Happiness depends upon ourselves 

Aristotle

Εάν υπήρχε κάποιο βραβείο καλών προθέσεων θα έπρεπε σίγουρα να απονεμηθεί στο “Η υπόσχεση της ευτυχίας” του Justin Cartright (Πάπυρος, 2008 - μτφρ. Διονυσία Ρώντα) κι αυτό διότι αν κι έχει όλα τα στοιχεία που θα μπορούσαν να το κάνουν ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα, κάπου το εγχείρημα προδίδει ένα είδος αστάθειας κι ευκολία.

Η υπόθεση του βιβλίου περικλείει όλα  τα  μέλη μιας μεσοαστικής αγγλικής οικογένειας στο Λονδίνο των '00 η οποία προσπαθεί να χειριστεί με ψυχραιμία το γεγονός της αποφυλάκισης της μεγαλύτερης κόρης. 

Η Τζούλιετ, η χαϊδεμένη κόρη του Τσαρλς και της Δάφνης Τσαντ, η Τζου-Τζου τους, το παιδί-υπόδειγμα με την άριστη διαγωγή και τις σπουδές στα καλύτερα ακαδημαϊκά ιδρύματα και ινστιτούτα της χώρας, μία από τις ηγετικές φυσιογνωμίες στον χώρο της τέχνης και ειδικός στα βιτρώ του Τίφφανυ, καταδικάστηκε πριν δύο χρόνια σε φυλάκιση με την κατηγορία της κλεπταποδοχής και πώλησης ενός διάσημου έργου τέχνης. Από εκείνη τη στιγμή, η οικογένεια ζει στην σκιά του γεγονότος και  ο πατέρας της Τζούλιετ το θεωρεί την αιτία της πτώσης τους από την κορυφή της μεσοαστικής πυραμίδας όπου βρίσκονταν. Στην πραγματικότητα, όμως, η ηθική πτώση της οικογένειας συνέπεσε με την αρχή της επερχόμενης οικονομικής κρίσης όταν ο Τσαρλς, λογιστής σε μία από τις μεγαλύτερες λογιστικές εταιρείες του Λονδίνου με το αντίστοιχο κύρος και (οικονομικές) παροχές, απολύεται λόγω συγχώνευσης της εταιρείας και των περικοπών που επιβάλλονται. Εγκαταλείπει, τότε, τη ζωή του στο βόρειο Λονδίνο και μετακομίζει με την γυναίκα του σ'ένα χωριό της Κορνουάλης  όπου περνάει τον καιρό του παίζοντας γκολφ και “μαλώνοντας” με τα κουνέλια της περιοχής που βρίσκουν καταφύγιο στον κήπο του. Η Δάφνη, πρότυπο της comme il faux μητέρας και συζύγου, δέχεται αδιαμαρτύρητα την αλλαγή και προσπαθεί να αντλήσει ευχαρίστηση από την ανθοδετική και τον ανθοστολισμό της τοπικής εκκλησίας όταν δεν κάνει -αποτυχημένες- απόπειρες μαγειρικής.

Η αποφυλάκιση της Τζούλιετ από τις αμερικανικές φυλακές και η επιστροφή της στην πατρίδα (η Τζούλιετ ζούσε κι εργάζονταν στην Νέα Υόρκη) γίνεται η αφορμή για την επανασύνδεση της οικογένειας. Γίνεται επίσης δυναμικός καταλύτης στην ζωή τους που αλλάζει για ακόμη μία φορά. Ο Τσαρλς αρχίζει και τα χάνει από το άγχος και την πικρία που νιώθει για το ότι η αγαπημένη του Τζου-Τζου τους κατέστρεψε - κάνει ατέλειωτες μοναχικές πορείες στα τριγύρω μονοπάτια βάζοντας σε κίνδυνο την ζωή του με διάφορες απερισκεψίες και "ανακουφίζεται" στον τάφο του διάσημου ποιητή Μπέτζεμαν αδιαφορώντας για τον περίγυρο. Η  Δάφνη καταπιέζει τις ανησυχίες της και βρίσκει νόημα στο να σχεδιάζει την ομαλή ένταξη της Τζούλιετ στη ζωή του χωριού χρησιμοποιώντας γι' αυτό τον γάμο του γιου τους. Και η Σόφι, η μικρότερη κόρη, θα εγκαταλείψει την αναρχία που ζει καθώς θα συνειδητοποιήσει ότι δεν την ικανοποιεί πλέον, δεν τη βγάζει πουθενά - στα είκοσι τρία της εργάζεται σε μια διαφημιστική εταιρεία στο Λονδίνο διατηρώντας σχέση με τον κατά πολύ μεγαλύτερό της και παντρεμένο εργοδότη της. Έχει ήδη προλάβει να αποβληθεί από την σχολή που φοιτούσε λόγω παραβατικής συμπεριφοράς, βλ. χρήση ναρκωτικών,

