυπολιτισμικότητα" και "πολυφυλετικότητα" είναι  σύγχρονοι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν κάτι παλιό και οικείο – την ομαλή συμβίωση ανθρώπων πολλών διαφορετικών εθνικοτήτων. Στο πρόσφατο "Έξω χιονίζει" (Πόλις, 2016) με αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων από την έλευση των ξένων στρατιωτών στη Θεσσαλονίκη (οι δυνάμεις της Αντάντ αποβιβάστηκαν στην πόλη τον Οκτώβριο του 1915 με τη δικαιολογία να παράσχουν υποστήριξη προς την Σερβία και τη Ρωσία στο Μεγάλο Πόλεμο) διοργανώνεται μία θεατρική παράσταση. Στην σκηνή γνωστού κινηματοθεάτρου, ένα μέντιουμ με διάφορα τεχνάσματα εμφανίζει στο κοινό τα εκτοπλάσματα έξι στρατιωτών της Αντάντ. Οι Άγγλοι Richard Johnson και John Smith, ο Γάλλος Achille Breton, ο Ιταλός Pietro Loretti, ο Ρώσος Nikita Smirnov και ο Ινδός Bambalam αφηγούνται χαρακτηριστικά περιστατικά από την καθημερινότητά τους και δίνουν την αίσθηση και τον ρυθμό της εποχής. Για τις ζωντανές, περιεκτικότατες μαρτυρίες τους, βέβαια, ευθύνεται  η συγγραφική δεξιοτεχνία του Σερέφα και το πολύ ιδιαίτερο, στροβοσκοπικό αφηγηματικό ύφος του που συνδέει την Ιστορία με το παρόν σε μία νουβέλα που απομυθοποιεί και καυτηριάζει εν μέσω ψύχους και απάθειας.

Αλλαγή κλίματος με κάτι πιο θερμό. Ως γνήσιος εκπρόσωπος του βρόμικου ρεαλισμού, ο Pedro Juan Gutiérrez χρησιμοποιεί τις γνωστές αναφορές του σε ιδρώτα-αίμα-σπέρμα με αναπάντεχο, εξαιρετικά ελλειπτικό τρόπο, ως μοτίβο για μία συλλογή 55 μικρο- (έως μικρο-μικρο-) διηγημάτων που αναδίδουν την ποιητική ατμόσφαιρα ενός ασπρόμαυρου φιλμ. Οξύμωρο, αν σκεφτεί κανείς ότι οι ήρωες τού Η Μελαγχολία των Λιονταριών (μετάφραση και επίμετρο Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη - Μεταίχμιο, 2012) είναι, όπως και στο υπόλοιπο έργο του Κουβανού συγγραφέα, οι συνηθισμένοι βρομο-διάβολοι – ένας άντρας που δηλητηριάζει συστηματικά τη σύζυγό του, ένας ηλικιωμένος γιατρός που ειδικεύεται σε εκτρώσεις και παρθενορραφές, λιοντάρια του τσίρκου που βυθίζονται σε κατάθλιψη όταν δεν τρέφονται στην ώρα τους, τραβεστί, αυτόχειρες, φυλακισμένοι, και άλλοι έκπτωτοι που αγωνίζονται να οξύνουν την αίσθηση της ζωής μέσα τους. Ανάμεσά τους μερικά σοκολατένια ποντίκια, και ο ίδιος ο Γκουτιέρες που, σαν άγγελος του Βιμ Βέντερς, περιπλανάται σ' ετούτο το γκροτέσκο σύμπαν και καταγράφει τις περιπέτειες ψυχών και σωμάτων με υποδειγματική συμπύκνωση, καίρια επιλογή λέξεων και μια ισχυρή δόση σκεπτικισμού. Μαγικός παρακμιακός ρεαλισμός.

