Κουτιά, Μονοπάτια

&

Τα Φώτα της Ράμπας

Ένα από τα θεμελιώδη ζητούμενα της εκπαίδευσης (και της Παιδείας, γενικότερα) είναι η κριτική σκέψη. Συμπληρωματική της, αν και όχι απαραίτητα, η δημιουργική σκέψη. Για την δεύτερη, στην εκπαίδευση έχουμε τον, πασίγνωστο πλέον, όρο out-of-the-box. Δλδ, οι εκπαιδευτικοί να διδάσκουμε χωρίς να ακολουθούμε έναν σταθερά συμβατικό τρόπο (Μην ακολουθείτε τα coursebooks, μας έλεγαν στα σεμινάρια του Βρετανικού Συμβουλίου) με σκοπό τα παιδιά να μάθουν να σκέφτονται αντίστοιχα, δλδ με ευρύτητα, ελεύθερα, διαφορετικά, αντισυμβατικά. Όλες αυτές οι έννοιες είναι βέβαια οικείες σε εμάς τους ενηλίκους αλλά στα ίδια τα μικρά παιδιά (τα οποία, ούτως ή άλλως, δεν έχουν στεγανά, δεν έχουν ένα δομημένο, περιοριστικό, πλαίσιο σκέψης)  η συγκεκριμένη έκφραση δεν βγάζει νόημα. Τι είναι αυτό το κουτί;! Τί μου λέει τώρα;  θα αναρωτιέται ένα παιδί του δημοτικού σχολείου όταν ακούει να του λένε: Ας σκεφτούμε τώρα έξω από το κουτί! Κι αυτό είναι κάτι που ακούγεται συχνά στις σχολικές τάξεις . 

Αυτό ήταν το πρώτο που μου ήρθε στο νου παρακολουθώντας το Ρηξικέλευθο – την πρώτη από μία σειρά εκδηλώσεων του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών όπου ο καθηγητής Στάθης Καλύβας διερευνά τα όρια της δημιουργικότητας και της καινοτομίας στην επιστήμη, την τέχνη και το επιχειρείν. Μαζί του συμπράττουν δύο, διαφορετικά κάθε φορά, άτομα που έχουν διακριθεί σε αυτούς τους τομείς. 

Στην πρώτη συνάντηση, που διεξήχθη στις 27.01.2024, οι δύο προσκεκλημένοι του Στάθη Καλύβα ήταν μία οινολόγος-οινοποιός κι ένας αρχιτέκτονας οι οποίοι αφηγήθηκαν την προσωπική πορεία τους μέχρι σήμερα. Aκούγεται τετριμμένο και μονοσήμαντο. Ωστόσο, οι αφηγήσεις της Χλόης Χατζηβαρίτη και του Διονύση Σοτοβίκη περικλείουν, εκτός από τα δύσκολα πρακτικά-πραγματολογικά στοιχεία, και συναίσθημα και χιούμορ και ορισμένες δομικές λειτουργικές προδιαγραφές που αμβλύνουν ίσως, νοηματοδοτούν όμως σίγουρα, αυτό που αποκαλούμε, και είναι πράγματι, νέο/διαφορετικό/καινοτόμο/πρωτοποριακό. Όπως, πχ, πως είναι κάτι απλό, όχι όμως απλοϊκό ή απλουστευτικό. Δεν καταργεί το παρελθόν και τους θεσμούς αλλά τα αξιοποιεί. Δεν είναι άτεγκτα τελειομανές, αλλά ενσωματώνει και αξιοποιεί την κάθε ατέλεια. Σε αυτό το σημείο, μου άρεσε ιδιαίτερα η διευκρίνηση του Στάθη Καλύβα, πως η ατέλεια ως αποτέλεσμα τύχης, αδιαφορίας ή αμέλειας είναι διαφορετική από εκείνη που προκύπτει κατά λάθος μέσα από μια συνειδητοποιημένη και ουσιαστική διαδικασία. Το πρώτο, σκέφτομαι, είναι τσαπατσουλιά και κακές δεξιότητες ενώ το δεύτερο, εάν διατηρηθεί από επιλογή, είναι συστατικό της Τέχνης.  

Η σκηνοθεσία της εκδήλωσης είναι επίσης πολύ ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη καθώς η Νατάσα Τριανταφύλλη ενσωματώνει και τον νεαρό μουσικό Δανιήλ Κολανιάν σε μια μίνιμαλ σκηνική παράσταση, εκτός της πιανιστικής του. Έτσι, το όλο υποβλητικό, ζωντανό κάδρο (με τις στάσεις/αφηγήσεις των συνομιλητών του πάνελ, την αλλαγή θέσεών τους και τον φωτισμό ο οποίος στις επόμενες συναντήσεις "συμμετέχει" πολύ περισσότερο με διαφορετικά χρώματα και την εναλλαγή τους σε ένταση κι αποχρώσεις), κρατούσε τους θεατές σε εγρήγορση.

