Τετάρτη 17 Φεβρουαρίου 2016







Ζωή και Όνειρο















Σωστά· λοιπόν, η λύσσα αυτή ας κοπάσει
κι η ματαιοδοξία μας η μεγάλη,
γιατί μπορεί να ονειρευτούμε πάλι·
κι αλήθεια, στην παράξενη αυτή πλάση,
μόνο όνειρο είναι η ζωή. Κι η πείρα
μού έδειξε πως ζούμε στ’ όνειρό μας
ό,τι πιστεύουμε για τον εαυτό μας,
ώσπου ν’ αφυπνιστούμε από τη μοίρα.
Σ’ όνειρο ο βασιλιάς έχει την πλάνη
ότι διατάζει, ορίζει, βασιλεύει,
αλλά οι ιαχές, τα ζήτω που μαζεύει,
δανεικά είναι· ο θάνατος τα κάνει
στάχτες και τα σκορπίζει στον αέρα.
Ποιος θα ‘θελε άραγε να κυβερνήσει
ξέροντας ότι πρέπει να ξυπνήσει
σ’ ένα όνειρο θανάτου κάποια μέρα;
Όνειρο βλέπει ο πλούσιος πως φυλάει
με κόπο τόσα πλούτη· όνειρο πάλι
βλέπει ο φτωχός τη φτώχεια τη μεγάλη
όνειρο αυτός που η τύχη του γελάει,
κι αυτός που με τις προσβολές χορταίνει
το μίσος του, κι αυτός που δάφνες δρέπει,
τι είν’ ο καθένας, σ’ όνειρο το βλέπει,
αλλά κανείς δεν το καταλαβαίνει.
Κι εγώ, το ότι ήμουν χθες σ’ ένα παλάτι,
όνειρο το ‘δα· κι όνειρο είναι πάλι
πως στο κελί δεμένο μ’ έχουν βάλει.
Τι είν’ η ζωή; Ένα ψέμα, μια αυταπάτη,
μια χίμαιρα, μια σκιά. Στιγμή στου απείρου
το χάος είν’ ό,τι φαίνεται μεγάλο.
Γιατί η ζωή είν’ ένα όνειρο, τι άλλο!
Και τα όνειρα, είναι όνειρο του ονείρου.



 

Pedro Calderón de la Barca  
Μετάφραση: Νίκος Χατζόπουλος




 





Σημειώσεις: Το απόσπασμα είναι από τον μονόλογο του πρίγκιπα Σιγιμούνδου στο τέλος της Β' Πράξης του "Η ζωή είναι όνειρο" που θεωρείται το αριστούργημα του ισπανικού θεάτρου. Για τους ισπανόφωνους είναι το αντίστοιχο του μονολόγου του Άμλετ "Να ζει κανείς ή να μη ζει" για τους Άγγλους. O Πέδρο Καλντερόν ντε λα Μπάρκα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς της Ισπανίας και συγκαταλέγεται στους κορυφαίους της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως και ο William Shakespeare. Ο καλλιτέχνης της φωτογραφίας δεν χρειάζεται, θαρρώ, ιδιαίτερες συστάσεις. 

Τετάρτη 10 Φεβρουαρίου 2016









Fossil Life



Όταν το 1977 δημοσιεύτηκε το πρώτο διήγημά του στο The Atlantic, η εκδότρια του περιοδικού είχε πει: "Στα τριάντα-τόσα χρόνια που βρίσκομαι σ΄αυτή τη θέση, δεν μπορώ να θυμηθώ κάποια παρόμοια αντίδραση σε νέο συγγραφέα όπως η αντίδραση σε τούτον εδώ. Γράμματα έφθαναν για μήνες, προφανώς από ανθρώπους που δεν ήξεραν τίποτα για τον συγγραφέα, ζητώντας περισσότερες ιστορίες, πληροφορίες για κάποια συλλογή, ή απλώς για να εκφράσουν τον θαυμαστό και την ευγνωμοσύνη τους. Ό,τι κι αν είναι αυτό που τραβά την προσοχή των αναγνωστών, το είχε."  Ο λόγος για τον  Breece Dexter John Pancake και την δημοσίευση του διήγηματός του "Τριλοβίτες".  Θα ακολουθήσουν το "Εν ξηρώ" τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου στο ίδιο περιοδικό και το "Ξανά και ξανά" στο περιοδικό Nightwork - τρία από τα διηγήματα που συμπεριλαμβάνονται στον τόμο "Τριλοβίτες" (προλεγόμενα, μετάφραση, σημειώσεις του Γιάννη Παλαβού - Μεταίχμιο, 2015). Τα άλλα εννέα συλλέχθηκαν από τα κατάλοιπα του συγγραφέα κι εκδόθηκαν τον Φεβρουάριο 1983 - σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την αυτοκτονία του, σε ηλικία 27 ετών.