Το πρώτο βιβλίο της Margaret Drabble που διάβασα ήταν ένα έργο της ωριμότητάς της και στάθηκε αφορμή για το δεύτερο, εκείνο που θεωρείται το πιο ώριμο, από άποψη δομής, εμβάθυνσης και ολοκλήρωσης χαρακτήρων – το The Needle's Eye  (Penguin Modern Classics 2011) πρωτοεκδόθηκε το 1972 και συνοδεύτηκε από  διθυραμβικές κριτικές. Εκείνο που με προσέλκυσε, ωστόσο, ήταν η δήλωση της συγγραφέως ότι για πρώτη φορά τότε -είχαν προηγηθεί πέντε μυθιστορήματά της- μπόρεσε να συμπεριλάβει κάποια σημαντικά για εκείνη πράγματα με τρόπο συνειδητό και σχεδόν αποστασιοποιημένο. Τριτοπρόσωπη, πολυεπίπεδη αφήγηση και πολυδιάστατοι χαρακτήρες συνθέτουν το μυθιστόρημα τούτο που αρχικά θεωρήθηκε φεμινιστικό. Η ιστορία της Ρόουζ Βασιλείου, όμως, είναι επίσης χιουμοριστική, πολυθεματική και πολύ ανθρώπινη – στοιχεία που χαρακτηρίζουν έντονα το σύνολο του μέχρι τώρα έργου της. Η Ρόουζ αρνείται, με περιπετειώδη τρόπο, τα πλούτη της οικογένειάς της και αναλαμβάνει την ευθύνη της ζωής της και των τριών παιδιών της. Οι αντισυμβατικοί όροι που έχει θέσει αρχίζουν να κλονίζονται όταν ο πρώην σύζυγός της κινείται νομικά για να της αποσπάσει την κηδεμονία των παιδιών. Ο Σάιμον Κάμις, άτολμος κι εσωστρεφής δικηγόρος που έχει συμβιβαστεί με έναν ανούσιο γάμο, θα της προσφέρει νομικές συμβουλές. Οι δύο αυτοί, εκ διαμέτρου αντίθετοι, χαρακτήρες θα δημιουργήσουν μια στέρεη, πλατωνική σχέση η οποία, ωστόσο, δεν θα μπορέσει να αποτρέψει την επανασύνδεση της Ρόουζ με τον Κρίστοφερ.

Και ο απαραίτητος κλασικός για το καλοκαίρι – ο  Joseph Conrad να καταγράφει σκέψεις για την οικογένειά του, την εφηβική του ηλικία και την εκπαίδευσή του στη ρωσική Πολωνία, το πρώτο μπάρκο στην Μασσαλία και τα ταξίδια του στην Αφρική, την μεγάλη επιρροή που είχε πάνω του ο θείος Ταντέους. Να εξομολογείται τις αιτίες που τον οδήγησαν στις κομβικές αποφάσεις της ζωής του, μεταξύ των οποίων και η επιλογή της αγγλικής γλώσσας – πόσο τον κατανοώ ως προς αυτό! Να σημειώνει, επίσης, παρατηρήσεις για την συγγραφή, την λογοτεχνική κριτική και την ανθρώπινη φύση.  Στο "Προσωπικό Ημερολόγιο" (μτφρ. Ν. Ντινοπούλου, Α.Κουτσού - Printa, 2000) αναβιώνει μια μεγάλη  χρονική περίοδο που εκτείνεται από την εποχή του Ναπολέοντα έως και το 1895 (έτος συγγραφής του "Η τρέλλα του Άλμαγιερ") και οι αρκετές σημειώσεις της έκδοσης επεξηγούν και διευκρινίζουν με ακρίβεια τις ιστορικές, γενεαλογικές, κ.ά. λεπτομέρειες της εποχής και της ζωής του συγγραφέα. Ο ίδιος έγραψε και τα δύο προλογικά σημειώματα  που υπάρχουν στην ελληνική έκδοση και τα οποία είχαν αρχικά, συνοδεύσει δύο διαφορετικές εκδόσεις του "Ημερολογίου" στα αγγλικά – κάτι που προσθέτει ενδιαφέρον στο βιβλίο. Δεν θα έλεγα το ίδιο, όμως, για το επίμετρο του νομπελίστα Czeslaw Milosz που αναλύει διεξοδικά την ζωή και την ποίηση του πατέρα του Κόνραντ, εκτός κι αν συμπεριελήφθη για λόγους εγκυκλοπαιδικής ενημέρωσης.