Θα έλεγα πως η εκδήλωση ήταν μία εξαιρετική performance μικτής τεχνικής, ωστόσο είναι κάτι πολύ πιο ουσιαστικό και πολυσήμαντο διότι, παράλληλα με τις αφηγήσεις των κοινοτοπιών, οι δύο συνομιλητές προσδιόριζαν με έμμεσο τρόπο τα διάφορα "κουτιά" απ' όπου χρειάστηκε να βγουν – την οικογένεια με τις επιβολές της, την εγκύκλια εκπαίδευση και τις σταθερές κατευθύνσεις της, τον εργασιακό στίβο με τις πιεστικές προδιαγραφές του, τις διαπροσωπικές σχέσεις με τις προσδοκίες, τις απαιτήσεις και τις ματαιώσεις τους. Κι αυτό για να μπορέσουν, στη συνέχεια, να βαδίσουν εκτός της πεπατημένης· με άλλα λόγια, να κάνουν κάτι ρηξικέλευθο όπως πράγματι είναι οι επαγγελματικές δραστηριότητές τους.  

Το ίδιο μοτίβο αναδεικνύεται και στην δεύτερη συνομιλία που διεξήχθη στις 31 Μαΐου. Συνομιλητές του οικοδεσπότη της εκδήλωσης αυτή τη φορά ήταν η αρχαιολόγος και καθηγήτρια Νένα Γαλανίδου  και ο ξενοδόχος Νίκος Καραφλός. Από την αφήγηση της πρώτης αναδύονται η διαθεματικότητα και η ευελιξία στην τυπική εκπαίδευση, αλλά και η διαχείριση των οικογενειακών υποχρεώσεων και της μητρότητας που πυροδοτεί την έμπνευση και την δημιουργία. Από την αφήγηση του δεύτερου, η ευρύτητα, η σφαιρικότητα, η πολυ-πολιτισμικότητα και οι διαφορετικές εκφάνσεις μιας  άτυπης εκπαίδευσης κι ευρύτερης παιδείας. Και οι δύο, ωστόσο, προβάλλουν την ύπαρξη και την ρευστότητα των ορίων, την αναγκαιότητα και το τελέσφορο του συνδυασμού θεωρείας και πρακτικής, και την αμφίδρομη κι αναπόδραστη διασύνδεση της επιστήμης με την καθημερινότητα. 

Τα πιο πάνω στοιχεία ενυπάρχουν στις αφηγήσεις των συνομιλητών και στις δύο εκδηλώσεις. Διακρίνω, ωστόσο, μία κλιμάκωση στην ηλικία, την αναγνωρισιμότητα και τις εμπειρίες τους που μοιάζει να κορυφώνεται στην 3η και καταληκτική εκδήλωση της 9ης Οκτωβρίου. Όπου σε μια κατάμεστη αίθουσα ακούγονται οι χειμαρρώδεις αφηγήσεις της αρχαιολόγου Αγγελικής Κοτταρίδη, το όραμα και το έργο της οποίας επαναεισήγαγαν την επιδραστικότητα της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στον αρχαίο κόσμο, κάτι που αλλάζει, επίσης, την θεώρησή του σήμερα. Και του κβαντικού φυσικού και καθηγητή Στέφανου Τραχανά που βρίσκεται στην τρέχουσα επικαιρότητα με το πρόσφατο βιβλίο του – το Κύκλος (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2024) υπερασπίζεται την επιστήμη και τα επιτεύγματά της και με απλό λόγο και μεγάλη μεταδοτικότητα αντιμάχεται τον ανορθολογισμό και την ψευδοεπιστήμη που εξαπλώνονται ραγδαία στις μέρες μας.  

Ακούγοντάς τους, αλλά και τους υπόλοιπους τέσσερις επί σκηνής, συνειδητοποιεί κανείς πως η πρωτοπορεία τους οφείλεται στη συνέργεια πολλών συνθηκών και παραγόντων κι αυτό σε μία όχι-αγαστή ή ευθύγραμμη πορεία. Και ότι, εκτός των άλλων, για να πραγματοποιηθεί μία αντισυμβατική θέληση, ένα πρωτόγνωρο όραμα είναι απαραίτητο να διαθέτει κανείς αφενός ευρυγώνεια οπτική και μια δαιμονική θα έλεγα, περιέργεια που λειτουργούν ως επεξεργαστής ερεθισμάτων και προωθητής δράσης. Κι αφετέρου πεισματική θέληση και διάθεση για επίπονη και σχολαστική εργασία – αυτοπεποίθηση με ευθύνη το προσδιορίζει ο Στάθης Καλύβας. Από αυτή την άποψη θεωρώ πως το εγχείρημα τού να δείξει την ευρύτητα και τις ιδιαιτερότητες της έννοιας της Καινοτομίας είναι επιτυχημένο – αν μη τι άλλο, κατέδειξε πως μία καινοτομία μπορεί να μην είναι κάτι κοινό ή σύνηθες, δεν είναι όμως κάτι περιορισμένο ή περιοριστικό, εξωπραγματικό ή ανοίκειο.  

