A very fine mess
 

Θαυμάσια βιβλία και τερπνά μυθιστορήματα αλλά και βεβιασμένες κι άστοχες επιλογές· καθημερινή ανάγνωση αλλά και παντελής έλλειψη συγκεκριμένου αναγνωστικού πλάνου... Κάπως έτσι, περιπλανήθηκα τον τελευταίο μήνα του καλοκαιριού ανάμεσα στις διάσπαρτες στοίβες των βιβλίων και στα τακτικά ράφια της ντουλάπας - Αύγουστο με τον Αύγουστο, φαίνεται πως η ευελιξία μου να προσαρμόζομαι στην διάθεση της στιγμής παρουσιάζει εξαιρετικές μεταπτώσεις. 

Η αρχή έγινε με το βιβλίο που βρισκόταν τελευταίο στη μικρή στοίβα του κομοδίνου - το "Χρονικό των τριών ημερών" (ΔΟΛ, 2013). Αν και λησμονημένη σήμερα, η Κωστούλα Μητροπούλου σε κερδίζει με την ιδιόμορφη γραφή της και σου μεταδίδει με τον ασθματικό ρυθμό του κειμένου την συγκίνηση και την οργή για τα όσα συνέβησαν στην Σχολή του Πολυτεχνείου το Νοέμβριου 1973 - καταγράφει τα γεγονότα εκείνων των ημερών παραθέτοντας αριθμούς (ημερομηνίες, ώρες, στατιστικές) δίπλα σε ανθρώπους και μνήμες σαν να επρόκειτο για επιτόπιο ρεπορτάζ μιας εξέγερσης σε εξέλιξη. Τούτες οι φωτογραφίες εδώ είναι σαν να εικονοποιούν την ελλειπτική αφήγησή της. Όμορφο, δυνατό αλλά ολιγοσέλιδο.
 

Συνέχισα με τα βιβλία των αναρτήσεων που προηγήθηκαν (1, 2) και κατόπιν έπιασα το "The Misunderstanding" (Vintage, 2013), το πρωτόλειο της Ιρέν Νεμιρόβσκι στην αγγλική του έκδοση. Γράφτηκε το 1924 και όταν δημοσιεύτηκε δύο χρόνια αργότερα σε λογοτεχνικό περιοδικό έλαβε ενθουσιώδεις κριτικές. Το θέμα του είναι ένας αυτο-καταστροφικός έρωτας που εκτυλλίσσεται στα νότια της Γαλλίας του Μεσοπολέμου, στο κοσμοπολίτικο Hendaye, όπου η Ντενίζ, βαριεστημένη σύζυγος πλούσιου και πολυάσχολου επιχειρηματία κάνει διακοπές. Στο ξενοδοχείο όπου μένει με την μικρή κόρη της γνωρίζει κι ερωτεύεται τον τριαντάχρονο Υβ, βετεράνο του Μεγάλου Πολέμου που προσπαθεί να απαλύψει τα τραύματα του πολέμου και να αποφύγει την επιστροφή στην πραγματικότητα κάνοντας διακοπές στον τόπο των παιδικών του χρόνων. Το είχα ξεκινήσει πέρυσι τον Σεπτέμβρη ταξιδεύοντας και όπως είναι φυσικό για κάποιον που δεν έχει συνηθίσει να διαβάζει εν κινήσει, το εγκατέλειψα στην πρώτη στροφή του δρόμου. Θυμάμαι όμως ακόμη τις περιγραφές ενός τρυφηλού αρτ ντεκό περιβάλλοντος αλλά και τις αντιδράσεις των δύο πρωταγωνιστών που αρχίζουν να βιώνουν τις πιέσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος. Τούτη τη φορά, λόγω αμφίρροπης διάθεσης, δεν μπόρεσα να προχωρήσω  πέρα από την μέση του βιβλίου. Απ' όσο μπορώ να πω, όμως, η αφήγηση της Νεμιρόβσκι διαθέτει την οξύνοια και την ευθύτητα του μετέπειτα γνώριμου ύφους της ενώ το αίσθημα ασφυξίας που νιώθουν οι δύο εραστές από τον κοινωνικό περίγυρο γίνεται -σελίδα τη σελίδα- πιο απτό και σε παρασύρει στα ενδότερα της γαλλικής κοινωνίας της εποχής την οποία η συγγραφέας σκιαγραφεί με τρόπο που είναι μάλλον περισσότερο τραγικός απ' ότι κωμικός - θα είμαι σε θέση να το πω αυτό στα σίγουρα όταν το τελειώσω, κάποια στιγμή, τον χειμώνα.

