Αυτός ο κόσμος
ο μικρός, ο μέγας!
Είναι ορισμένα βιβλία που παίζουν τον ρόλο των παππούδων - λένε προσωπικές αναμνήσεις του παρελθόντος. Μία τέτοια ανάμνηση είναι το "Λεωφορείο της Ρόζας" (μτφρ. Δημήτρης Λυμπερόπουλος – Κόκκινο, 2011) – ένα βιβλίο-μαρτυρία που έγραψε ο Ιταλός Fabrizio Silei για να διηγηθεί μία σημαντική στιγμή της αμερικανικής ιστορίας.
Δεκέμβριος 1955 – Στην Αμερική τα πάντα χωρίζονται σε περιοχές και χρήσεις ανάλογα με το χρώμα δέρματος του κάθε ανθρώπου. Μία μαύρη γυναίκα επιστρέφει αργά το απόγευμα από τη δουλειά της. Ανεβαίνει στο λεωφορείο της γραμμής και κάθεται σε ένα κάθισμα που προορίζεται μόνο για τους λευκούς επιβάτες – τα καθίσματα που είναι οριοθετημένα για τους μαύρους, στο πίσω μέρος του λεωφορείου, είναι όλα πιασμένα. Σε μια από τις επόμενες στάσεις ανεβαίνει ένας λευκός άντρας κι επειδή δεν υπάρχουν κενές θέσεις στην "λευκή" περιοχή, ο οδηγός του λεωφορείου απαιτεί από την γυναίκα αυτή να παραχωρήσει την θέση της. Τρεις μαύροι συνεπιβάτες της γυναίκας που κάθονται δίπλα της υπακούουν αμέσως στις εντολές του. Ένας από αυτούς τους άντρες είναι και ο αφηγητής του παραμυθιού – 62 χρόνια αργότερα, παππούς πλέον, βρίσκεται με τον εγγονό του στο Μουσείο Χένρι Φορντ, μπροστά στο πραγματικό λεωφορείο όπου συνέβη το περιστατικό και αφηγείται συγκινημένος στον μικρό Μπεν το πως έγιναν τα πράγματα και πως εκείνη η γυναίκα αρνήθηκε με σθένος να σηκωθεί.
Η Rosa Louise McCauley Parks έγινε το σύμβολο ενός λαού για τα ανθρώπινα δικαιώματα και η άρνησή της εκείνη στάθηκε η αφορμή για μεγάλες κινητοποιήσεις κατά των φυλετικών διακρίσεων. Έγινε, επίσης, κατά κάποιο τρόπο το βάθρο που ανέδειξε την κατοπινή ηγετική μορφή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζ. – ήταν ο νεαρός δικηγόρος που την υποστήριξε στο δικαστήριο. Ένα χρόνο μετά το περιστατικό, ο φυλετικός διαχωρισμός στην Πολιτεία της Αλαμπάμα καταργήθηκε με νόμο. Πολλοί νόμοι θα αλλάξουν στην συνέχεια, το ίδιο και οι αντιλήψεις των ανθρώπων με αποτέλεσμα, πέντε δεκαετίες αργότερα, έναν μαύρο άντρα στην προεδρία της χώρας.
Ως βιβλίο για παιδιά, "Το λεωφορείο..." διαθέτει την κατάλληλη εικονογράφηση που συμβάλλει στην αφήγηση του παππού – ο Maurizio Quarello με ρεαλιστικές μορφές και έντονα χρώματα, ιδίως τις φωτοσκιάσεις του ασπρόμαυρου, δημιουργεί μια δραματική ατμόσφαιρα. Ωστόσο, δεν αρκεί για να μεταδώσει στο παιδί τις λεπτές αποχρώσεις της ιστορίας και των εννοιών που περικλείουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε τούτο αποσκοπεί το κείμενο του φλωρεντίνου συγγραφέα που απευθύνεται σε παιδιά από 8 ετών και άνω καθώς σ' αυτή την ηλικία έχουν το λεξιλόγιο αλλά και την ωριμότητα να κατανοήσουν το πλαίσιο των ιστορικών συσχετισμών μεταξύ της προσωπικής ιστορίας ενός ανθρώπου και της ιστορίας των φυλετικών διακρίσεων. Ο Φαμπρίτσιο Σιλέι διατυπώνει με αρκετά προσεκτικό τρόπο τόσο την αντίδραση του παππού όσο και την ρατσιστική νοοτροπία των ανθρώπων στην καθημερινότητα εκείνης της εποχής. Κι αυτό είναι το σημαντικό με τα βιβλία-μαρτυρίες: φέρνουν το πραγματικό βίωμα στο επίπεδο των παιδιών και ζωντανεύουν την ιστορική μνήμη μέσω παραδειγμάτων αυτογνωσίας και διαφοροποίησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, "Το λεωφορείο της Ρόζας" δίνει στους μικρούς αναγνώστες την αίσθηση του αυτοσεβασμού και της μαχητικής αντίστασης κατά της αδικίας που μπορεί να γίνει με μη βίαιο τρόπο. Δίνει, επίσης, στους μεγάλους μια ευκαιρία αναστοχασμού, έναν τρόπο να δουν από την αρχή την έννοια της ισότητας και της ισονομίας καθώς ο ενήλικος κόσμος μας τώρα τελευταία έχει γεμίσει παρανοήσεις.