Το πιο σημαντικό, ωστόσο, των τριών εκδηλώσεων πιστεύω πως είναι άλλο. Στην εποχή των αλγορυθμικών ταχυτήτων, της εικονομηχανιστικής κι ανορθόγραφης σκέψης και της στυλιστικής ομοιομορφίας, τα έξι ετούτα πρόσωπα μας υπενθυμίζουν έμπρακτα πως όλα είναι δρόμος. Ευθύς ή τεθλασμένος, εντός κι εκτός ορίων (ταχύτητας, εγγύτητας, ηλικίας, πεδίου, κ.λπ.) και συνήθως μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας – και οι έξι συνομιλητές δεν εμφανίστηκαν από την μια στιγμή στην άλλη στο προσκήνιο. Ούτε καινοτόμησαν με επιφοίτηση της στιγμής ή ενός προβολέα,  κι αυτό είναι καλό να τονίζεται στις νεαρότερες κι ανυπόμονες ηλικίες. ΄Η, σε στιγμές ενήλικων κωλυμάτων. Οι τέσσερις δε από αυτούς προϋπήρχαν για χρόνια σε διάφορα πεδία και όχι μόνον στον τεχνολογικό/επιχειρηματικό/οικονομικό τομέα όπου προβάλλεται συνήθως ο όρος καινοτομία. Σε κάθε περίπτωση, ο δρόμος προς το διαφορετικό, την κοινωνική προσφορά και την αυτο-πραγμάτωση είναι μακρύς κι όχι εύκολος μα εμπλουτισμένος με τόσες εμπειρίες και στροφές που σε κάνει να σκέφτεσαι, εκ των υστέρων βέβαια, πως η ζωή εντέλει είναι αγρίως απίθανη. 

Δεν είναι; Δείτε τις βιντετοσκοπήσεις των τριών εκδηλώσεων ( 1η, 2η, 3η ). Κι ακούστε το ατμοσφαιρικό Tzinda – το πρώτο άλμπουμ της Billy Kark που σχολίασε την 2η εκδήλωση με τις συνθέσεις της που αποδίδουν σε ambient την μείξη της ηλεκτρονικής με την παραδοσιακή ηπειρώτικη μουσική. Ο Doxi που άνοιξε την 3η εκδήλωση είναι μουσικός της hip-hop. Ο ήχος του, ωστόσο, και οι στίχοι που γράφει ο ίδιος, διαφοροποούνται από το σύνηθες του είδους καθώς έχουν, παραδόξως για το συγκεκριμένο μουσικό στυλ, λυρική χροιά. 

Σημειώσεις: Η πρώτη εγκατάσταση είναι του Richard Long κι έχει τίτλο A Line Made by Walking – England, 1967 και η δεύτερη του Richard Serra  The Matter of Time (1994 - 2005). Η τρίτη του David Spriggs έχει τίτλο Vission II (2017) και πρόκειται για ακρυλικό σε φύλλα plexiglass σε στρώσεις. Για να αντιληφθείτε καλύτερα την τεχνική και τις διαστάσεις του έργου δείτε το βίντεο στο τέλος της σελίδας στον σύνδεσμο του έργου).  Τέλος, η φωτογραφία του Μνημείου της Ουγγρικής Επανάστασης του 1956 είναι του Miha Pavlin.  

  

Όψεις μίας Dame

 

"Ήταν και η Μάγκυ Σμιθ εκεί – να την βλέπεις την μια στιγμή στο φιλμ να κυλά ένα ποτήρι κρασί στο μέτωπό της ως η προσποιητά-σέξι Μύρα στο Hay Fever του Noel Coward, και το επόμενο λεπτό παρούσα, με σάρκα και όστά να εκφωνεί έναν λόγο από το The Beaux' Stratagem του Farquhar με ανεπητίδευτη απλότητα." λέε ο κριτικός Michael Billington με αφορμή την 50η επέτειο του National Theatre.

Της άρεσε το εφήμερο του θεάτρου. Κάθε παράσταση, έλεγε, είναι σαν φάντασμα – την μια στιγμή είναι εκεί, την επόμενη δεν είναι. Από την Δεισδαιμόνα δίπλα στον Laurence Olivier –ο πρώτος δραματικός θεατρικός ρόλος της καριέρας της, το 1964– στην εμβληματική Miss Jean Brodie και την Diana Barrie στο California Suite  μέχρι την Κυρία στο Φορτηγάκι του κινηματογράφου και την βιτριολική Dowager Countess of Grantham, Violet Crawley στο τηλεοπτικό Downton Abbey, η Margaret Natalie Smith μαγνήτιζε με την ενέργεια, την ανεπιτήδευτη ερμηνεία της, μία σαρδόνια ανυπομονησία για τη ζωή και  το πνευματώδες θράσος της, ιδίως σε κωμικούς ρόλους – "...Νομίζω πως με έχουν κατατάξει στο χιούμορ· ο Σαίξπηρ δεν είναι το φόρτε μου. ( ... ) Έχω την τάση να κατευθύνομαι σε ό,τι είναι διασκεδαστικό διότι πολλά πράγματα δεν είναι χαρούμενα. Συνήθως όμως μπορείς να βρεις μια αστεία πλευρά σε σχεδόν οτιδήποτε."