Εκείνος που επιβιώνει από αυτήν την δίνη της Πτώσης είναι το δεύτερο παιδί της οικογένειας που θα αποδειχθεί στυλοβάτης της και θα αποκαταστήσει το χαμένο κύρος. Αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας στα 28 του και με μεγάλη οικονομική επιφάνεια  (η εταιρία του κάνει χρυσές δουλειές πουλώντας κάλτσες μέσω διαδικτύου), ο  Τσάρλι είναι εκείνος που θα παραλάβει την Τζούλιετ από την φυλακή και θα φροντίσει με πολύ διακριτικότητα και τρυφερότητα την επανασύνδεση της αδερφής του με το καινούργιο παρόν.

Το “Η υπόσχεση της ευτυχίας” θεωρήθηκε η ευρωπαϊκή απάντηση στις “Διορθώσεις” του Αμερικανού Τζόναθαν Φράνζεν και αυτός είναι ένας λόγος που το διάβασα. Δίχως να  έχω διαβάσει -ακόμη-  τις "Διορθώσεις" για να το διαπιστώσω μπορώ να πω ότι "Η υπόσχεση..." δίνει αρκετή τροφή για σκέψη. Διαθέτει πάρα πολλές ιδέες και παρατηρήσεις για την ηθική, την οικογένεια, την θρησκεία, την τέχνη, την δικαιοσύνη, την συμβίωση, την αγάπη και τον έρωτα και μπορεί άνετα να θεωρηθεί μία καίρια καταγραφή της πορείας και των ηθών μιας μέσης βρετανικής οικογένειας -και μέσω αυτής της ίδιας της κοινωνίας στην Βρετανία και κατ' επέκταση και της υπόλοιπης Ευρώπης- βάσει των στοιχείων της καθημερινότητας και των λεπτομερειών της. Ο Τζάστιν Κάρτραϊτ περιγράφει με ιδιαίτερη επιμονή την αποσύνθεση της "βρετανικότητας", την γρήγορη κοινωνική ανέλιξη, την ματαιότητα της απόκτησης -μόνο- υλικών αγαθών. Θίγει το θέμα ταμπού του ερωτικού συναισθήματος που νιώθει ο Τσαρλς για την  πρωτότοκη κόρη του και ασχολείται -μεταξύ άλλων- με την θέση της γυναίκας, την διαφορετικότητα των φύλων, την (γενική) έλλειψη επικοινωνίας, το χάσμα των γενεών έως και την σημερινή αποξένωση των νέων από τα εγκόσμια με την "βοήθεια", βεβαίως, του διαδικτύου.

Το βιβλίο διαθέτει επίσης μια αίσθηση αστυνομικού μυθιστορήματος μιας και το έγκλημα που διέπραξε η Τζούλιετ αποκαλύπτεται σε όλη του τη διάσταση λίγο λίγο - ενώ αρχικά η Τζούλιετ παραδέχεται πως  ό,τι έκανε το έκανε για να βοηθήσει τον Ρίτσι, έναν τριτοκλασάτο γκαλερίστα με τον οποίο είχε σχέση, να μην χρεοκοπήσει, ο συγγραφέας, με φλασμπακς που σου εντείνουν την περιέργεια,  αποκαλύπτει την  πραγματική αιτία πίσω από πράξη της αυτή όπως επίσης φανερώνει την κακοδικία της υπόθεσης και τους διάφορους εξωδικαστικούς παράγοντες που οδήγησαν την Τζούλιετ στην φυλακή (πχ. η άμετρη φιλοδοξία ενός ντετέκτιβ για προαγωγή τον  έκανε να διαστρεβλώσει τα στοιχεία εναντίον της).

