Λογική & Φαντασία

(με ελιές, μία κλοπή και μαθηματικά)

Mίνι  whodunit που προέκυψε από μία έμπνευση σε σεμινάριο εικονογράφησης και μετά έμεινε στο συρτάρι για πολύ καιρό. Ωρίμασε, δουλεύτηκε, εκδόθηκε και μπήκε στην μικρή λίστα των υποψήφιων λογοτεχνικών βιβλίων γνώσεων για το Βραβείο του Αναγνώστη – Η {μία και μοναδική} Μαύρη Θρούμπα (Κέδρος, 2015) είναι το πρώτο βιβλίο που γράφει και εικονογραφεί η Λέλα Στρούτση και ομολογώ πως δεν περιμένα ότι θα ήταν τόσο σύνθετο και διασκεδαστικό.  

Η υπόθεση είναι συνηθισμένη: το πιο ονομαστό κειμήλιο μιας δυναστείας εξαφανίζεται. Πρόκειται για ένα μονόπετρο που πάνω του είχε δεμένο ένα διαμάντι κατάμαυρο, την Μαύρη Θρούμπα ή Λα Θρούμπα Νέγρα. Η κλοπή γίνεται εν πλω, στο υπερωκεάνιο Κουκούτσι, το οποίο αναστατώνεται εντελώς. Μέχρι να βρεθεί ο κλέφτης, ο μικρός αναγνώστης θα διαβάσει για φαγητά, ποτά, γλωσσοδέτες, παλάτια, παράξενες συνήθειες και  διάφορες ιστορίες που αφορούν τους πρωταγωνιστές του βιβλίου και τους υπόπτους της κλοπής.   


Εκτός από το σχετικό μυστήριο, το βιβλίο διαθέτει σημαντικές λογοτεχνικές αρετές: γλώσσα "ζωντανή" και με σαφήνεια, ευφάνταστα λογοπαίγνια, έξυπνες παραφθορές λέξεων κι εκφράσεων. Δείτε, για παράδειγμα, τα ονόματα των πρωταγωνιστών:

• Δόνα Μόνα ντε Χαμονιμπέρικο, θύμα κλοπής
• Δον Χουάν Κάρλος ντε Χαμονιμπέρικο, ο πλούσιος πατέρας του θύματος
• καπετάν Νικολής Καντηλίτσας, κυβερνήτης του υπερωκεανίου Κουκούτσι
• Οκτάβιο Παζλ, μονόφθαλμος νεαρός μαθηματικός - ντετέκτιβ
• Φερνάν Κρουτόν, σεφ
• Ασημάκης Λαδόκολλας, σου-σεφ
• Μοχάμπε Μαμακίτα, μπάρμαν
• Σερβιτόρος
• Ερμής Γρηγοριάδης, πιλότος της Φ1 - ύποπτος νο.1
• Μά-κι  Γκα-ντε-μά-κι, τζογαδόρος - ύποπτος νο.2
• Ολιβιέ Καλαμόν, γευσιγνώστης & δοκιμαστής λαδιού, ύποπτος νο.3
• Ντονατέλα Ντορεμί, φάλτσο σοπράνο - ύποπτος νο. 4
• Τουρλού Αχταρμά, ταχυδακτυλουργός - ύποπτος νο.5
• Βοναπάρτης, το κατοικίδιο παγώνι

Πολύ επιτυχημένη και ασυνήθιστη η απόδοση των γαλλικών του σεφ και των αγγλικών που μιλά ο Ασημάκης, το ισπανικό ψεύδισμα της Δόνας Μόνας όπως και η αρίθμηση των κεφαλαίων που προϋποθέτουν αριθμητικές πράξεις. Βέβαια, τα πινακάκια που παρατίθενται στην διάρκεια της αφήγησης με δυσκόλεψαν λίγο (δεν είναι, άλλωστε, το φόρτε μου) αλλά τα παρέκαμψα με παρόμοιο δημιουργικό τρόπο μ' εκείνον που ο Οκτάβιο Παζλ γράφει στο τέλος της ιστορίας ένα ραβασάκι.  Εσείς, που δεν νομίζω πως έχετε τέτοιο είδους κώλυμα, θα παρακολουθήσετε  χωρίς διακοπή το πως ο νεαρός ντετέκτιβ βασίζεται σ' αυτά, και με τη λογική και το μαθηματικό δαιμόνιό του βρίσκει τον κλέφτη. Χμ... Όχι ακριβώς. 