Εκτός από το διττό ύφος (αυστηρή με τρυφερά –έως και σκανταλιάρικα– ανοίγματα), διέθετε ταλέντο κι ευελιξία στους ρόλους της. Το παλμαρέ της εξαιρετικά πλούσιο – μεταξύ άλλων, κατέκτησε το Τριπλό Στέμμα Ερμηνείας [Triple Crown of Acting – Oscar (2), Emmy (4)  and Tony]. Ωστόσο, και παρά την 72 χρόνων καλλιτεχνική πορεία της, έλεγε:  "Έχω κερδίσει δύο Όσκαρ κι ακόμα δεν έχω αρχίσει να καταλαβαίνω την υποκριτική στον κινηματογράφο." Για την ερμηνεία της δε στις ταινίες του Χάρι Πότερ δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένη. 

 

 

Η Minerva McGonagall, ωστόσο, είναι η πιο αγαπημένη μου από τους ρόλους της. Όχι γιατί είμαι φαν της κιν/κής σειράς του Χάρι Πότερ. Aλλά διότι κάποτε ένας νεαρός μαθητής μου, με την βεβαιότητα και την αυτοπεποίθηση της ηλικίας του, μου είπε πως της μοιάζω. Κι αυτό ήταν ιδιαίτερα συγκινητικό, μετά το αρχικό σοκ – ήμουν σίγουρη πως με έβλεπαν ως Umbridge. Γι' αυτό, κάθισα στη συνέχεια και είδα όλες τις ταινίες της σειράς. Μία από τις σκηνές χαρακτηριστικές του ύφους της είναι αυτή. Κρατώ, ωστόσο, στη μνήμη μου ετούτη – δεν θα γυριζόταν καν εάν η J.K. Rowling δεν επέμενε να συμπεριληφθεί στο σενάριο καθώς δείχνει μία κομβική στιγμή στην ζωή της Miss McGonaghall. Γυρίστηκε όταν η Μάγκυ Σμιθ ήταν 76 χρονών – είχε ήδη ξεπεράσει τον σκόπελο του καρκίνου και το κεφάλι της δεν έμοιαζε πλέον με βραστό αβγό.*

 

 "... Έχω ζήσει μία προνομιούχα κι ενδιαφέρουσα ζωή και τώρα... είναι ώρα να φύγω." είχε πει σε συνέντευξή της. Η Μάγκυ Σμιθ δεν είναι πλέον εδώ. Το έργο της, ευρύ κι άκρως ψυχαγωγικό, παραμένει.

___

* Στην διάρκεια της χημειοθεραπείας, το 2008, συνέχιζε να πηγαίνει στα γυρίσματα του “Χάρυ Πότερ και ο Ημίμαιμος Πρίγκιψ" φορώντας περούκα: “I was hairless. I had no problem getting the wig on. I was like a boiled egg,”

Σημείωση: Το πρώτο φωτοραφικό πορτραίτο είναι από τον Lord Snowdon και το δεύτερο από τον Tom Miller. Και τα δύο από την συλλογή της National Portrait Gallery. Η φωτογραφία της Miss McGonagall  είναι αντλημένη τυχαία από το διαδίκτυο.

 

 

 

Αριθμοί & Σημαίνοντα

     

 

 

Το 2013 μία ομάδα φίλων οραματίζονταν βιβλιοθήκες για όλα τα σχολεία της χώρας. Βιβλιοθήκες ενημερωμένες και προσβάσιμες σε όλα τα παιδιά. Βιβλιοθήκες που θα είναι ζωντανοί χώροι, συνδεδεμένοι με την σχολική ζωή. 

Ήταν όμως η περίοδος του αυστηρού προγράμματος λιτότητας και τα αναγκαία κονδύλια για την πραγματοποίηση ενός τέτοιας έκτασης οράματος, δεν υπήρχαν. Υπήρχε, ωστόσο, η Susan Robbins και η πρωτοβουλία της – ένα πρόγραμμα συλλογής βιβλίων για τα υποβαθμισμένα σχολεία της Ν. Υόρκης. Με την δική της καθοδήγηση, και στόχο να οργανωθεί μία παρόμοια δράση στην Ελλάδα, ιδρύθηκε το Library4all. 

 

Από εκείνον τον Σεπτέμβριο του 2013, συμπληρώθηκαν ήδη:

 

· 10 δραστήρια χρόνια

 · 1.015.000 βιβλία

· Σε 6.800 σχολεία ( σε Ελλάδα και εξωτερικό! )

· Σε 334 φορείς

· Σε 8 παιδιατρικά νοσοκομεία

· Σε 43 δομές που φιλοξενούνται παιδιά πρόσφυγες

· Σε 24 δημοτικές βιβλιοθήκες και πολιτιστικούς συλλόγους.

 

 

 

Αυτό πρακτικά σημαίνει πως για περισσότερα από 356.700 παιδιά σε όλη την Ελλάδα (και το εξωτερικό) έχουν αυξηθεί οι ευκαιρίες και η πρόσβαση στη γνώση. Και πως το ελληνικό Δημόσιο έχει εξοικονομήσει σχεδόν 10.150.000 ευρώ – ποσό που, κατά μετριοπαθή προσέγγιση, αντιστοιχεί σε εκείνο που χρειάζεται για τον εξοπλισμό των σχολικών βιβλιοθηκών με βιβλία για 10 δέκα χρόνια.