"Υπάρχει πάντα ένα λεωφορείο που περνάει στη ζωή καθενός από εμάς. Εσύ κράτα τα μάτια ανοιχτά: μην χάσεις το δικό σου." λέει ο παππούς στον μικρό Μπεν μετανιωμένος που ενώ μπορούσε να αντιδράσει, δεν το έκανε. Εάν ζούσε σήμερα η Ρόζα Παρκς, γιαγιά και η ίδια, θα του έλεγε πως η διατήρηση και μετάδοση της μνήμης είναι μία ισχυρή μορφή αντίδρασης, και αντίστασης, ιδίως τώρα που η ιστορία τείνει να αμβληθεί ή και να αλλοιωθεί σε ανησυχητικό βαθμό. Θα του υπενθύμιζε, όπως κάνει κι ετούτο το βιβλίο, ότι όταν οι άνθρωποι αντιδρούν, όσο μικρή κι αν είναι αυτή η αντίδραση, τότε τα πράγματα αλλάζουν.
Σημειώσεις: Το βιβλίο εκδόθηκε με την ευγενική υποστήριξη του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας. // Το έγχρωμο σκίτσο είναι από την εικονογράφηση του βιβλίου. Σαν σήμερα, το 1913, γεννήθηκε η Ρόζα Λουίζ ΜακΚόλευ Παρκς την οποία βλέπετε στην πρώτη φωτογραφία να κάθεται στην μοιραία εκείνη θέση του λεωφορείου έναν χρόνο μετά από το επεισόδιο. Η δεύτερη φωτογραφία είναι από πολύ πρόσφατη Πορεία Διαμαρτυρίας των Γυναικών στις ΗΠΑ.
Δεκέμβριος 1955 – Στην Αμερική τα πάντα χωρίζονται σε περιοχές και χρήσεις ανάλογα με το χρώμα δέρματος του κάθε ανθρώπου. Μία μαύρη γυναίκα επιστρέφει αργά το απόγευμα από τη δουλειά της. Ανεβαίνει στο λεωφορείο της γραμμής και κάθεται σε ένα κάθισμα που προορίζεται μόνο για τους λευκούς επιβάτες – τα καθίσματα που είναι οριοθετημένα για τους μαύρους, στο πίσω μέρος του λεωφορείου, είναι όλα πιασμένα. Σε μια από τις επόμενες στάσεις ανεβαίνει ένας λευκός άντρας κι επειδή δεν υπάρχουν κενές θέσεις στην "λευκή" περιοχή, ο οδηγός του λεωφορείου απαιτεί από την γυναίκα αυτή να παραχωρήσει την θέση της. Τρεις μαύροι συνεπιβάτες της γυναίκας που κάθονται δίπλα της υπακούουν αμέσως στις εντολές του. Ένας από αυτούς τους άντρες είναι και ο αφηγητής του παραμυθιού – 62 χρόνια αργότερα, παππούς πλέον, βρίσκεται με τον εγγονό του στο Μουσείο Χένρι Φορντ, μπροστά στο πραγματικό λεωφορείο όπου συνέβη το περιστατικό και αφηγείται συγκινημένος στον μικρό Μπεν το πως έγιναν τα πράγματα και πως εκείνη η γυναίκα αρνήθηκε με σθένος να σηκωθεί.