Η εικονογράφηση του βιβλίου είναι καλαίσθητη με σκουρόχρωμες αποχρώσεις, που ωστόσο δεν δημιουργούν στενόχωρη αίσθηση, και με ιδιαίτερες γραμμές και εκφράσεις των προσώπων τα οποία δίνουν καρτουνίστικη κίνηση στις στατικές ζωγραφιές. Παράλληλα, το μεγάλο μέγεθος ορισμένων λέξεων, ο κυματισμός που αποδίδεται σε κάποιες άλλες όπως και η  διαφορετική γραμματοσειρά που ενσωματώνονται στο κείμενο έχουν δωθεί σε σωστή αναλογία με την κύρια γραμματοσειρά και σε συγκεκριμένα σημεία που όντως χρειάζονται έμφαση ή προσοχή –  στοιχείο που θεωρώ καίριο γιατί δεν προκαλεί σύγχυση στους μικρούς αναγνώστες από την συμφόρηση πολλών κι ετερόκλητων στοιχείων άναρχα τοποθετημένων σε κάθε σελίδα. Αντίθετα, όλη αυτή η συντονισμένη δράση κεντρίζει το ενδιαφέρον για το παρακάτω.

Εκτός από λογοτεχνικό, Η {...} Μαύρη Θρούμπα είναι κυρίως ένα βιβλίο γνώσεων διότι περιέχει πολλές εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες. Εκτός από τα μικρά βιογραφικά διάσημων μαθηματικών επιστημόνων, στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου υπάρχει  ένα παράρτημα όπου δίνονται, με ευχάριστο κι ενίοτε (πολύ) χιουμοριστικό τρόπο, επιπλέον πληροφορίες με την μορφή ερωταπαντήσεων για τα μαθηματικά και όχι μόνο· όλες όμως είναι  σχετικές με το κείμενο που προηγήθηκε. Μερικές από τις 15+1 συζητήσεις για να κρυφακούσεις  είναι για το θουντόκου (sic), τα τάπας, τον χρωματιθτό (sic) κύβο του Ρούμπικ, τον Διοσκουρίδη, τον Ιπποκράτη, τον Αριστοτέλη (τον αρχαίο, όχι τον Ωνάση), τον Μπέρναντ Ράσελ. Παρεμπιπτόντως, ο Bernard Russell είναι εκείνος που διατύπωσε το γνωστό Παράδοξο του Κουρέα, το οποίο ενσωματώνεται στην πλοκή και η λύση του οποίου είναι ότι δεν υπάρχει καμία λύση – είναι ένα πραγματικό αδιέξοδο, εξού και ο κουρέας θα πρέπει να διαθέτει μούσι χιλιομέτρων.

Πολλά στοιχεία καθημερινότητας, πολλές πληροφορίες, πολλές εικόνες, πολλά γράμματα και αριθμοί στο Η {...} Μαύρη Θρούμπα. Το συνολικό αποτέλεσμα, ωστόσο, είναι ένα μυθιστόρημα με ειρμό, συνεκτικότητα και άφθονο χιούμορ, που οξύνει την σκέψη και την περιέργεια των παιδιών και τα κατευθύνει στην χρήση της λογικής – θαυμάσιος τρόπος για να τα προσελκύσεις στην ενεργητική ανάγνωση των βιβλίων ώστε να μην παραμείνουν στον απλό ρεμβασμό των εικόνων.  Στο κείμενο υπάρχουν, επίσης, και ανατροπές όπως η εμφάνιση του ενόχου αλλά αυτό δεν θα σας το αποκαλύψω.  

Το μόνο  που μπορώ να πω είναι ότι παρ' όλο που έχει μορφωτικό κι εκπαιδευτικό χαρακτήρα, Η {μία και μοναδική} Μαύρη Θρούμπα δεν περιέχει καθόλου διδακτισμό ή λογικό καθωσπρεπισμό. Στον επίλογο, σκεφτείτε, ο νεαρός Οκτάβιο χάνει λίγο το μυαλό του και κανείς δεν ψάχνει να το βρει. Και η λογική ούτε καν προσπαθεί να το εξηγήσει. Αν υπάρχει, όμως, κάτι που μεταδίδει αυτό το μικρής έκτασης αστυνομικό μυθιστόρημα είναι το ότι η περιέργεια και οι παιγνιώδεις ανακαλύψεις προωθούν έμπρακτα την αναζήτηση γνώσης και την υγιεινή ανάγνωση.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο ηλεκτρονικό περιοδικό για το Βιβλίο και της Τέχνες ο Αναγνώστης, στις 25 Ιουνίου 2016.