 

Σπουδαίο το έργο της Library4all και τα γενέθλιά της ήταν η αφορμή να συναντηθούν οι φίλες και οι φίλοι του βιβλίου (συγγραφείς, εικονογράφοι, εκπαιδευτικοί, εκδότες, χορηγοί, άνθρωποι του βιβλίου και του εθελοντισμού), και να το γιορτάσουν. Κι έτσι έγινε στην εκδήλωση που διοργανώθηκε στις 23 Μαΐου, στο Κτήριο της Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη. 

 

 

 

Δεν μπόρεσα να παρευρεθώ αλλά η σκέψη μου ήταν μαζί τους, και είναι ακόμη τόσον καιρό μετά, ιδίως για τον επίλογο της γιορτής. Η Ελένη Γερουλάνου –πρόεδρος του Library 4all, εκπαιδευτικός και συγγραφέας η ίδια–,  έκλεισε εκείνη τη γιορτή με μία ευχή που εξέπληξε:  να αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση, ώστε να πάψει να έχει νόημα η δράση του Library4all.

«Θέλουμε όλα τα σχολεία να έχουν καλύψει την ανάγκη τους σε βιβλία και να μην μας χρειάζονται πια. Nα έχουν μία προσβάσιμη, ενημερωμένη βιβλιοθήκη, συνδεδεμένη με τη ζωή του σχολείου, με ράφια γεμάτα βιβλία, με βιβλιοθηκονόμο και με ετήσια κονδύλια για αγορά βιβλίων. Μία βιβλιοθήκη πραγματικά για όλους και όλες, με όλους και με όλες».

Ευχής έργο θα ήταν να εκλείψει με αυτό τον τρόπο η ανάγκη των σχολείων για βιβλία. Μέχρι τότε, ωστόσο, ας συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε με όποιο τρόπο  τους στόχους της οργάνωσης. Όχι μόνον γιατί συμβάλλουμε στην δόμηση στιβαρών κι ανοιχτών μυαλών. Αλλά διότι έτσι δημιουργούμε μικρές γιορτές στο παρόν – αυτό συμβαίνει κάθε φορά που ένα δέμα με βιβλία φτάνει στον προορισμό του. Kι ετούτη η έκδηλη χαρά είναι επίσης τερπνή κι ωφέλιμη για τα παιδιά. Μακροπρόθεσμα για όλους μας. 

 

 

Σημειώσεις: Οι φωτογραφίες της ανάρτησης είναι από την εκδήλωση. / Το κολιμπρί (co + libri = cooperation + books) είναι η μασκότ της Library4all κι ένας πάρα πολύ καλός ιπτάμενος ταχυμεταφορέας. / Μπορείτε να δείτε το διαφημιστικό, μικρής διάρκειας βίντεο για την δράση της οργάνωσης εδώ.

 

Ιδιόμελον

         

   

Κύριε

Εγώ η γυναίκα

η μολυσμένη των αμαρτιών

στα σπλάχνα μου αισθάνθηκα την θεότητά σου

κι έγινα μυροφόρος

Με οδυρμούς μύρα

ακουμπώ εμπρός από τον τάφο σου

Τα σπλάχνα μου η νύχτα τα κατέχει

Μανία η ακολασία μου

Σκοτάδι και θάνατος της σελήνης

ο έρως μου της αμαρτίας

Πάρε τα μάτια μου μαζί με τα δακρυά τους εσύ

που όρισες η θάλασσα να κατάγεται από τα σύννεφα

Κλίνε πάνω από τον αναστεναγμό

τον πιο βαθύ της καρδιάς μου

Εσύ που έκαμψες τους ουρανούς

για να χωρέσει το άφατο

Θέλω να φιλήσω τα πόδια σου τα ανέγγιχτα

και να τα προστατεύω

μέσα στις θηλειές των μαλλιών μου

Στο σούρουπο του παράδεισου η Εύα

τους κρότους ακούει και ταράζεται

τρόμαξε και εκρύφτη

Σωτήρα μου και των ψυχών σωτήρα

Ποιός το κουβάρι των αμαρτιών μου

θα έρθει να ξετυλίξει

Στης τιμωρίας σου την άβυσσο

ποιός πώς να κρατηθεί

Μην αποστρέψεις το βλέμμα σου από πάνω μου

Βλέπε με. Την δούλη σου

Εσύ που είσαι το έλεος

 

  

*

 

Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή,
την σήν αισθομένη Θεότητα μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν,

οδυρομένη μύρα σοι προ του ενταφιασμού κομίζει.

Οίμοι! λέγουσα, οτι νύξ μοι υπάρχει, οίστρος ακολασίας,

ζοφώδης τε και ασέληνος ερως της αμαρτίας.

Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων,
ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ,

κάμφθητί μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας,

ο κλίνας τους ουρανούς τη αφάτω σου κενώσει.

Καταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας,
αποσμήξω τούτους δε πάλιν τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις,

ων εν τω Παραδείσω Εύα το δειλινόν κρότον τοις ώσιν ηχηθείσα,

τω φόβω εκρύβη.

Αμαρτιών μου τα πλήθη
και κριμάτων σου αβύσσους τις εξιχνιάσει,

ψυχοσώστα Σωτήρ μου;

Μη με την σήν δούλην παρίδης,

Ο αμέτρητον έχων το έλεος.