Κι έπειτα βρέθηκα στο "Χάος" της Σικελίας των αρχών του προηγούμενου αιώνα - μια συλλογή διηγημάτων (σε μετάφραση από τα ιταλικά των Σωτήρη Τριβιζά και Κατερίνας Γλυκοφρύδη - Καστανιώτης, 2010) όπου ο Luigi Pirandello, με την στυλπνή γραφή του, αφηγείται καταστάσεις σκληρές και παράλογες που είναι, ωστόσο, αρχετυπικά ανθρώπινες. Η εξερεύνηση της περίκλειστης ανθρώπινης προσωπικότητας που συνεχώς κι αιωνίως μεταβάλλεται είναι τόσο ρεαλιστική που δεν μπορείς να μην θαυμάσεις την ευελιξία του ιταλού λογοτέχνη και τον έξυπνο τρόπο που αποδομεί τους ήρωές του. Οι κριτικές μιλούν για κωμικοτραγικές καταστάσεις ωστόσο δεν γέλασα καθόλου με τις αντίστοιχες ιστορίες διότι πίσω ακόμη και από το πιο ευτράπελο και χιουμοριστικό συμβάν εμφανίζεται αδυσώπητη η αθλιότητα των συνθηκών ζωής των φτωχών ανθρώπων της υπαίθρου, η έλλειψη μόρφωσης και η παντοδυναμία των δεισιδαιμονιών και των ενστίκτων, κι αυτό μου προκαλεί θλίψη. Το "Χάος", όπως και τα Διηγήματά του (μτφρ Εσπερίας Καπόγλου-Σουρβίνου - Ιδιωτική Έκδοση, 2012) με έκαναν να συνειδητοποιήσω, εκτός των άλλων, και το πόσο υπερτερεί ένα πεζογραφικό κείμενο της θεατρικής παράστασης (και των αντίστοιχων κειμένων). Ιδίως τα διηγήματα του Πιραντέλλο που έχουν αγνοηθεί υπέρ των θεατρικών του, είδος στο οποίο θριάμβευσε ο Ιταλός δημιουργός που θεωρείται πρόδρομος του Θεάτρου του Παραλόγου - βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1934 για την "τολμηρή και ευφυή ανανέωση του δράματος και της σκηνής."

Ενδιάμεσα, κατέφευγα στο "Το άλλο του πράγματος" (Νεφέλη, 1995) της Ελένης Βακαλό και στους στίχους του Τίτου Πατρικίου (Κίχλη, 2012) που, για κάποιον περίεργο λόγο, εξέχει μονίμως από την στοίβα του κομοδίνου - κάτι σαν βιβλιοδείκτης για ώρα ανάγκης. Και μόλις ξεφύλλισα το "Μύθοι του Αισώπου" (Πατάκης, 2013) με τις θαυμάσιες εικόνες της Ayano Imai να ερμηνεύουν γνωστούς και λιγότερους γνωστούς μύθους του αρχαίου κλασικού παραμυθά, συνέχισα με την  Alice Munro. Θα αντισταθώ στην παρόρμηση να γράψω δυο-τρεις λέξεις για τα διηγήματά της και θα τελειώσω εδώ διότι η Καναδή συγγραφέας αξίζει μία ξεχωριστή, ολόδική της, ανάρτιση· αργότερα, όμως, όταν η ατμόσφαιρα θα έχει συντονιστεί με το ψυχρό, σαν ηλεκτρικό, φως που εκπέμπουν οι  ιστορίες της. 

Ο μήνας ήδη τελειώνει οι στοίβες όμως, ευτυχώς, δεν έχουν μικρύνει πολύ - μεταξύ άλλων, υπάρχουν δύο "άθλοι", μία συλλογή άρθρων για την λογοτεχνία και μια δεύτερη για την τέχνη που διαβάζω εναλλάξ, και αναμένω κάποιες από τις καινούργιες εκδόσεις που φαίνονται, το λιγότερο, απολαυστικές. Η περιπέτεια της ανάγνωσης συνεχίζεται...




Σημείωση: Το εικαστικό της ανάρτησης έχει τίτλο "Due punti verdi" κι αποδίδεται στον Wassily Kandinsky. Στην φωτογραφία ο Λουίτζι Πιραντέλλο.