Οι τριλοβίτες είναι εύθραυστοι απολιθωμένοι προϊστορικοί οργανισμοί που αφθονούν στην περιοχή της Δυτικής Βιρτζίνια και στην ευρύτερη των Απαλαχίων, και στο ομώνυμο διήγημα του βιβλίου η συλλογή τους είναι το αγαπημένο χόμπι του Κόλι - ψάχνοντας για τριλοβίτες βρίσκει τον χρόνο να σκεφτεί. Ο πατέρας του νεκρός και η μητέρα του σκέφτεται να ενδώσει στις πιέσεις του εργολάβου που θέλει να αγοράσει τη φάρμα και τα χωράφια τους για να χτίσει πολυκατοικίες. Αργότερα, όταν θα συναντηθεί με την φίλη του που σπουδάζει σε άλλη πόλη, θα θυμηθεί πως κι αυτός θέλει να σπουδάσει αλλά δεν μπορεί. Και απλώς κάνει όνειρα.  Στο "Το κυνήγι της αλεπούς" ο φόνος δύο νεαρών κοριτσιών γίνεται το αντικείμενο χυδαίας συζήτησης μιας παρέας ανδρών γύρω από τη φωτιά, ένα βράδυ στο δάσος, που έχουν πάει για κυνήγι ενώ στο "Ξανά και ξανά"  ο χειριστής ενός εκχιονιστικού, που παίρνει στην καμπίνα του οχήματος έναν νεαρό που κάνει ωτοστόπ, αφήνει την διάθεσή του για φόνο να περάσει.  Ιστορίες αιμομιξείας εκτυλίσσονται στο "Η σφραγίδα" και στο "Εν τω ξηρώ". Στο πρώτο, η Ρίβα θρηνεί τον έρωτά της, ενώ ο σύζυγός της προσπαθεί να την αποσπάσει από την θλίψη για τον σκοτωμένο αδελφό της με ένα μωρό. Και στο δεύτερο, ο Ότι επιστρέφει μετά από πολλά χρόνια απουσίας στο σπίτι των θετών γονιών του. Είναι Κυριακή και στην διάρκεια του γιορτινού τραπεζιού προσπαθεί να κρατήσει ανενεργούς τους ξεχασμένους πόθους της Σίλας, της κόρης του ζεύγους Τζέρλοκ, και τα αίτια του ατυχήματος που άφησε παράλυτο τον Μπας, τον βιολογικό γιο τους. Ένας παππούς, πρώην συνδικαλιστής ανθρακωρύχος με ινδιάνικες καταβολές είναι η καταλυτική μορφή στο "Τιμή στους πεσόντες" όπου ο αφηγητής αναπολεί την φιλία του με τον Έντι και την πορεία της δικής του οικογένειας με την Έλεν. Ο Χόλι γηροκομεί μόνος τούς υπέργηρους γονείς του που δεν βρίσκονται σε καλή κατάσταση. Παράλληλα προσπαθεί να επισκευάσει ένα άθλιο αυτοκίνητο με την προοπτική να ταξιδέψει. Την ημέρα που εκτυλίσσεται η αφήγηση, ο γέρος πατέρας του επιμένει να έχει στο τραπέζι σκίουρο ψητό. Ο Χόλι, παρά τη θέλησή του, αφήνει τις επισκευές, πηγαίνει στο δάσος κι εκτελεί την επιθυμία του πατέρα του. Στο
"Πρώτη μέρα του χειμώνα", το τελευταίο διήγημα της συλλογής. 