   

Σημειώσεις: Η μετάφραση του Τροπαρίου της Κασσιανής είναι του Γιώργου Χειμωνά. // Ιδιόμελο: (στη βυζαντινή μουσ.) τροπάριο σε πεζό λόγο με δική του μελωδία.

 

 

 

 

 

Δεν κάνουμε θέατρο

  

    

...για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας."

 

Κάρολος Κουν

Σημείωση: Το στιγμιότυπο είναι από την παράσταση Sunday in the Park with George, που ανέβηκε το 2014 στο θέατρο Signature (Arlington) από τον θρυλικό  Steven Sondheim ο οποίος  μετέγραψε  σε μιούζικαλ  τον  πίνακα  A Sunday Afternoon on the Island of La Grande Jatte του Georges Seurat.

 

 

 

 

“Happiness is 

 

 ...simply a temporary condition 

that proceeds unhappiness. 

Fortunately for us, it works the other way around 

as well. But it's all a part of the carnival, 

isn't it?”

 

 

Federico Fellini

Σημείωση: Το εικαστικό είναι μία αυτοπροσωπογραφία του Giorgio de Chirico με αποκριάτικη στολή ( c.1948 )

 

Τα παιδιά, η μουσική

κι ένα Όσκαρ

Το Λος Άντζελες είναι η δισκογραφική πρωτεύουσα του κόσμου. Η Διεύθυνση Παιδείας της συγκεκριμένης περιφέρειας (Los Angeles Unified School District) παρέχει δωρεάν επισκευασμένα μουσικά όργανα στους μαθητές της – μία από τις ελάχιστες Γενικές Διευθύνσεις Παιδείας στην Περιφέρεια που απομένουν κι επιμένουν να το κάνουν αυτό.  

Σε μία κοινή αποθήκη  στην καρδιά του L.A., μία φούχτα αφοσιωμένοι τεχνίτες επισκευάζουν πάνω από 80.000 μουσικά όργανα μαθητών – είναι το μεγαλύτερο εργαστήριο του είδους στην Αμερική που παρέχει αυτή την υπηρεσία, συνεχόμενα από το 1959. Για να έχετε ένα μέτρο για την σημαντικότητα αυτής της κίνησης σκεφτείτε την παιδική/νεανική ορχήστρα της Βενεζουέλας Simón Bolívar ή, όπως είναι πιο γνωστή, El Sistema και τον κοινωνικό αντίκτυπό της. 

Ο Chris Bower, ένας από τους δύο σκηνοθέτες του The Last Repair Shop, ντοκιμαντέρ μικρού μήκους υποψήφιο στην κατηγορία του για τα φετινά Βραβεία της Ακαδημίας, το οποίο γυρίστηκε στην συγκεκριμένη αποθήκη, λέει: "Ως ένα από τα εκατομμύρια παιδιά που αποφοίτησαν από την Unified School District του Los Angeles, περνούσα κάθε στιγμή που μπορούσα με το πιάνο του σχολείου. Εκεί βρήκα ένα ασφαλές μέρος, εκεί βρήκα την φωνή μου. Αυτές ήταν οι θεμελιώδεις στιγμές που με ώθησαν στην σχολική μπάντα. Στο Τζούλιαρντ. Στα Όσκαρ. Να εκπληρώσω τα πιο τρελά μου όνειρα και να γνωρίσω τους ήρωές μου ως μουσικός και συνθέτης μουσικής ταινιών."

Στο φιλμ μερικά από αυτά τα αμερικανάκια που χρησιμοποιούν τα μεταχειρισμένα κι επισκευασμένα  μουσικά  όργανα  στο σχολείο τους δίνουν –εμβόλιμα στην κεντρική αφήγηση– την δική τους, προσωπική, αντίληψη για την ενασχόλησής τους με την μουσική. Εμβόλιμα διότι τα σαράντα λεπτά της ταινίας είναι ουσιαστικά για τέσσερις χαρακτήρες που εργάζονται στο Τελευταίο Κατάστημα Επισκευών και τις ζωές τους, οι οποίες –χαλασμένες κι επισκευασμένες, όπως και των μουσικών οργάνων που περνούν από τα χέρια τους– είναι αφιερωμένες στο να προσφέρουν κάτι (πολύ) περισσότερο από τις επισκευές και την μουσική των οργάνων στα παιδιά των σχολείων του μεγαλύτερου δισκογραφικού κέντρου του κόσμου.

Δείτε το. 

Κέρδισε το φετινό Όσκαρ Ντοκιμαντέρ Μικρού Μήκους.

Σημειώσεις: Το εικαστικό είναι η "Παιδική Χορωδία" του Γεωργίου Ιακωβίδη. Οι δύο φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από την ταινία.

 

 

 

bits & bobs 

  

 

Κι ενόσω η προγραμματισμένη συνάντηση καθυστερούσε, αξιοποίησα τον κενό χρόνο με μια επίσκεψη σε κοντινό βιβλιοπωλείο. Δίχως κάποιο συγκεκριμένο πλάνο αγορών ή λίστα τίτλων TBR. Μόνος σκοπός μου να ενημερωθώ in situ για όσο χρόνο διαρκεί ένας καφές.   

