Love or Justice?

ή

Μια μικρή τραγωδία

 

Ένα vintage διαμαντάκι που διατηρεί το άρωμα της κλασικής λογοτεχνίας είναι το "Το καρφί" (οι εκδόσεις των συναδέλφων, 2012)  που θεωρείται από πολλούς μελετητές ως το πρώτο αστυνομικό διήγημα, ή καλύτερα διήγημα μυστηρίου, στην ιστορία της ισπανικής λογοτεχνίας.  Ο Ισπανός Pedro Antonio de Alarcón, λογοτέχνης του 19ου αιώνα, σημειώνει στον πρόλογο της αρχικής έκδοσης πως βασίστηκε σε μια διάσημη δικαστική υπόθεση της εποχής. Αυτό όμως, το "Διάσημη δικαστική υπόθεση" που αποτελεί επιπλέον και τον υπότιτλο της ελληνικής έκδοσης, δίνει μόνο μία διάσταση της πλοκής.  Ουσιαστικά, πρόκειται για μια ιστορία έρωτα, πάθους και καθήκοντος που εκτυλίσσεται σε μόλις 65 σελίδες. 

Σε ένα ταξίδι του προς τη Μάλαγα, ο Φελίπε -ο αφηγητής- γνωρίζει τον έρωτα της ζωής του στο πρόσωπο μιας νεαρής μα απόμακρης κυρίας, της Μερσέδες δε Μεριδανουέβα. Στο τέλος του ταξιδιού, η γυναίκα θα εξαφανισθεί. Θα συναντηθούν ωστόσο τυχαία δύο μήνες μετά, σε μια χοροεσπερίδα. Στο μεταξύ διάστημα, ο Φελίπε επισκέφτεται τον φίλο του και πρώην συμμαθητή του Χοακίν Θάρκο  στο χωριό όπου υπηρετεί ως δικαστής. Συνοδεύοντάς τον σε μια κηδεία που πρέπει να παραστεί ως αντιπρόσωπος των Αρχών του χωριού, ο  Χοακίν θα του αφηγηθεί την ερωτική του ιστορία με την Μπλάνκα, ιστορία που τον οδήγησε στην απογοήτευση. Καθώς περπατούν, το βλέμμα του δικαστή θα σταθεί σε κάτι παράξενο.

      "Τι είναι αυτό;" αναφώνησε σταματώντας. "Τι είναι αυτό, φίλε μου; Καρφί δεν είναι;"

      Και λέγοντας αυτά στριφογύριζε ένα κρανίο με το μπαστούνι του. Φαινόταν ότι το είχαν ξεθάψει πρόσφατα και είχε ακόμη λίγες πυκνές τούφες μαύρα μαλλιά.

      Κοίταξα και έμεινα το ίδιο αποσβολωμένος με τον φίλο μου. 

     Ένα σιδερένιο καφί διαπερνούσε τη νεκροκεφαλή. 

    Το πλατύ κεφάλι του καρφιού προεξείχε στην κορυφή της, ενώ η μύτη έβγαινε από εκεί που βρισκόταν ο ουρανίσκος.

     Τι σήμαινε αυτό;

     Από το ξάφνιασμα περάσαμε στις υποθέσεις και από τις υποθέσεις στην φρίκη!

    "Αναγνωρίζω τη Θεία Δίκη!" κατέληξε ο Θάρκο. "Να ένα τρομακτικό έγκλημα που θα έμενε ατιμώρητο και αποκαλύπτεται μόνο του στη δικαιοσύνη! Θα κάνω το καθήκον μου, πόσο μάλλον τώρα που φαίνεται ότι ο ίδιος ο Θεός με προστάζει άμεσα, φέρνοντας μπροστά στα μάτια μου το τρυπημένο κεφάλι του θύματος. Α, βέβαια. Ορκίζομαι να μην αναπαυτώ ώσπου ο δράστης αυτού του φρικτού εγκλήματος πληρώσει την κακία του στην αγχόνη!".

Από το σημείο ετούτο κι έπειτα η γραφή του Αλαρκόν γίνεται πιο στακάτη και θυμίζει δημοσιογραφική καταγραφή των περιστατικών  μεταδίδοντάς σου με αυτό τον τρόπο την σοβαρότητα της υπόθεσης - το τυχαίο εύρημα και η επιμονή του Χοακίν να το ερευνήσει, θα τον φέρει αντιμέτωπο με το δίλημμα Έρωτας ή Καθήκον, δίλημμα στο οποίο θα εμπλακεί και ο Φελίπε που ωστόσο θα διατηρήσει την ψυχραιμία του και θα στηρίξει τον Χοακίν. Δεν θα αποκαλύψω την συνέχεια γιατί αξίζει να διαβάσετε τις απανωτές -αν και προβλέψιμες- ανατροπές του τέλους.

Tο διήγημα προσφέρει πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για το δικαστικό σύστημα της εποχής και την κοινωνία στον γενέθλιο τόπο του Αλαρκόν, την Ανδαλουσία. Γραμμένο το 1853, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Εντγκαρ Άλαν Πόε και όταν ο συγγραφέας ήταν στην αρχή της καριέρας του, δίνει επίσης τροφή για συσχετισμούς μεταξύ των δύο συγγραφέων για το παρόμοιο ύφος - γκόθικ ατμόσφαιρα και ρομαντισμός, νεκροί που επανέρχονται με κάποιο τρόπο στη ζωή, η θλίψη, ο θρήνος και η φρίκη. Ακόμη και το σκωπτικό ύφος που ο Αλαρκόν χρησιμοποιεί στην αρχή και είναι σαν να σε προετοιμάζει για την όχι και τόσο ανάλαφρη συνέχεια, υποδεικνύουν πως ο Αλαρκόν είχε επηρρεαστεί από τον Πόε. 

Στο "Καρφί" τα ρομαντικά στοιχεία υπερισχύουν ελαφρώς έναντι του μυστηρίου ωστόσο, το μοιραίο, η Δικαιοσύνη, όπως και η δομή του διηγήματος, παραπέμπουν σε αρχαία τραγωδία. Μία τραγωδία συμμπυκνωμένης μορφής. Δεν μπορεί ωστόσο να μου βγει από το μυαλό κι εκείνη η ασυνήθιστη αίσθηση  που μου προκάλεσε η αφήγηση - μία μείξη βικτωριανού μυθιστορήματος με Βίκτωρα Ουγκώ.

Η κομψή έκδοση περιλαμβάνει κι ένα εισαγωγικό σημείωμα που συγκεντρώνει τα περισσότερα -αν όχι όλα- τα στοιχεία που υπάρχουν για τούτο το διήγημα. Το υπογράφει ο εξαιρετικός Κρίτωνας Ηλιόπουλος, ο οποίος βραβεύτηκε για την συγκεκριμένη δουλειά του με το φετινό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης από την ισπανική γλώσσα.

Precioso.




Σημειώσεις: Όσοι γνωρίζουν ισπανικά, μπορούν να διαβάσουν το πρωτότυπο εδώ ή να το ακούσουν εδώ. Η πρώτη φωτογραφία είναι από το εξώφυλλο του βιβλίου ενώ το ασπρόμαυρο εικαστικό ανήκει στον Victor Hugo κι έχει τίτλο "Δικαιοσύνη".