Ο Breece Pancake γράφει με θαρραλέο τρόπο για τους ανθρώπους όπως τους έχει ζήσει δίχως να ωραιοποιεί πράγματα και καταστάσεις. Δεν υπάρχει άλλωστε κάτι να ωραιοποιήσει στην Δυτική Βιρτζίνια από όπου κατάγεται: η φύση είναι άγρια και αφιλόξενη, γεμάτη ορυχεία, βράχους και βραχώδεις λόφους, οι καιρικές συνθήκες κινούνται στα άκρα με καύσωνες, βροχές βαμμένες με καρβουνόσκονη, και παγωνιά ενώ οι κάτοικοι της  περιοχής ανήκουν στις χαμηλότερες κοινωνικές και οικονομικές τάξεις: ανθρακωρύχοι, αγρότες, πόρνες, άνεργοι, άεργοι. Ένας ανθυποπλοίαρχος (σε ρυμουλκό), και μία δεκαεξάχρονη που εκπορνεύεται από μόνη της για λίγες δεκάρες. 

Άνθρωποι ωμοί, σκληροί, βίαιοι. Παρατημένοι. Όπως
ο Μπάντι επίσης, στο "Γούβα", που μένει σε ένα άθλιο τροχόσπιτο και δεν κάνει κάτι για να αλλάξει το οτιδήποτε στην τόσο άθλια ζωή του. Ή, ο Σκίβι στο "Ο καβγατζής"  που διοργανώνει μία από τις πολλές κοκορομαχίες που συνηθίζονται, πουλά μπύρες στα διαλείμματα και στο τέλος, παίρνει ο ίδιος μέρος σε αγώνα πυγμαχίας με έπαθλο ένα σεβαστό χρηματικό ποσό. Και ο Χάρβεϋ, επίσης, στο  "Έτσι έχουν τα πράγματα" -το πιο σύντομο απ' όλα τα διηγήματα της συλλογής-  που σκοτώνει κάποιον εν βρασμώ και στη συνέχεια το σκάει με την Αλίνα.
 
Ωστόσο, ο συγγραφέας παρουσιάζει τους ήρωές του -αντι-ήρωες, στην πραγματικότητα- με κατανόηση, ανεπιτήδευτη οικειότητα και ίσως μία επιπλέον διάθεση εξιλέωσης από μέρους του, που κατόρθωσε να ξεφύγει και να σπουδάσει σε ένα φημισμένο πανεπιστήμιο ενώ εκείνοι παραμένουν εγκλωβισμένοι στις ακατέργαστες επιθυμίες τους - κανείς από τους πρωταγωνιστές των διηγημάτων δεν καταφέρνει να υπερβεί την διαβρωτική ρουτίνα του. Κάποιοι απλώς συμφιλιώνονται μαζί της. Όπως οι δύο έφηβοι στο "Η σωτηρία μου" που είχαν πολλά και μεγάλα όνειρα για το μέλλον τους - ο Τσέστερ, υποτίθεται ο πιο έξυπνος, φεύγει από το Ροκ Καμπ και κάνει την μεγάλη ζωή στο Σικάγο και στη Νέα Υόρκη ενώ ο αφηγητής μένει πίσω, δουλεύει σε πρατήριο καυσίμων ενώ παράλληλα εγγράφεται στο κολλέγιο. Ο χρόνος και η ζωή θα είναι άτεγκτοι και για τους δύο.