Κάπως έτσι, η ισχύς του διαδικτύου εξουδετερώθηκε αργά και σταθερά, όπως λένε. Θα ήταν, ωστόσο, πολύ καλύτερα αν ακολουθούσα την συμβουλή της Zadie Smith και αποσυνδεόμουν εντελώς διότι όλη αυτή η προσήλωση σε μια οθόνη δημιούργησε σκέψεις, αρκετά στενόχωρες, για οριστική αναστολή  των αναρτήσεων – το διαδίκτυο αναλώνει πολύ χρόνο, αλλοιώνει την ικανότητα διεξοδικής σκέψης και αφαιρεί από την "ελεύθερη", απρόσκοπτη ανάγνωση. Κι αυτό το τελευταίο μου έχει λείψει.

Διασκέδασα, λοιπόν, τις προθέσεις μου με ένα ψυχαγωγικό αστυνομικό, το "Το τέλος του δρόμου"  (με εικονόγραφηση του Μιχάλη Γάλλια - Άγρα, 2016) ενός συγγραφέα που γνώρισα μόλις το 2012. Τότε, στο "Καλοκαίρι του Φόβου" (ΔΟΛ), με εξέπληξαν ευχάριστα οι λιτές περιγραφές του  Γιάννη Μαρή οι οποίες, ωστόσο, σε τοποθετούν με ακρίβεια και στυλ στην εποχή και στην ατμόσφαιρα της υπόθεσης. Το "Τέλος..." όμως δεν είναι ένα από τα γνωστά αστυνομικά μυθιστορήματα του συγγραφέα. Είναι μια ερωτική ιστορία στην Αθήνα του 1956 – περίοδος κατά την οποία το μυθιστόρημα γράφτηκε και δημοσιεύτηκε (τον επόμενο χρόνο, για να είμαι ακριβής) σε συνέχειες στην εφημερίδα "Ακρόπολις". Δεν το έχω τελειώσει ακόμη –διασκέδαση γαρ– ωστόσο, έχω την αίσθηση ότι παρόλο που το βιβλίο δεν είναι στην επικράτεια του Αστυνόμου Μπέκα, η επιδέξια γραφή του Αθηναίου συγγραφέα ίσως αποκαλύψει τη λύση ενός άλλου μυστήριου – εκείνου της υπονόμευσης του εαυτού.









Σημείωση: Το πρώτο εικαστικό είναι η λιθογραφία City of Words του Αμερικανού Vito Acconci. Ακολουθεί λεπτομέρεια από άτιτλο έργο φωτοχημικής ζωγραφικής του Δημήτρη Μεραντζά που μου έφεραν στο νου οι θάλασσες του Κόνραντ. Τέλος, ένα ανθρωπομετρικό του Yves Klein, το Anthropométrie sans titre (ANT 19, 1960).

September

“Nowhere else than upon the sea do the days, weeks and months fall away quicker into the past. They seem to be left astern as easily as the light air-bubbles in the swirls of the ship’s wake, and vanish into a great silence in which your ship moves on with a sort of magical effect." 

Joseph Conrad

"Πουθενά αλλού από ό,τι  στην θάλασσα οι ημέρες, οι εβδομάδες και οι μήνες δεν εξαφανίζονται γρηγορότερα στο παρελθόν. Φαίνονται να οπισθοπορούν τόσο εύκολα όσο οι ανάλαφρες φυσαλίδες στις δίνες των απόνερων του πλοίου, και χάνονται σε μια μεγάλη σιωπή μέσα στην οποία το σκάφος σου κινείται μ' ένα είδος μαγικής δύναμης. " 

Τζόζεφ Κόνραντ

Σημειώσεις: Το μικρό απόσπασμα έχει αντληθεί από το "The Mirror of the Sea", μια συλλογή αυτοβιογραφικών δοκιμίων του Κόνραντ που αρχικά δημοσιεύτηκαν σε διάφορα περιοδικά την χρονική περίοδο μεταξύ 1904–6. Η μετάφραση είναι δική μου. // Το εικαστικό της  Γαλλίδας ζωγράφου και συγγραφέως Francoise Gilot.