Πρώτο τμήμα του μεγάλου διαδρόμου οι Τέχνες. Ξέροντας πως φέτος το ενδιαφέρον στα εικαστικά θα τραβήξει ο Caspar David Friedrich με τις περισσότερες από 10 εκδηλώσεις κι εκθέσεις στη Γερμανία που σηματοδοτούν τα 250 χρόνια από την γέννησή του μεγάλου Ρομαντικού του 18ου αι., κοίταξα μήπως βρω κάτι σχετικό. Ήμουν όμως πιο τυχερή – η μικρή μονογραφία του "περσινού" κλασικού Johannes Vermeer, στο ράφι στο βάθος, σήμαινε πως δεν ήταν εντέλει εξαντλημένη, όπως πίστευα, και πως θα μάθαινα κάτι περισσότερο για την διαύγεια του φωτός, τα πλούσια σε βαθύτητα χρώματα και τη λεπτότητα με την οποία ο μπαρόκ Ολλανδός αποδίδει την πολυπλοκότητα της άσημης, εντός των οικιακών τειχών, καθημερινότητας του 17ου αι. Ίσως έγραφε και για την βία της εποχής που καλύπτει η ομορφιά των έργων του. Θα ήμουν εντελώς ανόητη εάν το άφηνα στη θέση του.

Φωτεινό κίτρινο και φλογερό πορτοκαλί – η επόμενη στάση στον επόμενο διάδρομο. Εάν ήταν μόνον η έντονη μονοχρωμία των εξωφύλλων που έκαναν τα δύο βιβλία λογοτεχνίας να ξεχωρίζουν, θα προσπερνούσα. Δεν προσπέρασα, ωστόσο, χάρη στα ονόματα των δύο συγγραφέων τους. Θα επανέλθω με σχετικές λεπτομέρειες μόλις τα διαβάσω.

 

   

Την πρώτη φορά που αγόρασα Τα ημερολόγια της Εστέρ ( μτφρ. Αριάδνη Λουκάκου – ποταμός, 2017)  ήταν για δώρο και δεν μπόρεσα να διαβάσω τις εξομολογήσεις της 10χρονης Γαλλίδας.  Εννοείται πως όταν το είδα μπροστά μου δεν το σκέφτηκα δεύτερη φορά. Όχι γιατί είναι ένα μακροχρόνιο best seller στη Γαλλία, αλλά διότι τα σκίτσα του  Riad Sattouf έχουν μια ιδιαίτερη, δυναμική κίνηση  κι επιπλέον η Εστέρ θεωρείται το σύγχρονο θηλυκό αντίστοιχο του μικρού Νικόλα. Δεν πρόκειται, όμως, για το αποκύημα της φαντασίας του βραβευμένου γάλλου κομίστα και σκηνοθέτη. Η Εστέρ Α. είναι ένα υπαρκτό κορίτσι που εκμυστηρεύτηκε τις σκέψεις της στον Σατούφ κι αυτός στην συνέχεια, με το δικό του ανατρεπτικό χιούμορ και το πενάκι του,  τις έκανε  αντικείμενο της κομικής στήλης του στο Le Nouveu Orbs – το εβδομαδιαίο γαλλικό περιοδικό όπου εργαζόταν εκείνη την εποχή αφότου είχε εγκαταλείψει την θέση του στο Charlie Hebdo. Η Εστέρ Α. είναι ένα παιδί της εποχής της, με την φρεσκάδα, τον αυθορμητισμό και την καυστική παρατηρητικότητα ενός φυσιολογικού παιδιού που απορεί με τις οξύμωρες και σουρεαλιστικές λεπτομέρειες της καθημερινότητας. Η οικογένεια, το σχολείο, η ποπ κουλτούρα, η πολιτική ορθότητα που γίνεται γελοιότητα, ο ρατσισμός, η βία· η μόδα, ο καταναλωτισμός, τα αγόρια, το σώμα – ζητήματα που θίγει με ευθύβολη ειλικρίνεια η νεαρά και φέρνει σε δύσκολη θέση τους μεγάλους. Ετούτο το βιβλίο της Εστέρ, το οποίο είναι το πρώτο από μία σειρά τριών ημερολογίων και το μόνο  μέχρι στιγμής που κυκλοφορεί στα ελληνικά,  έχει ένα μειονέκτημα για τους ενήλικους αναγνώστες – χρειάζεσαι οπωσδήποτε γυαλιά πρεσβυωπίας, και στην δική μου περίπτωση, ειδικό φως ανάγνωσης, για να διαβάσεις την μικρή γραμματοσειρά και να δεις τα τόσα στοιχεία που ο Σατούφ βάζει σε ένα καρέ. Αμελητέα εντέλει λεπτομέρεια καθώς είναι απολαυστικότατο.