Τόσο η αφήγηση όσο και η έκβαση του κάθε διηγήματος μοιάζουν να είναι σχεδόν προδιαγεγραμμένα, ωστόσο σού δίνουν την αίσθηση αμφισημίας και τις περισσότερες φορές σε κάνουν να αισθάνεσαι μια ψύχρα στην σπονδυλική στήλη - η άβολη εκείνη αίσθηση που συνάντησα και στην ροή των διηγημάτων της Άλις Μανρό.  Θα μπορούσε κανείς, επίσης, να ανιχνεύσει την αίσθηση του αναπόδραστου με τον τρόπο που η Κάρσον Μακ Κάλλερς προσωποποιεί το περιθώριο, και την λιτότητα και την συμπύκνωση των εκφράσεων που συναντάμε στον Ρέημοντ Κάρβερ - ολόκληρες ζωές σε λίγες αράδες. Ή, να εντοπίσει ακόμη, ίχνη Στάινμπεκ, Φώκνερ, κ.ά. Μόνο που το ύφος του Μπρις Πάνκέικ μοιάζει να στέκεται αυτόφωτο. Στις αφηγήσεις του κυριαρχεί ένας τραχύς νατουραλισμός της μοναξιάς που συνυπάρχει με στοιχεία βρόμικου  ρεαλισμού και γκόθικ τα οποία μοιάζει να εκπέμπει και να επιβάλλει το καρστικό περιβάλλον όπου εξελίσσεται η πλοκή της κάθε ιστορίας. Συμπυκνωμένη οπτική, διϋλισμένο συναίσθημα και αποστασιοποίηση, ίσως και κάποια αμηχανία κι έλλειψη επιτήδευσης όταν αναφέρεται στις γυναίκες. Τούτη η αυθεντικότητα  και η δυναμική της γραφής καθιστούν τον συγγραφέα έναν από τους πέντε καλύτερους διηγηματογράφους των τελευταίων πενήντα ετών, σύμφωνα με την Guardian.

Τα διηγήματα, όπως αναφέρεται στο αναλυτικό χρονολόγιο της έκδοσης που επιμελήθηκε ο μεταφραστής -και συγγραφέας ο ίδιος-
Γιάννης Παλαβός, στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, γράφτηκαν στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1970 και γι' αυτό υπάρχουν αναφορές σε φλέγοντα ζητήματα των καιρών εκείνων, όπως ο πόλεμος στο Βιετνάμ, η πετρελαϊκή κρίση του 1973, κ.ά. Ο Πάνκέικ, όπως διαφαίνεται μέσα από τα γραπτά του, ήταν άνθρωπος της εποχής του. Ωστόσο, με μια δεύτερη ανάγνωση τα διηγήματά του φαντάζουν άχρονα - η αμερικανική ενδοχώρα και οι άνθρωποι στα χαμηλά κοινωνικο-οικονομικά στρώματα μοιάζουν να μην έχουν αλλάξει και πολύ· τα ίδια χαρακτηριστικά και οι ίδιες ανάγκες παντού και πάντοτε. Ίσως αυτό εξηγεί την επιτυχία της έκδοσης του πρώτου διηγήματός του, τον Δεκέμβριο 1977. "Μπαίνει κανείς σε πειρασμό να συγκρίνει το ντεμπούτο του με εκείνο του Χέμινγκουέι" είχε γράψει η Joyce Carol Oates.


Κι αν υπάρχει -ακόμη ένας- λόγος που δικαιολογεί την ύπαρξη του αγνώστου, μέχρι πρότινος, Breece D' J. Pancake στην κατηγορία των σπουδαίων αμερικανών συγγραφέων είναι το ότι αγγίζει τα θέματα που πάνε πιο βαθιά στο χρόνο και την οντότητα του ατόμου - την ανθρώπινη φύση στις σκούρες αποχρώσεις της, την φτωχή γη (τη γεμάτη άδειες κοιλότητες και εύθραστους λόφους)· την απόδοση τιμών στους νεκρούς, όπως έκαναν οι Ινδιάνοι χτίζοντας μεγάλα μνημεία, σαν αναχώματα· και την θάλασσα από την οποία αναδύθηκαν οι λόφοι της Δυτικής Βιρτζίνια. Και μπορεί η μορφολογία της γήινης επιφάνειας να αφορά το προϊστορικό παρελθόν μας, η λογοτεχνία ωστόσο του Πανκέικ, χάρη και στην μετάφραση του Γιάννη Παλαβού, παραμένει φρέσκια και σύγχρονη.