Ο Τζάστιν Κάρτραϊτ  δημιουργεί ένα ζεστό κι αληθινό πορτραίτο της οικογένειας και σε κάνει να ενδιαφερθείς για τον καθένα τους διαβάζοντας με όρεξη το παρακάτω. Η γραφή του, που θα πρέπει να είναι προσεγμένη στο πρωτότυπο (η ελληνική μετάφραση μου έδωσε την αίσθηση ότι ήθελε κι άλλη επιμέλεια), και το χιούμορ συμβάλλουν, επίσης, πολύ σε μια ανάγνωση χωρίς εμπόδια - οι σουρρεαλιστικοί διάλογοι και η γλώσσα των νέων έχουν μια φρεσκάδα  και απαλύνουν τις πραγματικά δύσκολες στιγμές της πλοκής. Ωστόσο. Αρκετές φορές ένιωσα πως ο συγγραφέας χρησιμοποιούσε το χιούμορ ως μέσο διαφυγής από αυτές ακριβώς τις στιγμές, ήταν γι' αυτόν κάτι σαν μοχλός επέμβασης εκεί που θα περίμενε κανείς πως θα εμβαθύνει. Ειλικρινά, όμως, δεν ξέρω αν τούτη η εμφανής αμηχανία του Κάρτραϊτ είναι που με ενόχλησε περισσότερο ή ο κατευναστικός επίλογος.

Το βιβλίο τελειώνει με την αισιόδοξη παραδοχή πως η ευτυχία είναι κάτι το απολύτως απτό κι εφικτό. Μετά από τις απαραίτητες εξηγήσεις που δίνονται μεταξύ των μελών της οικογένειας, οι πικρίες διαλύονται και ο καθένας κάνει τις επιλογές του: η Σόφι επιλέγει να ακολουθήσει έναν πιο κατασταλαγμένο, σταθερό, τρόπο ζωής, η Τζούλιετ βρίσκει και πάλι την θέση της στον κόσμο και στην αγάπη δίπλα στον Ντέιβις και ο Τσάρλς και η Δάφνη οργανώνουν τον τέλειο γάμο για τον Τσάρλυ και την έγκυο συμβία του.

Και  ναι μεν συμφωνώ με το ότι η επικοινωνία είναι μια δύσκολη υπόθεση αλλά αναγκαία και πως η ευτυχία είναι στο χέρι μας, ωστόσο,  το γεγονός ότι στο τέλος ο Τσάρλυ παντρεύεται έχοντας σοβαρές αντιρρήσεις (από τις πολυέξοδες και φανταχτερές διακοσμήσεις έως τον τρόπο που φέρεται η κοπέλα του, κάτι που μπορεί να μεταφραστεί και ως αμφιβολία για εκείνη που θα παντρευτεί) χωρίς όμως να τις εκφράσει σε εκείνους που τους αφορούν ή να κάνει κάτι γι' αυτό που δεν εγκρίνει, με κάνει να αναρωτιέμαι για τo πόσο η ευτυχία, τελικά, εξαρτάται από τους άλλους.

Σημείωση: Η πρώτη εικόνα είναι το διαφημιστικό πόστερ της βραβευμένης ταινίας "Junebug" που πραγματεύεται από άλλη, αμερικανική, οπτική -και πιο επιτυχημένα νομίζω- τα ίδια σχεδόν θέματα (δλδ οικογένεια-τέχνη-θρησκεία-έρωτας-εαυτός-συμβίωση). Η εικαστική εγκατάσταση της δεύτερης φωτογραφίας ανήκει στην Δήμητρα Πανουργιά,  έχει τίτλο "Λαβύρινθος - Τριαντάφυλλο" και αποτελεί σχόλιo της εικαστικού για την ανθρώπινη κατάσταση. Μια εκδοχή της βρίσκεται στο εξώφυλλο του βιβλίου.