 

 

Το ανεξάρτητο, πρωτοπόρο πνεύμα του John Cassavetes και, ομολογώ, η μακρινή εντοπιότητα*,  με οδήγησαν στο  "Τζον Κασαβέτης, Μην πιστεύεις την αλήθεια" (αρχισυνταξία Γιώργος Παπαδημητρίου – Κυψέλη, 2022) – μία συλλογή 17 κειμένων για τις 11 από τις 12 ταινίες που συνιστούν την φιλμογραφία του Ελληνοαμερικανού auteur. Παράλληλα ωστόσο, συνιστούν και μία έμμεση βιογραφία του καθώς παρατίθενται, εκτός από τις πληροφορίες για την καταγωγή και την οικογένειά του, και στοιχεία της ζωής και της ιδιοσυγκρασίας του που είναι άμεσα συνυφασμένα με το έργο του. Όπως πχ η εμμονή του για ανεξαρτησία που τον οδήγησε σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε crowdfunding ώστε να χρηματοδοτήσει την πρώτη ταινία του Σκιές (1959). Ή, ότι αυτοσχεδίαζε συνεχώς – από το χτίσιμο των αληθινών διαλόγων έως  την ολοκλήρωση της παραγωγής και την προβολή των ταινιών του.  Για την μουσική επένδυση των Σκιών δε, αφού απέρριψε τον Miles Davis, προσέγγισε τον Charles Mingus ο οποίος "...δέχτηκε να συνεργαστεί με έναν 'όμοιό' του στην δημιουργική τρέλα και τα ντουζένια. Ο Τζον του 'κανε τα χατίρια, αλλά ο Τσάρλι διαφωνούσε με τις ακατέργαστες συνθέσεις που βιάστηκε να ενσωματώσει ο φουριόζος Τζον." Ή, ότι το ανήσυχο πνεύμα του, ο αυθορμητισμός και ο παρορμητισμός του τον οδηγούν να γίνει ανθρώπινα σημειολογικός: "...στα χαοτικά (κι όμως τόσο εύλογα δομημένα τελικά) καρέ των Συζύγων (1970)  ελλοχεύει το making of της ζωής..." 

 

Εξίσου ενδιαφέρον είναι και το γεγονός πως οι αρθρογράφοι-κριτικοί, μεταξύ των οποίων και ο Γιώργος Παππάς, ορίζοντας τον χωροχρόνο εξέλιξης του Κασσαβέτη –με την σύνδεση του έργου του με την ιστορία του κιν/φου αλλά και με το παρόν μας– ερμηνεύουν  παράλληλα τον άνθρωπο που αποτύπωσε σε φιλμ –ευθύτερα από οποιονδήποτε άλλον– τις ταπεινές προσωπικές αλήθειες της ανθρώπινης συνθήκης και θεμελίωσε έτσι, με την αυτοσχεδιαστική αισθητική του και την αίσθηση vérité που αποπνέουν οι ταινίες του, τον Νέο Ανεξάρτητο Κινηματογράφο στις ΗΠΑ. Κι επιπλέον, διασαφηνίζουν αυτό που σήμερα αναζητείται σε πολλούς τομείς: το πάθος και η δημιουργία καινούργιων σημείων αναφοράς.   

   

 

  

Να περιδιαβάζεις πάγκους γεμάτους βιβλία και να αφήνεσαι: να παρατηρείς τις συμβιώσεις που ορίζει η τυχαιότητα και το χέρι του υπαλλήλου· να αγγίζεις τα εξώφυλλα και να περιεργάζεσαι τις διάφορες υφές των χαρτιών, το βάρος και τις διαστάσεις τους, τα χρώματα και τις γραμματοσειρές τους· να διαβάζεις ανερμάτιστα τις περιλήψεις στα οπισθώφυλλα και  τα αφτιά·  να επιλέγεις, να απορρίπτεις και να συνδιαλέγεσαι με τις διαθέσεις τις στιγμής και τις προκατασκευασμένες  TBR λίστες, ίσως και με τις γνώμες φίλων, πιο πιθανό με την κριτική – αυτή η ενεργή σύζευξη των αισθήσεων είναι η υπεροχή της φυσικής παρουσίας σε ένα βιβλιοπωλείο. Η οποία, συν τοις άλλοις, συμβάλλει σημαντικά, όπως και η ανάγνωση, στην μείωση της αρτηριακής πίεσης, των σφυγμών της καρδιάς και συνεπώς του άγχους. Στην συγκεκριμένη περίπτωση,  για την επικείμενη συνάντηση.

 

Φεύγοντας υποσχέθηκα στον εαυτό μου πως η επόμενη φορά θα διαρκέσει όσο μία κούπα αχνιστό τσάι.  My cuppa.

 

 

 

 

_______ 

 * Ο J. C. γεννήθηκε στην Λάρισα ενώ μέλη της οικογένειας Κασσαβέτη εγκαταστάθηκαν αργότερα στον Βόλο και την Ζαγορά Πηλίου.

Σημειώσεις: Η πρώτη φωτογραφία της ανάρτησης είναι μία αφηρημένη δική μου. Η δεύτερη είναι λεπτομέρεια από το οπισθόφυλλο του graphic novel του Σατούφ. Στην επόμενη, ο Τζον Κασσαβέτης βρίσκεται στο ιδιωτικό του στούντιο. Το εικαστικό στο τέλος είναι λεπτομέρεια από το The Art of Painting, το μεγαλύτερο σε διαστάσεις και πιο πολύπλοκο στη σύνθεση και εικονογραφία έργο του Johannes Vermeer όπου το μοντέλο ποζάρει ως Κλειώ, η Μούσα της Ιστορίας.