Σημειώσεις: Η πρώτη φωτογραφία όπως και η τελευταία, είναι από την φωτογραφική έκθεση "A Show of Hands" του Βρετανού φωτογράφου
Tim Booth· η μεν πρώτη δείχνει τα χέρια ενός γλύπτη· η άλλη, τα χέρια ενός επισκευαστή ρολογιών. Μπορείτε να διαβάσετε τα τρία διηγήματα του Πάνκέικ που δημοσιεύτηκαν στο The Atlantic εδώ. Στην τρίτη φωτογραφία, ο συγγραφέας τον χειμώνα του 1979.

Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου 2016











Bond V Maigret




"Το 1964, μετά από ένα πρωτάθλημα γκολφ, ο Ίαν Φλέμινγκ συνάντησε τον Ζωρζ Σιμενόν στον πύργο του Εσαντάν, το σπίτι του κοντά στη Λωζάνη. (...) Η μαύρη κούρσα του Φλέμινγκ, ένα χαμηλό Avanti με δερμάτινα καθίσματα, κόκκινα γράμματα στα καντράν πάνω στο ταμπλώ και τελική ταχύτητα 220 μίλια την ώρα, δεν έχει πολλή ώρα που έφτασε στον παλιό πύργο του Εσαντάν έξω από τη Λωζάνη.

 
  
Η συζήτηση γίνεται στο γραφείο του Σιμενόν. Τα οξυκόρυφα παράθυρα του πύργου βλέπουν σε ένα ήσυχο πάρκο· οι λευκοί τοίχοι είναι αραιά διακοσμημένοι  με λίγες οικογενειακές φωτογραφίες και έναν πίνακα του Fernand Léger. Ο Σιμενόν, σε καλή φόρμα στα εξήντα του, κάθεται αναπαυτικά πίσω από το γραφείο φορώντας άσπρο μεταξωτό πουκάμισο, ανοιχτό στο λαιμό, και φανελένιο παντελόνι. Ο πενηνταπεντάχρονος Φλέμινγκ, φροντισμένα ατημέλητος, φορά ένα τσαλακωμένο γρκίζο αθλητικό πουκάμισο και μαύρη μάλλιν ζακέτα· μοιάζει με τον Μποντ σε διακοπές. Σκαρφαλωμένη σ' ένα ψηλό σκαμπώ είναι η Ντενίζ, η Γαλλοκαναδή σύζυγος του Σιμενόν."


Το πιο πάνω απόσπασμα είναι η εισαγωγή του "ΜΠΟΝΤ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΜΑΙΓΚΡΕ" - Μία συζήτηση (μτφ. Μαρίας Αγγελίδου - Άγρα, 2015 - σειρά 'Άτακτος Λαγός') - ενός μικρού σε σχήμα και ολιγοσέλιδου βιβλίου που περιέχει την φιλική συζήτηση των δύο δημοφιλών συγγραφέων για θέματα που αφορούν τα βιβλία τους, την κινηματογραφική μεταφορά τους, την συγγραφική και εκδοτική διαδικασία, την λογοτεχνική κριτική, τις γυναίκες, την τέχνη, τον χρόνο.  

Πραγματική απόλαυση να διαβάζεις τον τόσο  λιγόλογο, μη-βαρύγδουπο τρόπο με τον οποίο οι δύο συγγραφείς μιλούν για τα όσα πολλά είναι εντέλει η ζωή τους.








Σημειώσεις: Ο Άγγλος δημοσιογράφος Gordon Young κανόνισε τη συνάντηση και μαγνητοφώνησε τη συζήτηση των δύο συγγραφέων, η οποία πρωτοδημοσιεύτηκε στο λογοτεχνικό ένθετο της γαλλικής εφημερίδας Le Figaro. Στα ελληνικά, η συνέντευξη τούτη κυκλοφόρησε για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Άγρα το 2011 ως ευχετήριο βιβλίδιο εκτός εμπορίου για τους φίλους και τους συνεργάτες του εκδοτικού οίκου. // Οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από εδώ