Η Rosa Louise McCauley Parks έγινε το σύμβολο ενός λαού για τα ανθρώπινα δικαιώματα και η άρνησή της εκείνη στάθηκε η αφορμή για μεγάλες κινητοποιήσεις κατά των φυλετικών διακρίσεων. Έγινε, επίσης, κατά κάποιο τρόπο το βάθρο που ανέδειξε την κατοπινή ηγετική μορφή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζ. – ήταν ο νεαρός δικηγόρος που την υποστήριξε στο δικαστήριο. Ένα χρόνο μετά το περιστατικό, ο φυλετικός διαχωρισμός στην Πολιτεία της Αλαμπάμα καταργήθηκε με νόμο. Πολλοί νόμοι θα αλλάξουν στην συνέχεια, το ίδιο και οι αντιλήψεις των ανθρώπων με αποτέλεσμα, πέντε δεκαετίες αργότερα, έναν μαύρο άντρα στην προεδρία της χώρας.
Ως βιβλίο για παιδιά, "Το λεωφορείο..." διαθέτει την κατάλληλη εικονογράφηση που συμβάλλει στην αφήγηση του παππού – ο Maurizio Quarello με ρεαλιστικές μορφές και έντονα χρώματα, ιδίως τις φωτοσκιάσεις του ασπρόμαυρου, δημιουργεί μια δραματική ατμόσφαιρα. Ωστόσο, δεν αρκεί για να μεταδώσει στο παιδί τις λεπτές αποχρώσεις της ιστορίας και των εννοιών που περικλείουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε τούτο αποσκοπεί το κείμενο του φλωρεντίνου συγγραφέα που απευθύνεται σε παιδιά από 8 ετών και άνω καθώς σ' αυτή την ηλικία έχουν το λεξιλόγιο αλλά και την ωριμότητα να κατανοήσουν το πλαίσιο των ιστορικών συσχετισμών μεταξύ της προσωπικής ιστορίας ενός ανθρώπου και της ιστορίας των φυλετικών διακρίσεων. Ο Φαμπρίτσιο Σιλέι διατυπώνει με αρκετά προσεκτικό τρόπο τόσο την αντίδραση του παππού όσο και την ρατσιστική νοοτροπία των ανθρώπων στην καθημερινότητα εκείνης της εποχής. Κι αυτό είναι το σημαντικό με τα βιβλία-μαρτυρίες: φέρνουν το πραγματικό βίωμα στο επίπεδο των παιδιών και ζωντανεύουν την ιστορική μνήμη μέσω παραδειγμάτων αυτογνωσίας και διαφοροποίησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, "Το λεωφορείο της Ρόζας" δίνει στους μικρούς αναγνώστες την αίσθηση του αυτοσεβασμού και της μαχητικής αντίστασης κατά της αδικίας που μπορεί να γίνει με μη βίαιο τρόπο. Δίνει, επίσης, στους μεγάλους μια ευκαιρία αναστοχασμού, έναν τρόπο να δουν από την αρχή την έννοια της ισότητας και της ισονομίας καθώς ο ενήλικος κόσμος μας τώρα τελευταία έχει γεμίσει παρανοήσεις.
"Υπάρχει πάντα ένα λεωφορείο που περνάει στη ζωή καθενός από εμάς. Εσύ κράτα τα μάτια ανοιχτά: μην χάσεις το δικό σου." λέει ο παππούς στον μικρό Μπεν μετανιωμένος που ενώ μπορούσε να αντιδράσει, δεν το έκανε. Εάν ζούσε σήμερα η Ρόζα Παρκς, γιαγιά και η ίδια, θα του έλεγε πως η διατήρηση και μετάδοση της μνήμης είναι μία ισχυρή μορφή αντίδρασης, και αντίστασης, ιδίως τώρα που η ιστορία τείνει να αμβληθεί ή και να αλλοιωθεί σε ανησυχητικό βαθμό. Θα του υπενθύμιζε, όπως κάνει κι ετούτο το βιβλίο, ότι όταν οι άνθρωποι αντιδρούν, όσο μικρή κι αν είναι αυτή η αντίδραση, τότε τα πράγματα αλλάζουν.
Σημειώσεις: Το βιβλίο εκδόθηκε με την ευγενική υποστήριξη του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας. // Το έγχρωμο σκίτσο είναι από την εικονογράφηση του βιβλίου. Σαν σήμερα, το 1913, γεννήθηκε η Ρόζα Λουίζ ΜακΚόλευ Παρκς την οποία βλέπετε στην πρώτη φωτογραφία να κάθεται στην μοιραία εκείνη θέση του λεωφορείου έναν χρόνο μετά από το επεισόδιο. Η δεύτερη φωτογραφία είναι από πολύ πρόσφατη Πορεία Διαμαρτυρίας των Γυναικών στις ΗΠΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου